Lang geleden bracht het Franse luidsprekermerk Focal, destijds nog onder de naam JMlab, luidsprekers uit met een zeer kenmerkende gele conus. Een Kevlar conus gemaakt uit een sandwich van aramide vezels. Kort geleden werd vanwege het 40-jarig bestaan van Focal een Spectral jubileummodel op de markt gezet in een gelimiteerde oplage van 400 paar, nu verschijnt weer een limited edition model met kevlar conusmateriaal onder de naam Aria 936 K2. Volledig gebaseerd op de Aria 936 die al een paar jaar op de markt is.
Ander conusmateriaal betekent een ander filter en een limited edition een aangepaste kleurstelling gepikt van de Utopia lijn. Als Focal een dergelijk model introduceert heeft dat altijd iets bijzonders, dus heel benieuwd naar deze creatie werd de Aria 936 K2 neergezet, aangesloten en beluisterd. Helaas niet thuis vanwege een door mijn lieve eega geplande verbouwing, wel op mijn tweede thuisbasis waar ik kan beschikken over een keur aan middelen om de Aria 936 K2 optimaal te laten presteren.
Keuze te over
Ik heb er een tijdje over nagedacht: wat voor apparatuur gebruik je bij de Focal Aria 936 K2? Want enerzijds denk ik dat het een luidsprekers is die vooral de jeugd zal aanspreken, waar het budget voor een versterker en streamer misschien niet al te groot is. Dan springt al snel NAD of Rotel in gedachten. Aan de andere kant is het een serieuze weergever waarvan je nu al weet dat een goede versterker de set kan doen groeien, wat pleit voor PrimaLuna, Cambridge Audio Edge of Hegel.
De beste keuze is misschien wel het merk waar Focal eigenaar van is, het Engelse Naim Audio. Om die reden is gekozen voor een Naim NAIT XS 3 versterker en een Naim ND5 XS 2 streamer/dac. Mede omdat ik de beide apparaten hogelijk waardeer en de prestaties daarvan ken. De NAIT XS 3 met zijn prijs van € 2.925,- en de ND5 XS 2 met een prijs van € 2.795,- zijn uiteraard niet de goedkoopste, de kwaliteit is inmiddels ruimschoots bewezen, net als de levensduur en het geld dat zij later bij een upgrade nog waard zijn.
Een goedkoper alternatief is een Naim Uniti Atom, maar die schat ik niet zo heel populair in bij de doelgroep voor de Focal Aria 936 K2. Het aantal variabelen is met NAIT en ND5 voor mij teruggebracht tot Ă©Ă©n, namelijk de weergevers. Ook niet geheel onbelangrijk.
Binnen en buiten
Onbevangen en zonder vooroordeel luisteren is gegarandeerd, ik weet op dat moment niets van deze luidspreker behalve wat ik kan zien. Een metalen dome tweeter, daaronder een middentoon unit met faseplug en dan nog drie woofers. Twee reflexpoorten aan de voorzijde en Ă©Ă©n in de bodem helpen de woofers een rendement boost te geven in de lage tonen. Omdat er een reflexpoort in de bodem van de behuizing zit staat de Aria 936 K2 op een metalen voet waarin spikes een plek vinden. Het fijne is dat de spikes uitgedraaid kunnen worden vanaf de bovenzijde, zodat je nu eens niet over de vloer hoeft te rollen. Wie de spikes niet uitdraait zet de voet van de luidspreker op rubber ringen.
Het meest opvallende achter de meegeleverde fronten is het Kevlar conusmateriaal van de middentonen weergever en de woofers. Hetgeen uiteraard direct doet denken aan de Focal Spectral 40th Anniversary luidspreker en aan de vroeger tijden waarin Kevlar een belangrijk woofer materiaal was. Focal noemt het “K2” materiaal. Het front en de achterzijde van de luidsprekers is mat zwart lederlook, de top glanzend zwart, de zijwanden Focal Utopia hoogglans grijs, de voet is uitgevoerd in mat donkergrijs.
Wie het geel van het K2 materiaal te heftig vindt kan de meegeleverde zwarte fronten gebruiken. Om de woofers en de middentoner zijn donkere aluminium ringen gezet, onopvallend doch heel chique. Waarop op enige afstand nauwelijks zichtbaar is vermeld: “Aria K2 Limited Edition” en “Focal – Made in France”. Liever had ik het Franse tintje doorgetrokken met “Fabriqué en France” en “Édition limitée”, maar dat is muggenziften. Al met al is het onmiskenbaar een Focal luidspreker geworden die behoorlijk de aandacht kan trekken.
Power vrouw
Na een flinke poos “ingeluisterd” te hebben gaan we voor lastige muziek van Rachelle Ferrell en haar cd “First instrument”. Lastig gezien de geweldige stem van de zangeres, het vaak vet aangezette laag en de uit ervaring bekende hoeveelheid details die ik graag terug wil horen. Het eerste dat ik over de weergevers kan en wil opmerken is hoe gemakkelijk de Focal’s de muziek loslaten van de kast. Muziek ontstaat in de ruimte, steeds weer en met elk stuk muziek tot nu toe. Ik weet dat de twee Naim apparaten daar aan bijdragen, maar de weergevers moeten dat wel laten horen. Je hoeft er de ogen niet eens voor te sluiten. Het stereobeeld is realistisch van grootte, bevindt zich tot nu toe binnen de opstelling van de weergevers en kent wel diepte en hoogte, maar niet in een heel heftige mate. Altijd weer lastig voor een grote vloerstaander om dat te optimaliseren, een monitor kan dat van nature veel beter.
Rachelle heeft een enorm bereik in haar stem en kan het een tweeter heel lastig maken. Vroeger had Focal nogal de naam scherp en (te) helder te spelen, dat is al jaren volledig achterhaald. De Aria 936 K2 zou zelfs wat helderder mogen van mij. Nog wat spitser met slagwerk, sissend in de bekkens. De weergave is nu aan de rustige kant van de streep, zodat het volume opschroeven zonder problemen kan. Daarmee lijkt de dynamiek wat kleiner dan van een meer expressief model, maak u geen zorgen, de dynamiek is prima zo laat Ferrell horen.
De weergave is ten opzichte van een strikt neutrale weergever bij de Aria 936 K2 aan de donkere kant, een tikje ouderwets dat mij wel aanpreekt. Niet dat overdreven duwen van tonen, vaak veroorzaakt door resonantie pieken of een te heldere afstemming. Dit rustiger karakter luistert prettiger en maakt lang luisteren mogelijk. Met de inwendige demping van de Aria 936 K2 is niets mis, geen kleuring uit die hoek op de stem te horen, tegelijk is de stem evenmin geremd door een teveel aan demping dat details en dynamiek behoorlijk kan schaden.
Het karakter in de lage tonen maakt dat die niet behoren tot de strakste in de verwachte prijsklasse. Drie poorten en twee woofers kunnen diep gaan, het oplossend vermogen heeft daar wel wat onder geleden. Of ben ik teveel verwend en gewend geraakt aan strakke woofers uit een hoogwaardig tweeweg systeem.
Ik zou graag de basloopjes wat beter kunnen onderscheiden van de basdrum. Wat ik er voor aan wisselgeld krijg is een laagweergave die in diepte en kracht bovengemiddeld is. Een juiste keuze als de Aria 936 K2 niet alleen wordt gebruikt voor muziekweergave maar tevens de kamer moet vullen bij een spannende serie of spektakelfilm.
Piano pianoÂ
Getriggerd door de levendige en krachtige pianonoten bij de Ferrell cd geef ik Marietta Petkova graag de kans om via Tidal een viertal piano sonates te spelen, gecomponeerd door Joseph Anton Steffan. De klank van de klassieke piano valt helemaal niet tegen. Het solistisch gebruikte instrument weerklinkt levendig, met rake hoge noten en een brede ondersteuning van de klank van de romp. Daar zorgen de woofers wel voor. Het midden is een tikje mechanisch te noemen en niet zo oorstrelend als andere systemen soms zijn.
Wat erg positief is, is de kracht van het instrument, iets dat zeer goed naar voren komt. Het spel is levendig, het uitsterven van de tonen zou best wat langer mogen duren. Het is en blijft een instrument dat alle aspecten van een luidspreker bloot legt en hoe beter de opname, des te ongenadiger is de kritiek. Binnen de prijsklasse mag de Aria 936 K2 best her en der een steekje laten vallen. In hogere prijsklassen heeft Focal nog veel meer te bieden om de piano “echter” te laten spelen. Je krijgt al zoveel waar voor het geld met dit systeem.
Als ik eerlijk ben (en dat ben ik graag en veel) dan vind ik de “Arnold Ouvertures” uitgevoerd door Malcolm Arnold & The London Philharmonic Orchestra op Reference Recordings vreselijk. Ze stellen echter wel de luidspreker op de proef in dynamiek, het overweldigend kunnen plaatsen van het orkest, het in de hand houden van de koperblazers en het knallen van het slagwerk van bekkens tot aan pauken. Het is er allemaal, in de door Roon software aangegeven dynamische range van 22! De WAV 176.4kHz/24bit file zet de Naim ND5 XS 2 flink onder druk en jaagt de versterker in de stroomafname. Met het hoge rendement van de Focal is dat geen probleem voor de NAIT XS 3, hij kan dat gemakkelijk aan. Nergens loopt de muziek dicht, solo instrumenten komen vrij, het orkest vormt de basis waartegen de solist zich kan afzetten. Het is op zijn minst indrukwekkend te noemen, maar ik zet het af voor muziek die ik liever in de oren heb.
Uitslaande woofers
Infected Mushroom is geweldig op de Aria 936 K2, wat kan dat hard en gaat het diep. Sommige geluiden plakken wel aan de baffles, daar is niets aan te veranderen met een andere plek van de luidspreker of het meer of juist minder indraaien. Wat er tussen de speakers gebeurt kan de buren flink op de kast jagen, de drie conussen van de woofers slaan behoorlijk uit en dat mag allemaal met dit systeem. Hier gaat de liefhebber van Infected Mushroom beslist van blozen. Het is snel, luid, intens, fundamenteel goed.
De oren minder teisterend is muziek van Laura Marling, gitaar en zang met wat vage begeleiding op de achtergrond. Even rust en bijkomen met deze dame. “Little love caster” laat zien dat een rustig nummer ook wel degelijk indruk kan maken. De aandacht blijft constant bij de muziek en de zang van Marling. Haar woorden zijn prima verstaanbaar, de gebruikte instrumenten staan vergenoeg van de stem om niet te veel samen te vloeien waardoor de weergave rommelig kan worden. De sfeer is donker, de Focal’s houden die sfeer goed vast. Voor wie de Ierse traditionals graag hoort is Mary Black aan te bevelen. Haar cd “The holy ground” staat er vol mee. De Aria 936 K2 gaat er mee aan de haal alsof Ierland tegenwoordig onderdeel is van Frankrijk. Heerlijk hoe de stem je kan meevoeren over het Ierse platteland, mee neemt in de pub, waar zang en spel elke avond onderdeel zijn van het Ierse leven. Tweede stemmen blijven gescheiden, een zachte gitaar vult aan zonder weg te zakken in de zangstemmen of de accordeon. Hier kun je mee voor de dag komen onder het genot van een pint Guinness.
Karakter van wijn
In hoeverre het rustige karakter van de Aria 936 K2 invloed heeft op jazz muziek wil ik ook wel weten. Vooral Scandinavische jazz kan nogal bol staan van donkere klanken en de Aria neigt eerder naar de donkere kant dan naar lichtvoetigheid. Iets te veel zware Bordeaux wijnen gedronken in St. Etienne in plaats van een lichtere en vrolijker Italiaanse Bardolino. Laten we beginnen met een aantal “Module’s” van Nik Bärtsch’s Ronin. Inderdaad is het donker van klank, wel met helder slagwerk dat een sterk ritme weet vast te houden.
Het onderscheid tussen de bas en de lage noten van de piano vloeit soms teveel samen met de drumslagen van Nik’s musici, daar zou ik best meer onderscheid willen hebben. Wat het juist heel goed deed met Infected Mushroom, de kracht en intensiteit, gaat met de meer subtiele muziek van Bärtsch een beetje verloren.
“Quiet winter night: an acoustic jazz project” van het Hoff Ensemble heeft er minder last van. Hier is de sfeer correct, aangevuld met zang door diverse mensen. Ook wat meer instrumenten waarbij de Focal zijn best doet om die te laten ontdekken door de luisteraar. Harmonieus en zuiver, nooit storend, geschikt om lang naar te luisteren. Blaasinstrumenten fraai uitgelicht, piano loopjes helder en speels, bas niet te vet aangezet, precies genoeg om de sfeer te benadrukken.
Elke luidspreker blijft een compromis dus ook de Focal Aria 936 K2 Limited Edition zoals hij voluit heet, net als alle huiskamers waar we graag muziek willen beluisteren. Met de jazz van Hoff een heel prettig compromis, met Infected Mushroom een power compromis, met stemmen als die van Rachelle Ferrell of Mary Black een levendig compromis. Is het dan uw compromis? Luister vooral zelf, liefst op uw eigen versterker en bron.
De papieren
Uiteindelijk komen spec’s en beschrijving ter beschikking en kan ik nog wat extra’s vertellen over de Aria 936 K2. Zoals het oog al constateerde is het een 3-weg systeem, volgens Focal geschikt voor ruimtes vanaf 25m2. De tweeter is een Focal TNF inverse dome gevormd uit een aluminium en magnesium legering, opgehangen in Poron. Om de tweeter is een urethaan plaat gezet voor een beter afstraalgedrag. De woofers en midrange zijn allemaal 16,5 cm of te wel 6.5 inch. De conus is telkens een sandwich van aramide fibers, handelsnaam Kevlar. De behuizing is gemaakt uit MDF, waarbij in de kast geen parallelle wanden te vinden zijn. De voetplaat is van gegoten aluminium. De prijs voor de Focal Aria 936 K2 is € 1.999,- per stuk.
Wat technische gegevens op een rij:
- 3-weg basreflex systeem
- 3 woofers 6,5”
- midrange 6,5”
- Al/Mg TNF inverted dome tweeter
- Frequentiebereik: (+/- 3dB) 39Hz - 28kHz
- -6 dB Punt: 32Hz
- Rendement: 92dB
- Nominale impedantie: 8 ?
- Minimale impedantie: 2,8 ?
- Aanbevolen versterkervermogen: 50 - 300W
- Wisselfrequenties: 260/3100Hz
- Afmetingen: 1150x294x371mm
- Gewicht: 29kg
Gevulde oren
De oren zijn gevuld met muziek, de specificaties opgeslagen op papier en zo wordt het tijd voor een samenvatting over hetgeen ik kon beluisteren. De term eindoordeel of conclusie is eigenlijk te zwaar beladen in deze. Immers een luidspreker presteert zo goed als de omringende akoestiek toelaat en prestatie is mede afhankelijk van de bron en versterking welke is ingezet. Over bron en versterking maak ik mij geen zorgen, dat is prima voor elkaar. De akoestiek geeft evenmin een reden tot klagen, al is die mij minder bekend dan de eigen woonkamer.
Laat ik beginnen bij het conusmateriaal waar de meeste merken vanaf stappen en dat Focal een nieuw leven schenkt. Welnu, er is niets negatiefs aan te ontdekken in vergelijk met de vlasconus in de normale Aria serie. Kevlar zou kleuren en een harde klank hebben, de Aria 936 K2 is eerder “lief” dan “hard”. De weergave is met zijn licht donkere kleur verre van agressief, wat resulteert in de mogelijkheid lang en intensief te luisteren naar muziek zonder dat de muziek gaat vermoeien.
De Aria 936 K2 is breed inzetbaar, van klassiek tot elektro pop, waarbij het hoge rendement ervoor zorgt dat pop luid tot zeer luid gespeeld kan worden. Klassiek met de zeer grote dynamiek van een symfonie orkest ondervindt derhalve ook geen enkele belemmering. Van zijn prestatie op muzikaal gebied zal de Focal het moeten hebben, want al is het uiterlijk keurig afgewerkt met een fraaie kleurstelling, het is en blijft een forse luidspreker die zonder frontjes voor de gele conussen behoorlijk zal opvallen in de luisterruimte en dat heeft niet ieders voorkeur.
Het gemak waarmee de Focal speelt en aangestuurd kan worden maakt hem breed inzetbaar voor stereo en voor home cinema toepassing. In homecinema-opstelling is de 936 K2 uiteraard te combineren met andere Aria modellen met een Flex conus. Laat ik besluiten met de opmerking dat de Focal Aria 936 K2 op zijn minst opmerkelijk genoemd mag worden met de Kevlar toepassing. Het zou zomaar een cult model kunnen worden dat geliefd en gekoesterd zal zijn over de jaren.
Focal Aria 936 K2
€ 1.999,- per stuk | www.smart-audio.nl
