Het merk Musical Fidelity heeft zijn lange historie te danken aan oprichter en mede-ontwerper Anthony Michaelson, nog altijd de man wiens sporen je in de producten terugvindt. Tussen de beroemde en om zijn warmte beruchte Musical Fidelity A1 versterker -waar Tim de Paravincini voor het ontwerp tekende- tot aan de M8xi die hier voor me staat, zit maar liefst 35 jaar audiohistorie. Een historie gekenmerkt door versterkers met grote vermogens en met een gewicht waar menige dealer en eigenaar zijn rug mee heeft overbelast.
Inmiddels heeft Anthony een stapje terug gedaan en het bedrijf verkocht aan de Oostenrijker Heinz Lichtenegger, de man achter onder andere Pro-Ject, en daarmee de toekomst van het bedrijf zeker gesteld. Onder de paraplu van Lichtenegger’s onderneming Audiotuning zijn zaken als logistiek en betrouwbaarheid van het merk Musical Fidelity verbeterd en is de eigenzinnigheid van Michaelson beteugeld. Een eigenzinnigheid welke terug te vinden was in de diverse stijlen waarin de MF apparatuur op de markt kwam zodat combineren qua uiterlijk niet altijd even eenvoudig bleek. De stijl van de M8xi is al langer op de markt en kennen we van de Encore en de overige “M” reeksen. Strak, functioneel en zonder overbodige toeters en bellen.
De achtergrond van de M8xi
Wie de Musical Fidelity M8xi heeft moeten tillen, weet wat een bakbeest het is en welk gewicht hij op de weegschaal zet. De twee grote regelaars op de voorzijde (volume en ingangskeuze) horen daar visueel bij, de twee kleine druktoetsen (aan/uit en display dimmen) geven mogelijk een indicatie dat de M8xi niet alleen krachtig is, maar ook subtiel kan zijn. Het naar keuze zwarte of zilveren front meet maar liefst 48,5x17,5cm, en daarachter zitten grote koelribben die de elektronica omsluiten in de 46,5cm-diepe behuizing. Een versterker voor echte mannen of power ladies. Tussen de twee draaiknoppen bevindt zich een heldere display waar met grote cijfers en letters de ingang en de volume stand wordt weergegeven. De achterzijde is gevuld met aansluitingen waar ik later op terug zal komen. Een afstandsbediening uitgevoerd in aluminium is standaard.
Krachtbron
Het is lang niet de eerste superversterker uit de fabriek van Musical Fidelity, denk aan de A1000, de Nu- of TriVista, de kW500 superchargers en meer. De M8xi is in dat opzicht een doorontwikkeling van het concept. In de kast zijn twee mono eindversterkers te vinden en een voorversterker met zowel analoge als digitale ingangen, mogelijk gemaakt met een ingebouwde DAC. Elke versterker heeft een eigen voeding met een eigen voedingstransformator. Ze zijn samengebouwd in één chassis en delen alleen het C20 chassisdeel voor de netspanning. Omdat het voorversterker deel tegen de achterzijde is gezet kunnen printbanen kort blijven vanaf de aansluitingen. Per kanaal is gebruik gemaakt van twaalf bipolaire transistoren die gezamenlijk tot 200 Ampère aan stroom kunnen leveren bij pieken. De versterker is gemaakt met minimale tegenkoppeling en ondanks de beschikbare kracht zo efficiënt mogelijk gehouden. De M8xi levert maar liefst 550Watt per kanaal aan 8 Ohm met een vervorming die kleiner is dan 0,005% over een frequentiebereik van 20Hz tot 20kHz.
Zowel het beschikbare vermogen als de lineariteit van de schakelingen waarborgen een stabiele performance aan elke luidspreker hoe lastig die ook aan te sturen kan zijn. Het regelen van het volume wordt overgelaten aan een weerstandsbank en maakt stappen van 0,5dB mogelijk. Volgens Musical Fidelity heeft de M8xi het karakter van een kleine klasse A versterker, maar dan met een enorme reserve ingebouwd om aan belastingen van 2 Ohm kortstondig 1600 Watt te leveren. De prijs van deze versterker zal € 5.999,- zijn, in zwart of in zilver.
Technische details
Op een rij een paar relevante technische gegevens; zo is de ingangsimpedantie 25kOhm voor RCA en 50kOhm voor de XLR ingangen. Het totale frequentiebereik loopt analoog van 10Hz tot 100kHz binnen +0 en -1dB. De dempingsfactor is ondanks de geringe mate van terugkoppeling nog altijd 150 aan 8 Ohm. Ingangen zijn ruim voorhanden met viermaal RCA en tweemaal XLR. Eén RCA ingang is geschikt te maken voor Home Theater met een schakelaar aan de achterzijde. Voor digitaal zijn de ingangen tweemaal S/PDIF coax (tot 192kHz) en tweemaal optisch (tot 96kHz). De USB ingang kan alleen PCM aan tot 24/192. Uitgangen analoog zijn RCA fixed, RCA en XLR variabel, digitaal coax en optisch. De luidsprekeraansluitingen zijn dubbel uitgevoerd voor bi-wire.
Engels feestje
Met de Brexit in het achterhoofd is deze recensie een Brits feestje geworden met als warm hart de Musical Fidelity M8xi versterker – weliswaar niet langer gefabriceerd, maar wel ontworpen in Engeland. Er omheen staan een Engelse Naim NDX 2 digitale muziekspeler, zowel via de digitale uitgang gebruikt als analoog uit over RCA, aangestuurd met Roon software waarmee de Naim een endpoint is geworden. De luidsprekers zijn 100 procent Brits: Spendor D7.2. De Spendor’s staan op Engelse Townshend Podiums en op de Spendor staan Townshend Supertweeters voor het extra ruimtelijke effect. Bijna alle kabels komen van The Chord Company, waaronder Epic RCA (analoog), Shawline (digitaal coax en Ethernet) en Signature XL (luidsprekerkabel).
Niet Brits zijn de Melco N100 muziekopslag en het AudioQuest Niagara 5000 netfilter. De set heeft zo’n 16 uur continu staan spelen voordat ik begin met luisteren en dat was goed te merken. Klonk de koude versterker wat afstandelijk en kil, in opgewarmde staat is hij duidelijk opgeleefd. Oh ja, alles staat op een Quadraspire audiorek opgesteld – en ook dat komt uit Engeland.
Warm begin
Laat ik de dag warm beginnen met de laatste cd van Lori LIebermann, opgenomen met het Nederlandse Matangi Quartet, met de titel “The girl and the cat”. Cd’s van deze dame kenmerken zich door natuurlijkheid, een fraaie mastering en gebruik van veelal akoestische instrumenten. Met het Matangi Quartet komen daar een akoestische bas, viool en cello bij, bovenop de piano en gitaar van Lori zelf. Met een geweldenaar als de Musical Fidelity M8xi met zijn tweemaal 500 Watt of meer is het een fluitje van een cent om een vleugel realistisch neer te zetten. Ik draai het volume uitsluitend een stapje terug omdat een concert van Lori nog in de oren zit en ik het bijna herbeleef. Waarbij Lori wel erg dicht naar de luisteraar komt zodat ik verlang naar iets meer afstand.
Een tweede stem van een eveneens Nederlandse zangeres staat prachtig over de schouder van Lori te zingen. Het is duidelijk dat de M8xi een onbegrensd vermogen heeft om de Spendor aan te sturen. Met zijn rendement van ongeveer 90dB heeft die vaak aan 50Watt genoeg, maar net als altijd brengt de reserve in de versterker extra rust en draagt de muziek door de ruimte. Het mooie en lieflijke “Martha and me” met een getokkelde gitaar is een plaatje van realisme en beleving.
Even ter informatie, ik gebruik de interne DAC van de M8xi en heb de Naim NDX 2 aangesloten met een coax kabel op zijn BNC uitgang. Voorlopig blijf ik zo draaien, pas later ga ik de Naim anders instellen.
Brel’s invloed
Van de helaas overleden chansonnière Maurane is in 2018 een cd uitgebracht waarop zij liederen zingt van Jacques Brel. Op een zeer verdienstelijke wijze en de liefhebber van dit genre raad ik aan Maurane eens van Tidal of Qobuz te streamen. Op track twee met de titel “Vesoul” zit veel ritme en komt Maurane omhoog uit een veelvoud aan instrumenten. Daaronder trompet, slagwerk, piano en orgel. Weer valt op dat de zangstem ver naar voren komt, veel verder dan de overige instrumenten die wel afstand houden en zich in een halve cirkel achter haar opstellen. Muziek komt goed los van de weergevers en het stereobeeld kenmerkt zich in zowel de breedte als de diepte. Op de hoogte mag een streepje meer zitten, maar dat kan ook in de opname zitten en wordt verder onderzocht. Een veel rustiger “La chanson de vieux amants” toont de schoonheid van de composities van Brel. De hese stem van Maurane past wonderwel bij de vleugel waarop de melodie wordt gespeeld. Muziek die je meeneemt in de diepte en niet beluisterd kan worden tegelijk met andere dingen doen.
De M8xi dwingt je te luisteren en de tonen te absorberen als een spons. Zang is ruig en ongekunsteld, vleugel bijna aanwezig van de hoogste tot de laagste noot, met lange tonen die uitsterven in de ruimte. Daar dragen de Supertweeters positief aan bij, de Spendor D7.2 verkrijgt een extra dimensie met deze kleine units die zelf nauwelijks hoorbaar zijn als ter controle daarvan alleen de D7.2 zelf even wordt uitgezet. Het is een voordeel dat de M8xi dubbele luidspreker aansluitingen heeft en zo de tweeters separaat kan aansturen zonder gebruik van verloopjes of andere hulpmiddelen.
Van interne naar externe DAC
Hoewel de verleiding groot is om alleen maar vrouwen de revue te laten passeren weet ik dat ook mannen lekkere muziek maken, zoals Tony Bennett op “Duets II” in samenwerking met John Mayer. De big band achter de heren staat groot in de ruimte, suizende bekkens, scheurend koperwerk, een aanwezige en zeer gecontroleerde bas, piano en drums. De M8xi brengt de muziek en de stemmen recht voor zijn raap, maakt ze niet romantischer en niet ruiger. En track met Michael Bublé heeft ook al zo’n hoog realisme en als de band invalt springt de dynamiek naar voren. Twee wensen blijven: de hoogte afbeelding mag beter en de muziek mag best wat verder weg blijven staan. Benieuwd geworden naar hoe de M8xi als analoge versterker presteert zet ik de Naim om naar de analoge uitgang en draai Bennett en Bublé nogmaals. Nu staan de heren en de band verder naar achteren, in hoogte win ik niets. Wel komt de muziek nog wat losser te staan van de weergevers. De interne DAC van de M8xi is zeker de moeite waard en presteert hoog genoeg om te kunnen werken met een high end streamer zonder DAC of een goed cd-loopwerk. Sommige merken besteden weinig aandacht aan een interne DAC zodat die eigenlijk alleen goed genoeg is voor een TV signaal of een spelcomputer, Musical Fidelity heeft er werkelijk aandacht aan gegeven en zet zich daarmee op de lijst naast merken als Naim en Hegel.
Een laatste duet speel ik met Willie Nelson op deze wijze, en ik kan niet anders zeggen dan dat ik geniet van het aangeboden resultaat. De Spendor D7.2 staat bijna zelf te zingen van vreugde en laat mij genieten van de ongebreidelde kracht van de versterker. Wat is het toch heerlijk als er geen limiet aan vermogen zit, niet om knalhard te spelen maar om fundament en rust onder de muziek te kunnen leggen. Tot nu toe blijkt de Musical Fidelity versterker wel een type te zijn waar fluwelen handschoenen en verhullende sluiers geen kans krijgen, hij zit meer in de hoek van Bryston met zijn duidelijke klanken, dan in de hoek van Pass Labs waarvan de versterkers een zekere mate van warmte en romantiek naar voren brengen. En te hard klinkende luidsprekers zoals een duo Bowers & Wilkins 804 D3's zou ik niet aanraden, een zachter afgestemde Dynaudio met een softdome tweeter is meer op zijn plaats aan de M8xi.
Van hoog naar laag volume
Tot nu toe heb ik op vrij hoge volume niveaus gespeeld en een stapje terug kan geen kwaad. Het Tingvall Trio speelde de cd “Skagerrak” vol en die laat ik voortkabbelen als een soort van achtergrondmuziek, oneerbiedig gezegd als muziekbehang. Daarmee doe ik het trio te kort, maar ik wil wel graag weten of de weergave ook op lage niveaus overeind blijft en of de subtiliteit en de detaillering van de M8xi niet verloren gaat. Hoe hard ik mijn best ook doe om de muziek naar de achtergrond te drukken in het brein, de M8xi blijft de aandacht vragen. Op een decibelschaal kom ik slechts op piekmomenten net boven de 50dB op de luisterplek en toch komen de details nog steeds vrij. De krachtige en perfect gecontroleerde bas, de zachte slagen op drums en bekkens, het voortkabbelen van de pianonoten, alles is en blijft aanwezig. Zelfs dynamiek levert niets in waardoor de muziek levendig blijft en gewoon geen behang wil worden.
Getriggerd door de fraaie pianoklanken zoek ik in de collectie naar een opname van Arcadi Volodos in The Carnegie Hall, waarop een vleugel onder zijn vaardige handen tot het uiterste wordt gedreven als hij “Hungarian Rhapsody for piano No.15” speelt. De kracht van een zo groot instrument is haast niet te vangen in een muzieksysteem en weer dank ik de M8xi voor zijn enorme reserve aan uitgangsvermogen, zodat niet alleen de vleugel wordt herschapen in de luisterruimte maar dit ook nog eens vervormingsvrij kan plaatsvinden. Ik ken weinig versterkers in deze prijsklasse die zo goed in staat zijn om de volledige controle te houden en nog steeds niet aan het eind van hun Latijn te geraken. De M8xi is gewoon een beest met gevoel.
Barok kan ook
Geweld is één ding, laat zich dat combineren met de subtiliteit gevraagd door het Retrospect Ensemble als zij werken spelen van de Engelse componist Henry Purcell. “Ten sonatas in four parts” zijn wat teveel van het goede dus beperk ik mij tot een kleiner aantal waarop steeds twee violen, cello en orgel de muziek voortbrengen. De Musical Fidelity blijkt in staat ook met subtiele noten om te gaan en laat de muziek met veel levendigheid en vrolijkheid uit de luidsprekers stromen. Heel ruimtelijk neergezet, losjes en de weergevers lijken de ruimte uitgelopen te zijn. Muziek resteert op een manier waar je met gesloten ogen uren en uren van zult kunnen genieten. Steeds meer ga ik klassieke muziek waarderen en een versterker als deze helpt daar zeker bij.
Mooi eigenlijk dat enerzijds zoveel kracht aanwezig is dat een big band op volle sterkte kan blazen en daarna een viool zijn ijle klanken zachtjes naar voren kan brengen. Het beeld doemt op van een poster uit het verleden met daarop een bonk spieren waarin een baby teder wordt vastgehouden door de waarschijnlijke papa. Het orgel, de bas en de violen zijn in een fraaie harmonie gebracht waarin elk instrument zijn klank naar voren kan brengen zonder de ander in de weg te zitten. Tegelijk is de samenhang groot en heeft ieder zijn aandeel in de compositie veroverd. Was ik eerder van plan slechts een selectie van de cd te spelen, het is te verslavend om te stoppen en zo blijft het genieten over als de pen is neergelegd waarmee deze recensie tot stand is gekomen.
Resumé
De kennismaking met de Musical Fidelity M8xi is prima bevallen. Het enorme uitgangsvermogen is zeker niet de enige positieve kant aan het verhaal; de M8xi is in staat heel subtiel weer te geven tot op de laagste volume niveaus, maar ook beestachtig tekeer te kunnen gaan als een pianist vol op het klavier van een vleugel hamert. De versterker zelf is doodstil en de weergave is neutraal genoeg om geen kenmerk aan te kunnen wijzen waarmee hij te karakteriseren zou zijn. De M8xi is te positioneren tussen de warmere klank van een Pass Labs en de laboratorium zuiverheid van een Bryston.
De werking van de volumeregelaar is nauwkeurig en kent zoveel stappen dat het schier onbegrensde vermogen perfect in de hand te houden is. De interne DAC is begrensd tot PCM 24 bit 192kHz, wat voor de meesten onder ons genoeg zal zijn. Dat hij geen DSD aankan is misschien een beperking, daar staat wel tegenover dat de interne DAC van hoge kwaliteit is. Dat laatste acht ik belangrijker dan een alleskunner waar u weinig aan heeft. Zijn ruime hoeveelheid ingangen en bruikbare uitgangen maken van de M8xi een overal inzetbare versterker voor alle mogelijke luidsprekers. Het uitgangsvermogen maakt laag rendement type luidsprekers mogelijk, de stilte van de M8xi laat hoog rendement luidsprekers toe.
Dat u vermogen te kort zult komen met de M8xi is onwaarschijnlijk, dat u van de reserves gaat genieten is daarentegen zeer waarschijnlijk. Kortom, de Musical Fidelity is een welkome, waardevolle aanvulling in het segment van krachtversterkers en is zelfs “betaalbaar” te noemen binnen zijn klasse.
Musical Fidelity M8xi, in zwart of zilver
€ 5.999,- | musicalfidelity.com
Importeur: AudioPlus
Tel: +31 -(0)6 575 48 169
E-mail: info@audioplus.nl
www.audioplus.nl
