Higher is het nieuwe studio album van componist, zangeres en pianist Patricia Barber. Geïnspireerd op klassieke werken en de uitdaging om jazzmuziek ambigu te kunnen maken, kwam haar jongste project tot leven. En opnieuw weet Barber de artistieke kant van de moderne jazz te hervormen, zonder de traditionele wortels van de Amerikaanse jazzmuziek te verloochenen.

Het is alweer zes jaar geleden dat het laatste studio-album van Patricia Barber uitkwam. Smash borduurde voort op de weg die Barber met Mythologies (2006) was ingeslagen, door invloeden van klassieke muziek met literatuur of poëzie te verweven in een eclectisch jazzy werk met diepgang. Barber beloofde zichzelf ooit om zich te verdiepen in klassieke werken als ze de leeftijd van 50 bereikte en deed dat ook. De expressionistisch ingestelde artiest verdiepte zich de afgelopen jaren steeds meer in de vele vormen van klassieke muziek en voelde zich dankzij de opmerking van een vriend uitgedaagd om te bewijzen dat jazz net als klassiek wel korte liederen kon bevatten. Net als werken van Schumann of Schubert.

De uitdaging die Patricia Barber voor zichzelf had neergelegd, was een grote. Niet omdat het bewijzen van bovenstaande opvatting, maar simpelweg omdat Barber nogal puristisch te werk gaat en perfectionisme past bij haar hele wezen. Dat resulteerde in jarenlang componeren, testen en het zoeken van inspiratie om haar project vorm te kunnen geven. Het was waarschijnlijk de opgedane kennis van haar werk samen met Kenny Werner in combinatie met haar samenwerkingen met de gevierde operazangeres Renée Fleming en haar eigen onderzoeken die leidden tot de liederencyclus die de hoofdrol inneemt op Higher.

Die liederencyclus, geschreven om zowel door klassiek georiënteerde artiesten te vertolken en voor jazzmuzikanten geschikt om op te kunnen improviseren, werd door Patricia Barber gedoopt tot Angels, Birds and I. Met het nummer Higher, geschreven voor haar moeder, als centraal stuk in het klassiek georiënteerde jazz album levert het album een zee aan sereniteit en uitgekristalliseerde werken op, die soms vol emotie en dan weer vol hoop of zelfs humor zijn. Ja, tekstueel en muzikaal beschouwd is Higher een poëtische parel geworden die ver boven de vorige werken van Barber uitsteekt. En dat is opmerkelijk te noemen voor een artiest die de lat voor zichzelf al drie decennia lang extreem hoog legt.

De harmonische evolutie, zoals Barber de ingeslagen weg noemt, mondt op Higher uit in een liederencyclus van acht tracks, die “gewoon voor de pure fun” zijn aangevuld met drie variaties op tracks uit het Great American Songbook. De cyclus werd tekstueel beschreven vanuit een enkele protagonist, die zich vanuit de artiestenrol inleeft in het onvermogen om de hoogstaande werken op het podium te uiten (Muse) of de middelen daartoe aangereikt krijgt (Voyager), een toekomst in opera ambieert en overpeinst (het olijke The Opera Song) of de liefde voor muziek op pure wijze uit (Surrender).

De afstand tussen de mens (artiest) en het godenrijk komt veelal terug in de nummers, die muzikale harmonie met eigentijdse jazz op unieke wijze combineren. Werkelijk prachtig is de toevoeging van de saxofoon (zoals gewoonlijk op haar albums fabuleus bespeeld door Jim Gailloreto) aan het winterse nummer Pallid Angel. Begeleid door haar vaste collaborateurs, Patrick Mulcahy op bas, John Deitemeyer op drums en Neal Alger op akoestische gitaar, verkent en vermengt Barber kleuren en seizoenen met objecten en emotie. Een speciale vermelding is minstens op z’n plek voor de track The Albatross, waarop Barber en haar bandleden op bluesy wijze het door de bas in vijfkwartsmaat geleide verhaal vertellen van een vrouw die haar ingeslapen kapitalistische man verlaat voor een nieuwe, verre relatie met de bijna mythische vogel. Surreëel en tegelijkertijd prachtig vertolkt.

De poëtische teksten en harmonische melodielijnen op Higher getuigen van een artistieke kundigheid die slechts aan enkelen is voorbehouden. De uitvoeringen van de tracks waaruit de liederencyclus Angels, Birds and I bestaat zijn dan weliswaar ook door klassiek geschoolden uitvoerbaar (zoals op fraaie wijze wordt bewezen in de tweede uitvoering op het album van The Opera Song, ingezongen door de sopraan Katherine Werbiansky), de muziek blijft binnen het moderne jazz genre opereren. Gelukkig. Met het uitkristalliseren van de melodieën, harmonieën en de composities als geheel is de instrumentale invulling wel wat anders dan op voorgaande Barber albums. Dat maakt de plaat rustiger en wellicht minder toegankelijk dan alle vorige releases, aangezien de combinatie van tekst en composities stukken meer aandacht van de luisteraar vragen. En dat zal niet iedereen kunnen bekoren (of simpelweg herkennen).

Wie zich durft te verdiepen in de teksten, de composities en de ronduit geniale uitvoeringen van de liederencyclus op Higher, zal zich op emotioneel en intellectueel vlak enkel geprikkeld zien en vele uren genot uit het nieuwe album kunnen halen. Higher biedt moderne jazz van een zeer hoogstaand karakter, waarop Patricia Barber en haar begeleiders de eigen komaf niet verloochenen, maar deze juist hebben geëxtrapoleerd naar een logische volgende stap in de eigen evolutie. En zich daarmee opnieuw hebben uitgevonden, wat zowel gedurfd als ronduit knap is. Het bewijs van het eren van die ‘roots’ ligt natuurlijk voor de hand, gezien de drie extra tracks op het album waarop Barber en haar band onder andere Johnny Mercer, Dave Brubeck en Paul. F. Webster en Sammy Fain eren. Onvervalst genieten, wat de uitvoerenden zelf ook hoorbaar doen bij het spelen van de nummers.

Higher is dan wellicht niet het meest eclectische of toegankelijke Barber-album dat er in de drie decennia van haar actieve artiestendom uit mocht komen, het is wel het meest artistieke, uitgebalanceerde, intelligente en voor de luisteraar uitdagende album geworden. Niet dankzij het perfecte spel van alle leden van dit gezelschap, maar wel door het feit dat de muziek, de sereniteit van de composities en gemaakte keuzes erom smeken om aandachtig beluisterd te worden. Patricia Barber heeft zich met dit album naar een nog hoger vlak weten te brengen, iets wat bijna niet voor mogelijk gehouden kon worden. De opname, productie en mastering zijn van hoog niveau en doen de uitvoerenden en de muziek niets dan eer aan. Via haar nieuwe label artistShare is het album Higher te bestellen op zowel cd als 24-bits download. En een lp-versie is in aantocht. Ik kan niet wachten op de fysieke media…

Muziek: 9 ½
Klank: 9
Label: artistShare
Speelduur: 55:17 minuten
Website: www.patriciabarber.com