Pro-Ject Audio Systems is de grootste fabrikant van draaitafels ter wereld. Hoe het Oostenrijkse bedrijf dat werd is op zich al zeer boeiend, maar nog interessanter zijn de toekomstplannen; die zijn ambitieus. Iets dat je meteen merkt als je het gloednieuwe bedrijfsgebouw betreedt, onlangs door HiFi.nl's zusterpublicatie FWD Magazine samen met de EISA-collega’s als één van de eersten bezocht. Wie er door de deur stapt, loopt meteen Pro-Ject-oprichter Heinz Lichtenegger tegen het lijf.
“We moeten de wereld laten weten dat hifi nog leeft – en dat het iets heel goed is. We moeten mensen opnieuw het plezier van muziek luisteren laten ontdekken. Maar niet elitair doen!”, roept hij meteen. Soundbites, daar is Lichtenegger een meester in. In een industrie gevuld met flamboyante figuren, is hij de overtreffende trap. Lichtenegger is ongetwijfeld een goede zakenman, maar tegelijkertijd is hij heel bevlogen bezig met muziek en hifi. Eén van zijn doelen is het grote publiek aanspreken met bereikbare producten. En daarbij mogen gerust wat audiofiele mantra’s geschrapt worden, zoals: “Waarom worden er zo vaak zware versterkers aangeraden aan consumenten, ook door de pers? Voor de meeste mensen met een doorsnee woonkamer is 25-30 Watt meer dan voldoende.”
Zeggen dat het Oostenrijkse Pro-ject de revival van vinyl heeft veroorzaakt, is zwaar overdreven. Maar het bedrijf stond wel op het juiste moment klaar om er sterk van te profiteren. De betaalbare, hippe draaitafels van Pro-ject hebben op hun beurt deze trend daarna toch ook versterkt. Want terwijl analoog luisteren bijna was uitgedoofd en enkel nog bestond in de vorm van hypercomplexe, zeer dure high-end draaitafels, besloot Pro-Ject-oprichter Lichtenegger om in te zetten op een ander concept. Een platenspeler moest uit de doos meteen bruikbaar zijn, er moderner uitzien en zo goed mogelijk klinken. Een schot in het roos, want inmiddels is Pro-Ject wellicht de grootste draaitafelfabrikant ter wereld. Zowel met zijn eigen producten als met toestellen die andere merken uitbrengen of onderdelen (zoals toonarmen) die in draaitafels van derden komen. Er wordt ook nauw samengewerkt met merken die ‘iets’ met vinyl willen doen, zoals Sonos.
Pro-Ject: op het juiste moment toegeslagen
Dit jaar werd de bouw afgerond van het nieuwe Pro-Ject-hoofdkwartier. Het betekent een verhuis weg van het monumentale Wenen en naar een meer pittoreske landelijke locatie. Het gebouw staat wel dichter bij de grenzen van Tsjechië en Slovakije, twee landen waar Pro-Ject bijna al zijn productie laat doen. Meer zelfs: de start van Pro-ject kwam er toen Lichtenegger begin de jaren negentig met vennoten een staatsbedrijf in Litovel (Tsjechië) van de sluiting wist te redden. De naam: Tesla. (Neen, niet die.) Met de aankoop verwierf hij in een klap één van de laatste plaatsen waar er nog draaitafels werden geproduceerd én redde hij heel wat kennis over platenspelers die in het hoofd van oudere werknemers zat. Onschatbaar was dat, want elke nieuwe partij die anno 2017 een draaitafel op de markt wil brengen mag opnieuw van nul beginnen. Veel kennis en ervaring is inmiddels op pensioen gegaan of definitief verdwenen.
Het nieuwe Pro-Ject-gebouw ziet er bijzonder modern uit – en is dat ook, onder meer door volledig zelf in verwarming en koeling te voorzien. Alle kantoren, van de directeur tot de magazijniers, bevatten dezelfde meubels en geven uit op een binnentuin. Iedereen moet even veel licht hebben, luid het. Het gebouw is er bovendien niet enkel voor de werknemers, wat je meteen merkt aan de grote productdisplays in de lobby en de displayruimte, luisterkamers en koffiebar die er aan grenzen. Je kunt er zelfs platen kopen. “Het draait hier niet enkel om administratie en logistiek. Vijftig procent van dit gebouw is niet functie, maar emotie. We willen hier beginnen met industriële toerisme, iets dat steeds meer Oostenrijkse bedrijven doen, zoals Red Bull en Swarovski. Er komt hier op termijn een groot museum met mijn collectie van draaitafels, van alle merken. Noem een belangrijke platenspeler op en de kans is groot dat ik hem bezit. Zo krijg ik ook regelmatig van relaties oude toestellen opgestuurd. Zoals deze twee”, merkt Lichtenegger op, bijna struikelend over een paar grote dozen die in zijn kantoor zijn neergezet. In een andere kamer vind je de vinyl om te beluisteren op één van de vele opgestelde draaitafels. Het is een muur van albums. 15.000 stuks. “Dat is ongeveer de helft van mijn collectie. Het zijn zeker niet allemaal audiofiele of bijzondere opnames”, luidt het. Bezoekers mogen vrij rondlopen en deze publieke ruimtes gebruiken. Als er over een paar jaar een museum bijkomt, dan krijg je op een half uur van Wenen een niet te missen attractie voor audiofielen bij.
Compacte hifi is de toekomst
Het eerste doel van Pro-Ject is natuurlijk hifi aan de man te brengen. En dat betekent al een tijdje niet enkel draaitafels meer. Onder de naam Box Design zet Pro-Ject sterk in op compacte hifi-apparaten: versterkers, cd-spelers en andere toestellen. Zoals de veelzijdige Pre Box S2 DAC die we een tijdje terug getest hebben. “Ongeveer de helft van onze verkoop komt nu uit deze compacte toestellen”, glundert Lichtenegger. Hij is bijzonder blij, want de Pro-Ject-baas kreeg veel tegenwind toen hij stelde dat compacte en betaalbare hifi-producten veel beter in de smaak zouden vallen bij een jonger publiek dan klassieke hifi-producten Het blijft een leitmotiv voor Lichtenegger, het aantrekken van twintigers en dertigers. “Ze luisteren nu allemaal naar draadloze speakers. In mono!”, zegt Lichtenegger hoofdschuddend. “Ze missen zoveel van de muziek. We moeten hen allemaal laten kennismaken met hoe goed stereo wel klinkt.”
Het is vanuit dat idee dat Pro-Ject ook start met luidsprekers, zoals de fraaie en compacte Speaker Box 15 DS, niet toevallig uitgevoerd in houtfineer die perfect past bij de houten zijkanten van zijn Box Designs en de houtafwerkingen van de uiterst succesvolle The Classic-draaitafel. “Het moet goed klinken, maar ook goed bij elkaar passen.”
Een belangrijk nieuw product op dat vlak is de Juke Box E-draaitafel, een toestel met ingebouwde versterker. Niet een voorversterker - dat komt je vaker tegen – maar een volwaardige versterkerluik waar je luidsprekers rechtstreeks op kunt aansluiten. De Juke Box E is recent aangekondigd, maar Pro-ject gelooft in veel uitvoeringen en constante vernieuwing. Dus staat er al een S2 op stapel die bedienbaar wordt met een app en een nieuwe versterker, een S-toonarm en magnetisch antiskating meekrijgt. Aangezien het Oostenrijkse bedrijf komaf maakt met zijn bekende hoogglansafwerkingen – “meubelfabrikanten gaan nu volop voor mat, dat is wat iedereen wilt” – zal deze Juke Box E S2 in 2018 beschikbaar zijn in walnoot of eucalyptushout.
Meer traditionele vinylliefhebbers worden volgend jaar eveneens verwend, onder meer met een nieuwe Debut Evolution en een 1Xpression Carbon. Reken op veel vernieuwing op componentniveau, onder meer met een nieuwe speedcontrol, koolstofvezel/aluminium-toonarm, draaischijf en aanpasbare luchtgeveerde voeten. Het wordt ook gemakkelijker om de VTA aan te passen.
Pro-Ject blijft ook sterk inzetten op samenwerkingen met artiesten, wat culmineert in speciale edities van draaitafels. Als we bij Pro-Ject langslopen, is net een lid van de Oostenrijkse jazzformatie Deladap op bezoek om hun eigen draaitafel op te pikken. Bekender zijn de Beatles-platenspelers, telkens ter ere van een heruitgave van een album van de Fab Four. Volgend jaar komt ‘The Yellow Submarine’ opnieuw uit en – klein primeurtje – mogelijk zal de bijhorende draaitafel zowel geel zijn als de vorm van de guitige onderzeeër hebben.
Aan de kant van Box Design is de grote productlancering een toestel dat als gezel bedoeld is voor de Pre Box S2-DAC. De Streamer Box S2 is opnieuw een creatie van John Westlake, de ingenieur die veel lof oogstte voor de Audiolab M-DAC. In de basis is het een streamer die bijzonder nauw kan samenwerken met de klok van de Pre Box S2, zodat er geen jitter kan ontstaan. Interessant, maar nog boeiender is dat Westlake het kastje ontwierp om zeer hackable te zijn. Het draait openbronsoftware (Volumio), waardoor het DLNA en Roon zal ondersteunen. Maar wie wat handig is, kan er ook Airplay aan toevoegen en zelfs SACD’s naar DSD-bestanden rippen door er een pc-dvd-drive aan te koppelen. Pro-ject zal dat uiteraard niet officieel mogelijk maken, maar de software wordt niet beveiligd zodat hobbyisten de Streamer Box S2 vlot zelf kunnen aanpassen. Dat is bijzonder ongewoon voor een netwerkspeler, net zoals de HDMI-poort aan de achterkant. Pro-ject overweegt daarnaast om het toestel van interne geheugen te voorzien, zodat het ook als muziek-NAS op het netwerk kan functioneren. Een alledaagse concept is het niet, maar wel interessant.
Pro-Ject Audio Systems: een andere aanpak
Als we door het gebouw lopen, ontdekken we hoe Pro-Ject verder zijn stempel op de hifi-industrie wil drukken. “We moeten het anders aanpakken om consumenten te bereiken. Eigenlijk willen we dat de hifi-winkels enkel de populaire modellen in stock hebben, wij zullen alle bijzondere modellen en uitvoeringen hier houden. Wil iemand in pakweg Duitsland een paarse draaitafel, dan kan de winkel die direct bij ons bestellen en naar de klant laten sturen. De winkel behoudt zijn deel, en wij leveren direct in 1-2 dagen”, zegt Lichtenegger. “We gaan ook meer op service inzetten. Zo garanderen we dat we onderdelen voor 25 jaar beschikbaar zullen hebben. Het moet gedaan zijn met merken die na twee jaar zelfs geen vervangafstandsbediening kunnen leveren, omdat de relatie met die Chinese leverancier voorbij is."
China komt wel vaker ter sprake tijdens het bezoek, want volgens de CEO is het outsourcen van productie naar die regio één van de redenen waarom de hifi-sector het slechter doet. “Neen, ik ben geen nationalist. Maar we moeten consumenten wel duidelijk maken dat we correct moeten consumeren. Daarom dat we blijven inzetten op handgemaakte producten die in Europa worden gefabriceerd. Niet geassembleerd, maar echt helemaal lokaal gebouwd. We moeten aan consumenten uitleggen waarom dit een goede zaak is en waarom er iets meer voor betaald mag worden. En dealers moeten realiseren dat sommige consumenten dit nu al echt belangrijk vinden. Maar dit hoor je niet in de winkel, want ze blijven er gewoon weg. Ze willen geen 1.500 euro betalen voor een vloerstaander uit kunststof geproduceerd uit China.” Volgens de Pro-ject CEO heeft de consument door dat er op dergelijke producten “crazy” marges worden genomen, en dat ze het niet waard zijn. “Ik wil hifi redden. Ok, ik weet dat ik maar een kleine speler ben en dat het misschien een maat voor niets is. Maar we moeten allemaal van die ‘Greed is good’-attitude af. Zowel bij consumenten als dealers.”
“Vandaar dat we ook inzetten op dingen als de artiestenedities. We voegen emotie toe, iets extra. En dat laat dan weer jonge muziekliefhebbers kennismaken met draaitafels. Je hebt hierdoor 25-jarigen die voor het eerst een platenspeler kopen.”
Vorig jaar zijn er weeral meer draaitafels verkocht dan ooit, wat er op wijst dat vinyl toch meer dan een tijdelijke hype is. Lichtenegger heeft wel schrik dat mensen die nu vinyl herontdekken gauw weer gaan afhaken: “Neem nu de vele ultragoede goedkope platenspelers met ingebouwde speakers. Het is speelgoed. Mensen kopen het omdat het niets kost, maar horen snel dat het slecht klinkt. En dan gaat het de kast in.” Er is ook een probleem met het medium zelf. “Er zijn zoveel slechte releases. Ik heb er vaak ruzie over met sommige bedrijven, zoals Universal. Ze brengen dingen op vinyl uit die op een koffer-draaitafel nog ok klinken, maar op een degelijke speler niet te aanhoren zijn.”
Pro-ject wil ten slotte meer inzetten op complete systemen verkopen. “Wij zijn audiofielen, dus kopen we losse componenten. Maar de meeste mensen willen een totaaloplossing. Daarom dat we onze draaitafels, versterkers en de nieuwe luidsprekers als pakketten willen aanbieden. Dan krijg je een zeer goed systeem voor rond 3.000 euro. Dat is nog haalbaar voor gewone mensen.”
