In de zomer verscheen er op HiFi.nl een korte essential over Bluetooth, van de basics tot de dagelijkse praktijk in audioland. Dat leverde een aantal lezersvragen op, die samengevat ongeveer allemaal hetzelfde luiden: "mooi, die draadloze verbinding, maar wat blijft er nou eigenlijk over van de kwaliteit van het bronbestand wanneer je audio verzendt via Bluetooth?"
We weten dat er sinds de introductie van de huidige standaard op het gebied van draadloos verbinden aardig doorontwikkeld is. Hoewel Bluetooth in de basis nooit bedoeld was om audiosignalen te verzenden of ontvangen, maar om hardware zoals je muis en je toetsenbord met elkaar te laten communiceren, zijn er behoorlijk wat stappen gezet om die mogelijkheden te benutten en te verbeteren. Denk aan de 4.0 versie van Bluetooth en de komst van de inmiddels bekende aptX-codec. Verliesvrij is de overdracht echter (nog) niet. Blijft de kwaliteit van het bronbestand bij een draadloze verbinding via Bluetooth dan wel voldoende behouden? In andere woorden: heeft het wel zin om bijvoorbeeld FLAC in plaats van mp3 af te spelen, als je Bluetooth gebruikt om de muziek naar je luidspreker te sturen?
Codecs
De discussie over bedraad versus draadloos zal vermoedelijk altijd blijven bestaan. Er zijn immers tal van hifi-fabrikanten die zich gespecialiseerd hebben in audiokabels, en daar een heel goed verhaal over houden (en daarnaast is er natuurlijk de twist over goede digitale kabels). Wanneer je het specifiek over draadloze audio via Bluetooth hebt, komt daar altijd het element compressie bij. Vanwege de beperkte bandbreedte van de verbinding, zal er immers per definitie sprake zijn van datacompressie, en dus van verlies van kwaliteit. (Om nog maar te zwijgen over het feit dat Bluetooth opereert binnen de 2.4Ghz frequentie waar veel andere apparatuur in huis ook op 'aangesloten' is).
aptX
Welke algoritme gehanteerd wordt, hangt bovendien af van de codecs die zowel door de zender als door de ontvanger ondersteund worden. De enige die altijd werkt is de Low Complexity Subband Coding, of SBC. SBC wordt nog altijd gebruikt als bijvoorbeeld de smartphone aptX ondersteunt, maar de hoofdtelefoon niet; het is de fallback-optie. aptX, dat al veel gedaan heeft om het compromis te beperken, is dan ook zeker niet de offici‘le standaard en nog altijd vrij zeldzaam - nog los van het feit dat er zoveel verschillende varianten van zijn. Wat aptX bovendien exact doet om de naar eigen zeggen 'lossless cd-kwaliteit' van de verbinding te garanderen, is alleen bekend bij bedenker CSR en eigenaar Qualcomm (u weet wel, die Amerikaanse telecomgigant), en hun duiding is in het beste geval vaag te noemen. Hoe dan ook blijft de transport van audiodata afhankelijk van de bandbreedte van de verbinding, die niet de lossless kwaliteiten kent van bijvoorbeeld transmissie via optische kabels. De essentie: bij Bluetooth-overdracht van audio wordt de audiostream gecodeerd met een lossy algoritme. Bluetooth heeft immers onvoldoende bandbreedte voor lossless, laat staan hi-res.
"Het is altijd aan te raden met lossless FLAC- of ALAC-bestanden te werken"
Wat nu?
Goed, er is dus verlies van audiokwaliteit. En het is geen geheim dat hifi-liefhebbers geen fan zijn van compressie. Is het compromis echter zo aanwezig dat er net zoveel te gruwelen valt als bij mp3? Nee, want dankzij innovaties in kwaliteit en bandbreedte van een Bluetooth-verbinding, wordt er veel gedaan om het hoorbare effect van compressie te minimaliseren - zoals ook blijkt uit dit onderzoek tussen SBC, het jongere aptX, en 320Kbps mp3. Zodanig, dat het nog maar de vraag is of je het Ÿberhaupt nog hoort in een a/b-test met bijvoorbeeld optische bekabeling als alternatief. De hoofdvraag is echter of een a/b-test met verschillende bronbestanden via Bluetooth effect sorteert. Het antwoord is dan eigenlijk simpel: heb je liever verlies vanuit een goed bestand, of vanuit een minder goed bestand? Immers: hoe beter de bron, gegeven het (voorlopig) onvermijdelijke maar steeds marginalere verlies van kwaliteit via Bluetooth, hoe beter het eindresultaat. Het is daarom altijd aan te raden met lossless FLAC- of ALAC-bestanden te werken, want wat er ook achter de schermen gebeurt bij de Bluetooth-transmissie, je hebt in ieder geval niet te maken met tweevoudig lossy comprimeren, wat altijd nadelig is.
Tot slot moet je de applicatie van Bluetooth in het juiste perspectief zien. Voor veel doorgewinterde audiofielen zal bovenstaande immers Ÿberhaupt geen discussie zijn, om de simpele reden dat de luisterruimte niet ingericht is op een audioverbinding via Bluetooth ("Bedraad! Bedraad!"). Het gebruik is dus afhankelijk van omstandigheden. Als mobiliteit en gemak hoog in het vaandel staan, zul je waarschijnlijk minder moeite hebben met een Bluetooth-gerelateerd compromis. Hetzelfde geldt voor audioconsumptie in ruimtes waar de muziek niet de hoofdrol speelt, maar 'slechts' onderdeel is van de omgeving, zoals op kantoor, in de auto, in de keuken of tijdens het sporten.
Bluetooth 5
Of de nabije toekomst een antwoord heeft op het inherente audioverlies van huidige Bluetooth-codecs, zullen we moeten afwachten. Voor de eerstvolgende stap zijn we in ieder geval afhankelijk van de innovaties die Bluetooth 5 in huis heeft, de aangekondigde opvolger van de huidige variant. In maart 2017 staat Bluetooth World op de kalender, wellicht hét moment voor de lancering? De nieuwe versie schijnt behalve een verbeterd bereik ook te kunnen bogen op een verbeterde doorvoersnelheid van informatie én codecs voor verliesvrije overdracht.
