Soms heb je een publiciteitsstuntje nodig om een product onder de aandacht te brengen. Zeker op dit moment, waar de crisis middenstanders in een ijzeren greep houdt en waar de luidsprekermarkt overbevolkt is. De bekende bassist Dean Peer tekende voor deze stunt, zowel op de Rocky Mountain Fest als op de XiFi-show. De Endeavor E-3 vloerstaanders werden als PA-systeem gebruikt voor Peer’s elektrische bas. Importeur Musical Reality haalde daarmee in ieder geval de wereldpers. 

Thuis kunt u het beter uit uw hoofd laten om hifi-luidsprekers aan te sluiten op een elektrische bas, synthesizers of elektronische drums. Het grootste deel van dit soort weergevers is daar niet op gebouwd. Een PA-luidspreker voor de versterking van stemmen en instrumenten is van een heel andere orde. Maar, een opname op plaat of cd biedt toch ook het geluid van synthesizers of een elektrische bas? Dat klopt, maar deze instrumenten zijn opgenomen in een akoestische omgeving, vaak voorzien van enige vorm van compressie en zijn onderdeel van een groter geheel van stemmen en instrumenten. Daardoor is de belasting van het luidsprekersysteem veel minder dan bij een directe aansluiting van zulke bronnen op luidsprekers. Binnen het totaal van instrumenten is namelijk sprake van een gemiddelde energieverdeling over het hele bereik van de luidspreker. Maar een basgitaar concentreert heel direct alle energie met volle dynamiek binnen een klein stukje van het frequentiebereik van de luidspreker. Tachtig procent van de hifi-weergevers overleeft dit niet, omdat de toegestane belastbaarheid gebaseerd is op een evenwichtige spreiding. Sommige high-end weergevers kunnen daadwerkelijk gebruikt worden voor PA-doeleinden, mits het niet te ruig wordt.

Endeavor Audio Engineering
Endeavor Audio Engineering is een jong bedrijf en eigendom van Leif Swanson. Swanson heeft in ieder geval een visie. De bedoeling is om innovatie te koppelen aan ‘affordability’. Dat betekent dat een luidspreker het prestatieniveau haalt van systemen die minstens drie keer duurder zijn. Dat is in principe een lofwaardig streven. De afgelopen vijftien jaar is de high-end markt verziekt geraakt door fabrikanten waar de enige innovatie bestaat uit winstmaximalisatie. Aziatische audiofielen, statusjagers en volkomen verdwaalde ‘high-end nuts’ vormen een makkelijke prooi. Wie sommige websites bezoekt komt luidsprekersystemen tegen vanaf een half miljoen, onbetaalbare exotische versterkers en kabels die gericht zijn aan ‘gadget-heads’. Feitelijk bedreigen deze praktijken de rust van de goedwillende audiofielen en muziekliefhebbers, die gewoon plezier hebben in een hobby, deze delen op fora en met elkaar bezig zijn binnen de verschillende audio-verenigingen. Get real ok! Op een paar uitzonderingen na presteren al die bling bling set-ups niet significant beter dan een goed getuned en betaalbaar systeem tussen de 3000 en 100.000 euro. Waar Swanson mee bezig is, is feitelijk al enkele jaren gaande. Er komen steeds betaalbaarder luidsprekers die zeer goede prestaties neerzetten. De huidige benchmark voor absolute topprestaties, binnen een betaalbaar segment van 14.000 - 50.000 euro en akoestisch passend binnen kamers van normale Nederlandse afmetingen, wordt gevormd door de ‘budget’- modellen van onder andere Magico en TAD. U zult opmerken dat het hier nog best om veel geld gaat. Maar, mits juist geplaatst en op de goede manier aangestuurd, is het nauwelijks mogelijk om een nog beter geluid te krijgen. De lat kan altijd hoger, maar dat vergt enorme investeringen in valuta, vierkante meters, akoestiek, de juiste weergevers, een optimale systeemmatch, veel kennis en nog meer ervaring. Soms is dat niet meer realistisch of bereikbaar. Veel betaalbare en goed samengestelde systemen bereiken gewoon 90% van het haalbare weergave-niveau. Endeavor waagt het om het prijsniveau van de genoemde benchmark nog een stuk naar beneden te schroeven. Een lofwaardig initiatief.

De E-3
Zoals al eerder opgemerkt, zeggen (de gebruikelijke) specificaties van luidsprekers heel weinig. De beste en de slechtste weergever hebben in de folder vrijwel gelijke specs. Ook gebruikte materialen, drivertypen, filterontwerpen, basisprincipes en de constructie zeggen weinig. Er hebben hier systemen van 200.000 euro gestaan met keramische drivers die klinken als een scheermes en waar, ongeacht de aansturing, niets mee te beginnen was. Andere keramische systemen maken op een natuurlijke manier muziek en uit niets blijkt het bouwprincipe van de drivers. Het enige dat iets zegt is de luisterindruk gerelateerd aan livemuziek. Maar, hierbij toch enige (zinvolle) specs van de E-3. Het frequentiebereik binnen de 2dB-punten reikt van 32-22.000Hz, de gevoeligheid is 88dB, het basreflex-systeem heeft een Q van 0.7 en er is een zeer vlakke impedantiecurve van 4 Ohm binnen het hele bereik. De waarde voor Q bij de gebruikte Butterworth-afstemming betekent hier dat er sprake is van een vlakke response en goede transiënt waarden. De hoogte van het systeem is 116 cm. De bars voor de verstelbare voeten (eventueel uit te voeren met de bijgeleverde ‘punten’) steken aan weerszijden uit. Daarmee staat zo’n luidspreker erg stabiel. Elke weergever tikt 38 kilo op de schaal, is in verschillende kleuren leverbaar en is single wired. Er is een dual ring radiator, een 165 mm Kevlar midrange en twee 175mm anodized aluminum coned woofers. Endeavor heeft met name werk gemaakt van de zogenaamde ‘voicing’. Hoewel de E-3 in de basis een studiomonitor is, klinkt deze niet als een ijskonijn bij het absolute nulpunt. De E-3 moet vooral een weergever zijn die muziek communiceert, aldus Endeavor.

Channel Island Audio
Elke versterker heeft een kenmerkende signatuur, hoe ‘neutraal’ zo’n apparaat volgens de fabrikant ook is. Het Channel Island D500 MkII monoblok is een klasse-D ontwerp en kan binnen een 4 Ohm belasting 800 Watt vermogen mobiliseren. Channel Island levert ook de passieve voorversterker PLC-1 MkII. De bijbehorende voeding is voor de relais en de LED-channel indicatie. Ook de CI D500 MkII heeft een herkenbare hele lichte signatuur. Een basisprobleem in de hifi is dat het nooit zal lukken om een systeem samen te stellen dat alles doet wat gedaan moet worden om een realistische reproductie te krijgen. Het zijn altijd compromissen en trade-offs. Maar, wie dat begrijpt kan door slim combineren exact de weergave krijgen die maximaal in de buurt komt van de realiteit. Von Schweikert gebruikt overigens custom build CI-versterkers in de VR-11MkII en VR-9MkII luidsprekers.