Filters corrigeren het op de sensor vallend licht en/of brengen creatieve effecten in de opname aan. Menig video- en fotograaf is onbekend met de werking van filters die je gewoon voor het objectief van de camera kunt bevestigen. Dit artikel zet de belangrijkste typen filters op een rij.

Filters voor video en foto kan je op verschillende manieren onderscheiden. Een eerste indeling is die tussen interne en externe filters. Interne filters zitten in de objectiefweg of voor de camerasensor. In de optische weg gaat het doorgaans om grijsfilters die de hoeveelheid binnenvallend licht reduceren. Ook zit er soms een kleur corrigerend filter in de optiek. De filters voor de camerasensor hebben tot doel kleursplitsing en correctie. Een foto/video-sensor kent eigenlijk alleen zwart-wit. Door kleurenfilters en prisma's voor de lichtgevoelige plekken (de photosites) op de sensorchip te plaatsen valt het licht te splitsen in de primaire kleuren Rood, Groen en Blauw.
Een tweede indeling is die in corrigerend en creatief. Het corrigeren betreft de hoeveelheid licht, het contrast, polariseren en het verminderen van de binnenkomende hoeveelheid licht. Bij creatief gaat het om fraaie reflecties en stereffecten, afwijkende kleuren, soft/blur, meervoudige beelden, selectieve scherptegebieden en vervorming.
Verder kan je onder de categorie filters nog voorzetlenzen voor close-ups/macro en lensbabys scharen. Dit artikel behandelt de externe lensfilters. Bekende filtermerken zijn Hoya Tiffen, B+W, Lee, Hama, Cokin en Sony. Andere manieren van filteren zijn het gebruik van elektronische (creatieve) filters in de camera zelf of achteraf bij de montage op de computer of fotobewerking met een programma zoals Photoshop of een foto-app.

Optische kwaliteit en filtermaat
Als hobbyist investeer je relatief veel in objectieven voor de camcorder of digitale fotocamera. Dan is het doodzonde als een filter van inferieure kwaliteit de optische prestaties verpest. Een goede zuivere glassoort, een beschermde coating en geen reflecties zijn toch wel de minimumeisen die je aan het filter mag stellen. Kwalitatief gezien zijn filters onder te verdelen in goedkope merk onbekend, budget-middenklasse en topkwaliteit. De prijzen lopen uiteen van een tientje tot dik boven de € 100,-. Voor amateurdoeleinden kan je met de middenklasse volstaan.
Onder de filtermaat verstaat men de diameter in millimeter van de bevestiging waarmee je het filter vooraan op het objectief bevestigt. Dat gaat doorgaans met een schroefdraad maar er zijn ook filtervattingen met een bajonet. In de meeste gevallen staat de benodigde filtervatting op het objectief zelf en/of in de gebruiksaanwijzing vermeld. Hoe groter de diameter des te meer glas er inzit en hoger de prijs uitpakt. In een aantal gevallen kan je verloopringen gebruiken. Er zijn twee typen verloopringen:
1. Om grotere filters op een kleinere maat te monteren. Bijvoorbeeld van 55 naar 49 mm. De verschillen mogen echter niet te groot zijn. Anders ontstaan er wanstaltige constructies of interne reflecties.
2. Om een filtersysteem met een eigen insteekhouder voor het objectief te monteren.
Filtersystemen variëren van eenvoudige kunststofhouders tot een compleet compendium. Bij een simpele plastic houder kan je enkele rechthoekige filterglaasjes insteken en een zonnekap bevestigen. In geval van een compendium gaat het om een rail- of balgconstructie met licht regulerende flappen en een insteekhouder voor filters.

Lensbeschermende functies
De voorste lens van een objectief is kwetsbaar. Behalve vingertjes, stof, vuil en spatten is ook een lelijke kras mogelijk. Een helder UV-filter voor het objectief voorkomt vervuiling of beschadiging. Skylight kan bij de fotografie ook. Dit filter geeft een wat warmere tint.
Een tweede goede bescherming vormt een degelijke zonnekap. Naar keuze flexibel rubber of star hardplastic. Deze zonnekap vangt niet alleen reflecterend zonlicht weg maar beschermt ook tegen spatten, stoten en stof.

Grijsfilters
De grijs- of Neutral Density (ND)-filters behoren tot de belangrijkste filters bij video. Zij werken tegen overbelichting waarbij fletse kleuren en verlies van detailscherpte en contrast ontstaan. Omdat de mogelijkheden om de hoeveelheid licht bij de camcorder beperkt zijn tot het dichtdraaien van het diafragma en hoogstens een wat snellere sluitertijd is het voornaamste wapen om overbelichting te voorkomen een grijsfilter in de lichtweg te plaatsen.
Bij de meer professionele camcorder zijn doorgaans twee of drie grijsfilters ingebouwd. Is dat bij uw camcorder niet zo of is er sprake van een fotocamera bevestig dan een grijsfilter voor het objectief. Gangbaar zijn de reducerende waarden 1/4, 1/8, 1/16, 1/32 en 1/64 respectievelijk 2, 4, 6, 8 en 16 diafragmastops minder licht. Er is keuze uit grijsfilters met een vaste of verstelbare ND-waarde.
Een apart type grijsfilter is het graduatedfilter. Het grijze deel loopt af van donker naar gewoon helder in het midden. Hiermee kan je bepaalde delen in de opname, bijvoorbeeld de lucht in het landschap, van te licht naar gemiddeld bijtrekken.