Er is nauwelijks een heftiger discussiepunt over audio te vinden dan het belang of het ondergeschikte belang van een goede stroomvoorziening. Stroomvoorziening is een wetenschap op zich waar nog steeds niet alle verschijnselen via metingen te verklaren zijn. En soms een kwestie van “trail & error”.
Zonder in te gaan op dieptechnische achtergronden volgt een uitleg over wat nuttig is en waarom stroomvoorziening goed moet zijn.
Eerst een waarschuwing vooraf: ondeskundig en onzorgvuldig werken aan of met elektriciteit is gevaarlijk. 230 Volt kan dodelijk zijn als u een onder spanning staande geleider aanraakt. Bovendien kunnen verzekeringsmaatschappijen claims weigeren als blijkt dat schade (brand, schroeien) of ongelukken het gevolg zijn van ondeskundige aanleg van elektrische installaties.
Terug naar de materie. Elektriciteit is noodzakelijk om te genieten van onze muziek. De grootste stroomafnemer in onze set is de versterker. Ontleden we een versterker tot op het bot dan blijkt het niet meer te zijn dan een stroom en spanningsbron waarop het muzieksignaal gemoduleerd wordt. Het is gemakkelijk voor te stellen dat de ultieme versterker kan beschikken over een oneindig grote hoeveelheid energie die niet vervuild is met ruis en brom. Dat geldt overigens ook voor CD/SA-CD/DVD spelers, platenspelers, tuners, TV toestellen etc. Energie die wij ter beschikking gesteld krijgen van de providers is helaas niet oneindig en veelal sterk vervuild. Dus is onze apparatuur niet ultiem maar beperkt. Naast de vervuiling die aangeboden wordt via het lichtnet vervuilen we ons elektrisch milieu steeds meer door apparatuur die energie uitstraalt of zelf het lichtnet vervuild. De GSM is het beste voorbeeld wat betreft straling, digitale apparatuur het beste voorbeeld voor netvervuiling door schakelende voedingen of slechte hoogfrequent isolatie. Als de energiebedrijven besluiten straks internet en andere diensten aan te bieden via het openbare elektriciteitsnet is het hek helemaal van de dam. Maar er is iets tegen te doen.
Mogelijk hebt u de ruimte in uw groepenkast om gescheiden groepen aan te leggen die alleen gebruikt worden voor audio. Ideaal is werken met een groep voor analoge apparatuur en een groep voor digitale apparatuur. Het zekeren van de groepen kan het beste gebeuren met smeltveiligheden (de ouderwetse “stop”) en niet met automaten. Het mag niet en ik raad het u sterk af, maar buiten de aardlekschakelaar om werken met de audiogroep(en) klinkt beter. Vanaf de groepenkast dient u met minimaal 3 x 2,5 mm2 kabel voorzien van een deugdelijke afscherming naar het voedingspunt in huis te gaan. Kan dat niet dan installatiedraad zonder onderbreking door PVC leidingen trekken naar de wandcontactdoos. U bereikt altijd een positief resultaat.
Een schone aarde komt de weergave ten goede omdat er via de aarde veel vervuiling in de apparatuur kan dringen. Daarvoor hebt u een aarde aansluiting nodig die los is van het openbare elektriciteitsnet. Dat kan met een aardelektrode die diep in de grond gaat (tot het grondwaterniveau). Het slaan van een aardelektrode is werk voor de specialist. Wederom altijd een positief resultaat.
Apparatuur sluit u aan op een verdeeldoos (spanningsslof) die bij voorkeur voorzien moet zijn van een afgeschermde kabel. Verdeeldozen zijn er in soorten en maten. Belangrijk zijn goede kontakten, stevige interne bedrading, liefst een metalen behuizing en gebruik vooral geen verdeeldoos met beveiligingen erin die computer apparatuur moet beschermen tegen overspanning. Het belang van een goede verdeeldoos moet u niet onderschatten. Een goede verdeeldoos heeft heel lage interne overgangsweerstanden. Gebruik als het mogelijk is gescheiden verdeeldozen voor analoge en voor digitale apparatuur. Vrijwel altijd een positief resultaat. Soms neutraal, nooit een verslechtering.
Netsnoeren dienen afgeschermd te zijn en moeten voldoende stroom kunnen transporteren. Met aan beide kanten goede stekkers met een lage overgangsweerstand. Een niet afgeschermd snoer werkt als een antenne en als een zender. Door antenne werking dringt hoogfrequent vervuiling binnen afkomstig van GSM of andere stralingsbronnen. Bovendien zal het magnetische veld van kabels die parallel lopen en apparatuur voeden die flink stroom afneemt als vervuiling binnendringen. Als de kabel niet goed afgeschermd is zal hij zelf als “zender” gaan werken en zijn omgeving vervuilen via andere kabels, interlinks en luidsprekersnoeren. Digitale apparatuur heeft vaak de neiging veel hoogfrequent energie uit te zenden via de netsnoeren. Goede netsnoeren kunnen een opmerkelijke verbetering geven.
Netfilters kunnen helpen om vervuiling te verminderen. Maar werken niet altijd positief uit. Soms is het middel erger dan de kwaal. Altijd thuis uitproberen. Er bestaan parallel filters die relatief weinig invloed hebben op de werking van de apparatuur omdat zij de vervuiling alleen wegzuigen. Maar ook serie filters waardoor alle energie die de geluidsinstallatie afneemt van het lichtnet loopt. Een seriefilter dient dus van meer dan voldoende capaciteit te zijn, zeker als er (eind)versterkers op worden aangesloten. Een veel gehoorde klacht over serie filters is een beperking van de dynamiek doordat het filter niet snel genoeg energie kan doorlaten. Soms een verbetering, soms een negatief resultaat.
Voor scheidingstransformatoren geldt eveneens dat zij voldoende capaciteit moeten hebben. Een goede scheidingstrafo is duur vanwege de hoeveelheid koper die noodzakelijk is om hem te wikkelen. Er zijn niet veel trafo’s te koop voor audiogebruik. Een goede trafo heeft aan de primaire kant een ingang voor 230 Volt (fase, nul en aarde) en levert aan de secundaire zijde 2 x 115 Volt = 230 Volt gebalanceerd, met een nul die midden tussen de twee fases ligt. Een goede trafo helpt.
Uw eigen stroomvoorziening in het klein is te bereiken met apparatuur die 230 volt opwekt. Er zijn fabrikanten die elektronica leveren waar de 230 Volt netspanning wordt omgezet in gelijkspanning en via een versterker principe wordt 230 Volt wisselspanning gegenereerd aan de uitgang waarmee apparatuur te voeden is. De opgewekte energie is zeer schoon. Overigens moet deze apparatuur voor audio doeleinden zijn ontworpen. Noodstroomvoorzieningen voor computers zijn ongeschikt al is hun werking in grote lijnen gelijk. Vrijwel altijd een positief resultaat, helaas tegen hoge kosten.
Tot zover een aantal mogelijkheden om de vervuiling van de voedingspanning tegen te gaan. Het resultaat van uw inspanning is onder meer het verlagen van het ruisniveau van uw installatie. Ruis die direct binnendringt maar ook ruis die ontstaat doordat vervuilde energie vanuit de voeding wordt gemoduleerd op het muzieksignaal. Wie zijn energie voorziening serieus aanpakt beleeft “stilte en rust”. Vergelijkt u het maar met wonen aan een weg met continu verkeer en muziek luisteren met de ramen open of de ramen dicht. Vervuiling komt overal vandaan, van de bron, van de industrie, van TL-lampen in kantoren en kassen, van liften en machines, van computers, van huishoudelijke apparaten en van audio apparatuur zelf. Vandaar dat u in de avond vaak een beter geluid heeft dan overdag, industrie staat stil en kantoren zijn gesloten. Schone netspanning haalt de “stress” uit de set. En dat neemt u meer waar dan u mogelijk vermoedt en geeft de set een grote meerwaarde voor muziekbeleving. De bovenstaande suggesties helpen u daarbij, afzonderlijk of in combinatie, en zijn zeker geen fabels.
