Kharma Elegance dB9

Voor mijn eerste ontmoeting met de nieuwe Elegance lijn van Kharma moet ik teruggaan naar de 2010 editie van de jaarlijks in het Duitse München gehouden High End show. Daar toonde ontwerper Charles van Oostrum mij met gepaste trots zijn nieuwe geesteskind; de Elegance dB7. Heel even werd het front verwijderd zodat ik een blik kon werpen op de door Kharma in eigen huis ontwikkelde units. Heel begrijpelijk dat ik pas een foto mocht maken nadat dit front teruggeplaatst was.

Test op locatie
Inmiddels is er ruim een jaar verstreken en ligt ook de Münchener High End 2011 al weer achter ons. Niet alleen is de Kharma Elegance dB7 ondertussen officieel geïntroduceerd, ook heeft een grotere dB9 het licht gezien. Over die Elegance dB7 kunt u elders op deze site een recensie lezen. Aan mij het genoegen om de Elegance dB9 aan een luistertest te onderwerpen. Even speel ik met de gedachte om de testexemplaren in mijn grote luisterruimte te ontvangen. Tenslotte is die ruimte groot genoeg om een dergelijk groot vloerstaand systeem tot zijn recht te laten komen. Maar al snel wordt duidelijk dat er te veel haken en ogen zitten aan het op korte termijn arrangeren van een veilig transport. Kharma geeft de voorkeur aan een luistersessie in één van hun luisterruimtes en ook ik zie daarvan wel een aantal voordelen.

Op deze wijze kan de fabrikant in alle rust een set opbouwen die de luidspreker laat functioneren op een niveau en een wijze die door het bedrijf zelf als optimaal wordt gezien. Daarnaast kan voor een deel gebruikt worden gemaakt van door dezelfde fabrikant ontwikkelde elektronica die tevens gebruikt is bij het ontwerpen en testen van de te recenseren luidspreker. Er is derhalve sprake van een perfecte match. Dus reis ik op een zonnige dag af naar het bedrijfspand van Kharma waar ik hartelijk ontvangen word door marketing manager Jamy Vodegel.

Rondleiding
Het is alweer enkele jaren geleden dat ik voor het laatst in dit pand geweest ben dus Jamy stelt voor om te beginnen met een rondleiding. Voor mijn gevoel een uitstekend idee want hiermee krijg ik de gelegenheid om een goed beeld te krijgen van het bedrijf achter de Elegance dB9. We beginnen in de hal, waar langs de wanden opgestelde luidsprekers een beeld geven van de ontwikkelingen door de loop der jaren. De oudere typen die nog uitgebracht werden onder de naam OLS (Oostrum Luidspreker Systemen) zijn er direct uit te pikken. Zowel de kleine als de grote exemplaren hebben de klassieke hoekige luidsprekervormen en vertonen geen enkele gelijkenis met de huidige Kharma weergevers.

De meeste Kharma’s die ik zie hebben de zo karakteristieke naar achteren hellende vorm waarbij de meest in het oog springende verschillen voornamelijk terug te voeren zijn op de grootte van de verschillende exemplaren. De meest voorkomende kleuren zijn de standaard Kharma tinten; zwart en aubergine. Hier is ook duidelijk te zien dat de Elegance lijn niet alleen – zoals zijn naam al doet vermoeden – eleganter oogt, maar ook veel luxer uitgevoerd is dan zijn voorgangers in de Ceramique serie. Jamy laat zien dat de frontjes op hun plek gehouden worden door onzichtbaar achter de perfecte laklaag weggewerkte magneetjes zodat deze de vloeiende lijn niet kunnen ontsieren wanneer er gespeeld wordt zonder front.

Een op dezelfde wijze op zijn plaats gehouden metalen sierring rond de units onttrekt niet alleen de bevestigingschroeven aan het gezicht maar zorgt tevens voor een betere afstraling. Andere visuele kenmerken van de Elegance lijn zijn de elegante metalen naamplaatjes op de zijkanten. Langs de bodem van de behuizing loopt rondom een glanzende metalen strip, standaard verchroomd maar uiteraard ook o.a verguld leverbaar. Achterop prijken prachtige, specifiek ontworpen Kharma luidsprekerklemmen KBPS-EL (Kharma Binding Post System for the Elegance) die de Cardas exemplaren die onwillekeurig voor mijn geestesbeeld verschijnen naar de kroon steken.

Specificaties

Vlak voor de doorgang naar de grote assemblageruimte staat een crèmekleurige set Kharma Exquisite luidsprekers met aan de zijkanten een prachtige inlay van een exclusieve tropische houtsoort. In de assemblageruimte diverse luidsprekertypen in allerlei montagestadia. Ronduit indrukwekkend zijn de volledig ingepakte filters. Maar ook de demping in de kasten en niet te vergeten de kabels. Eén van de medewerkers schuift in uiterste concentratie een zilveren draad in een dikke met koper afgeschermde mantel die op zijn beurt weer bedekt is met een rubberachtige dempende substantie. Voor hem ligt een grote berg netkabels in verschillende diktes. Aan de connectoren te zien zijn ze niet bestemd voor de Europese markt. We lopen door naar een magazijn waar enkele kisten gereed staan voor verzending. Jamy vertelt dat het merendeel daarvan bestemd is voor China.

Teruglopend gaan we op weg naar de luisterruimtes. In één van die kamers is als het ware een kamer in een kamer gebouwd. Deze is uitgerust met een indrukwekkend cost no object 9.4 surround systeem waarvan de luidsprekers voor een groot deel onzichtbaar in de wanden verwerkt zijn. In de volgende ruimte zie ik een stereoset waarin een paar dB7’s fungeren als luidsprekers. Het gaat hier om een heel speciale versie. De luidspreker heeft een prachtige parelmoer finish en het kruisvormige onderstel – het voor de Elegance lijn ontworpen Spike Disk Suspension System - is bekleed met zacht lichtbruin leer. Inderdaad; iedere gewenste uitvoering is tegen meerprijs leverbaar. Het doel van vandaag is de laatste demoruimte. De daarin opgestelde set is al volledig op temperatuur wanneer wij hem betreden.

Specificaties
Een goed moment om, voorafgaand aan het benoemen van de te gebruiken set en het weergeven van de zo belangrijke luisterindrukken, even ruimte vrij te maken voor het opsommen van de specificaties van de Elegance dB9. Allereerst zijn daar natuurlijk die nieuw ontwikkelde units. In de Ceramique serie werden nog de keramische Accuton units van Thie & Partner gebruikt. Drivers die nog steeds behoren tot de absolute wereldtop en daarom gebruikt worden door meerdere topontwerpers. Het streven was dus om met de Kharma units uit te komen op een nog hoger niveau. Het hoog wordt weergegeven door een 1 inch True Beryllium Tweeter, een ultralichte en stijve dome met als belangrijkste kenmerk het volledig ontbreken van vervorming. Het middengebied wordt bestreken door een 7 inch Kharma Composite Driver.

Van dichtbij is te zien dat deze KCD gemaakt is van een composietmateriaal van carbon; superstijf en ultralicht. In tegenstelling tot de kleinere dB7 waar voor het laag eveneens een 7 inch KCD wordt ingezet, heeft de dB9 voor het laag twee aluminium woofers met een doorsnede van 9 inch. De twee woofers geven de luidspreker zijn naam (dubbel bass 9) en in combinatie met de tweeter en de KCD geven ze de luidspreker een full range bereik van 26 Hz tot 30 kHz. Ze zitten in een behuizing die inclusief de SDSS stand een hoogte heeft van 1041 mm, een breedte van 410 mm en een diepte van 606 mm. Het drieweg systeem heeft een nominale impedantie van 4 Ohm en de effectieve geluidsdruk op 1 meter afstand bedraagt 89 dB.   

De set
Er heerst een serene rust in de ruimte die gedomineerd wordt door een grote, tegen de achterwand geplaatste, goudkleurige sculptuur van het hoofd van Boeddha. Toch glijdt mijn blik als eerste naar de voor Boeddha opgestelde Kharma Elegance dB9 luidsprekers met daar tussenin de Kharma Exquisite Reference MP 1000 mono (klasse AB) eindversterkers. Tegen de rechterwand bevindt zich de elektronica die de mono blokken aanstuurt. Als CD loopwerk doet het Metronome Kalista loopwerk dienst. Die geeft zijn digitale signalen door aan de 24 bit / 192 kHz Weiss Medea Reference D/A Converter welke op zijn beurt verbonden is met de Kharma Exquisite Reference P1000 voorversterker. Alle onderlinge bekabeling is afkomstig uit de Enigma Signature lijn, de toplijn van Kharma. Drie kubusvormige fauteuils markeren de luisterposities en ik neem plaats in de middelste. Jamy voorziet mij van een kop heerlijke koffie - en een groot glas koel water vanwege de in de ruimte aanwezige warmte - waarna wat mij betreft de luistersessie kan beginnen. Een sessie waarin Jamy zich bezig houdt met het afspelen van door mij geselecteerde nummers van door mij aangereikte CD’s zodat ik mij met de laptop op schoot kan concentreren op de muziek.

Luisteren

Als recensent heb ik voorafgaand aan een luistersessie altijd een bepaald verwachtingspatroon, samengesteld op grond van een combinatie van factoren waaronder specificaties, prijzen, eerdere ervaringen met (delen van) het systeem etc. Daarmee ben ik enigszins voorbereid op wat komen gaat. Vaak beantwoorden de prestaties van de set vervolgens aan dat verwachtingspatroon maar soms word ik, ondanks die voorbereiding, toch nog verrast.

Een verrassing die zowel aangenaam als onplezierig kan zijn. Bij de eerste tonen die de ruimte vullen voel ik al dat de kans op een aangename verrassing aanwezig is. Als opening kies ik voor een akoestisch instrumentaal nummer, uitgevoerd in kleine bezetting. ‘Trenzinho do Caipira’, een compositie van H. Villa-Lobos, is afkomstig van Cristina Braga’s album ‘Harpa Bossa’, een CD waarop deze Braziliaanse harpiste niet alleen haar instrument bespeelt maar ook haar aangename, zwoele, sensuele stem laat klinken. Doordat in dit nummer de stem ontbreekt ligt alle aandacht bij de vele nuances in de instrumentenweergave en de ambiance die de opname kenmerkt. De muziek verbeeldt een langzaam op gang komende trein waarbij er steeds opnieuw een extra instrument invalt. Hoewel het beeld geleidelijk gevuld wordt en er tegelijkertijd sprake is van een bepaalde spanningsopbouw blijven de instrumenten stuk voor stuk prachtig doortekend los van elkaar in de ruimte klinken. Zo zijn van de shakers de korreltjes overduidelijk individueel waarneembaar.

Tegelijkertijd valt op dat in dit beeld de instrumenten minder gestoken, minder scherp omlijnd zijn dan bij veel van de op ‘HiFi’ weergave afgestemde sets het geval is. De set wordt eerder getypeerd door termen als organisch, natuurlijk en muzikaal in de zin dat de muziek, en daarmee de boodschap van de componist/muzikant(en), centraal staat. Wanneer ik al verval in technisch luisteren dan komt dat doordat ik door de muziek heen af en toe een detail oppik dat in veel sets onderbelicht blijft en dat ik dus niet altijd even goed hoor.

Zo’n voorbeeld komt voor in de tweede CD die ik Jamy aanreik. Eigenlijk moet ik zeggen dat het hier gaat om een reeks van voorbeelden want iedere keer opnieuw wanneer er een keelklank aan de mond van de Palestijnse zangeres Rim Banna ontsnapt dan zit er – in een onderling excellent op elkaar afgestelde set - zo veel informatie in die klank dat het beluisteren van die ene klank een muzikale wereld op zichzelf is. Tijdens de eerste gezongen woorden in het begin van het van haar CD ‘Seasons of Violet’ (Lovesongs from Palestine) afkomstige openingsnummer ‘The Hymn of the Sea’ worstelt mijn brein dan ook tussen het volgen van de afzonderlijke keelklanken en het luisteren naar de volledige melodie. Dat duurt maar heel even want het geheel wint het snel en overtuigend van de afzonderlijke delen.

en luisteren

Op technische wijze luisteren is in principe wel mogelijk - voor wie op die wijze wil luisteren - maar zelf lukt het mij slechts incidenteel en dan nog kortdurend. De kleine geluidjes aan het begin klinken duidelijker dan anders het geval is en de keelklanken worden opgenomen in de strakke beat, het aanzwellende geluid en de uitstervende echo’s. Met de volumeregelaar onder handbereik voel ik me bij deze set als de mastering engineer. De hoogste tijd voor een live opname. John Mayer speelt en zingt ‘Gravity’, afkomstig van de CD ‘Where The Light Is’.

Mijn eigen luisterruimte creëert in combinatie met vrijwel alle luidsprekers die daar langs komen een groot stereobeeld. Bij deze opname lijkt dat zelfs in nog sterkere mate te gebeuren. Ook in deze Bredase situatie weten set en ruimte een dergelijk huzarenstukje uit te halen. Net als thuis kan ik me tussen de muzikanten over het podium bewegen. Qua realisme scoort deze set zelfs hoger. Iets wat voornamelijk samenhangt met aspecten als drive, autoriteit, rust en ritme. De strakke gitaar, het starten en stoppen van het trommelvel dat prachtig uitgelicht wordt; in één woord heerlijk.

Ter afwisseling reik ik Jamy een overzicht CD aan van Natalie Merchant. Met haar vertolking van ‘Motherland’ weet zij mij immer tot in het diepst van mijn ziel te raken. Afgaand op de hoogte van het kippevel op mijn armen gaat dat ditmaal zelfs nog dieper dan anders. Natalie staat haar podiumplek af aan de Portugese Fado zangeres Cristina Branco die van haar album ‘Sensus’ haar interpretatie van ‘Soneto de Separação’ ten gehore brengt. De in haar stem doorklinkende melancholie wordt prachtig ondersteund door de klanken van de akoestische snaarinstrumenten waarbij deze set er geen twijfel over laat bestaan dat een Portugese gitaar anders klinkt dan een Spaanse.

Verder ga ik en wel met één van de oprichters van de legendarische band Weather Report. Uiteraard heb ik het dan over de Oostenrijkse toetsenist Joe Zawinul die samen met het Joe Zawinul Syndicate en de WDR Big Band Köln op zijn live album ‘Brown Street’ een zinderend optreden verzorgt in zijn club ‘Birdland’ in Wenen. De CD opent met het titelnummer en meteen zit ik in die jazzclub met die fameuze naam. De reden dat ik deze dubbel CD uitgekozen heb is dat het eerste nummer op een mindere set al snel volledig dicht loopt. Het verwordt dan tot een onsamenhangende brei van chaotische klanken die maakt dat ik de 10 minuten en 58 seconden niet uit kan zitten. U raadt het al. Ditmaal lukt me dat moeiteloos. Sterker nog; ik ben nog niet eerder in staat geweest om de diverse opzwepende muzieklijnen zo goed te volgen. Ook de door Joe’s vocoder vervormde woorden zijn beter verstaanbaar dan ooit tevoren. Op dit moment aangekomen wil ik één van mijn favoriete klassieke werken horen. Het liefst zou ik Jean Sibelius’ opus 109 in zijn geheel beluisteren maar dat zou ruim veertig minuten in beslag nemen. In plaats daarvan draai ik alleen de ruim 5 minuten durende prelude.

Eigenlijk kan dit werk alleen op een systeem als dit op realistische wijze worden weergegeven. Zelden klonk de magistrale muziek bij Shakespeare’s ‘The Tempest’ dreigender. We laten ons overdonderen door het geweld van de storm; de gierende wind en de kolkende zee. De elementen zijn bijna tastbaar in de ruimte aanwezig. Hoewel hij niet echt een liefhebber van klassieke muziek is schrijft Jamy toch aan het eind het nummer op (RR-115) van deze Reference Recordings opname met het Kansas City Symphony onder leiding van Michael Stern. Ik begrijp het; dit is een uitstekende schijf om in de toekomst te gebruiken bij demo’s met deze set.

Muzikale elegantie op topniveau

Eigenlijk heb ik mijn mening over deze luidsprekers, of liever nog totale set, al lang gevormd. Maar de set werkt dermate verslavend dat ik nog even door wil gaan met draaien. Jamy heeft geen enkel bezwaar dus er verdwijnt opnieuw een CD in de bovenlader van de Metronome Kalista. ‘Marche au supplice’ uit de ‘Symphonie Fantastique’ van Hector Berlioz. Het Rotterdam Philharmonic Orchestra zet onder leiding van Yannick Nézet-Séguin een mooie interpretatie weer die door deze set in al zijn grootsheid geportretteerd wordt. Dat de luidsprekers ook uitstekend in staat zijn om op minutieuze wijze iedere ademtocht en iedere met gevoel uitgevoerde strijkstokbeweging van cellist Pieter Wispelwey tot uitdrukking te laten komen blijkt tijdens het draaien van de suite voor violoncello BWV 1007 van J. S. Bach.

De hoge resolutie maakt het mogelijk om alle nuances van het spel weer te geven. De monoblokken voelen zich dus niet uitsluitend in hun element tijdens het weergeven van een groot symfonisch werk. ‘Summersault’ van het album ‘Umai’ van Eric Vloeimans laat prachtig ‘luchtig’ slagwerk horen met korte gecontroleerde klappen van de kickdrum. Alles wat ik deze speakers, deze set, voorzet wordt moeiteloos, natuurgetrouw en op organische wijze weergegeven. Dit gebeurt bovendien met een gemak en vanzelfsprekendheid die ongekend is.

Ik weet dat ik moet gaan afronden maar ik draai eerst nog even die prachtige uitvoering van Schumann’s Arabeske opus 18 met aan de vleugel Youri Egorov. Nu ik me niet langer ten doel stel om de set te beoordelen, mijn oplettendheid kan laten varen en alleen nog maar mee hoef te drijven op de muziek komt de muzikale boodschap zo mogelijk nog indrukwekkender over.

Afronding
Na Schumann volgt op oorlogssterkte nog een compositie van Arnold voordat Yello aan mag treden voor de Grande Finale. De conclusie is dan al lang duidelijk. Dit is een set die speelt op absoluut topniveau en de dB9 laat dat op indrukwekkende wijze naar voren komen. Welke muzieksoort ik ook draai, alles wordt weergegeven met het grootst mogelijke gemak en op een zo natuurlijke wijze dat je niet wilt stoppen met luisteren. Dat is het grootste compliment dat ik een luidspreker kan maken en in geval van deze Kharma Elegance dB9 is dat meer dan verdiend. Heb ik dan geen enkel kritiekpunt te melden? Nee, eigenlijk niet. Ik wil eerder een kanttekening plaatsen..

Net als in de fotografie is er ook in audioland een tendens waar te nemen waarbij ontwerpers de techniek benadrukken. Ze richten zich op het verkrijgen van dat laatste beetje aan detail, die ultieme resolutie, die sterke afbakening van stemmen en instrumenten. Zozeer zelfs dat het soms lijkt of het doel voorbij geschoten wordt. Wie deze set beluistert kan niets anders concluderen dan dat deze ontwerper eerst en vooral de muziek centraal stelt. Daardoor herken je in het gepresenteerde muziekbeeld die aspecten die kenmerkend zijn voor een live uitvoering. Iets wat iedere rechtgeaarde muziekliefhebber toe zal juichen. Persoonlijk twijfel ik er dan ook niet aan dat de Kharma Elegance dB9 wereldwijd een succes zal zijn.                

Fabrikant:                 Kharma International
Prijzen:                      Kharma Elegance dB9        27.000 euro per set