MBL Noble Line 121 monitors

Het is voor zover ik mij kan herinneren de eerste keer dat ik rondom geluid afstralende luidsprekers in huis heb, in een audio carrière van 40 jaar. Niet dat ik al zo oud ben, ik begon vroeg aan de hobby. Hoorns, conventionele conus luidsprekers, magnetostaten, elektrostaten, ze passeerden alle de revue. In soorten en maten. Maar nooit kwam het geluid uit bolletjes die 360 graden afstralen door hun unieke ontwerp. Een andere techniek brengt een ander soort geluid met zich mee. Daaraan moet je altijd even wennen en extra intensief luisteren om te bepalen wat de voor en nadelen zijn. Voordelen heb ik er vele kunnen vinden, nadelen nauwelijks. Hoogstens een beperking van versterkerkeuze. MBL zet zoiets fraais neer dat ik u graag deelgenoot maak.

Techniek van MBL

MBL staat oorspronkelijk voor “Meletzky Berlin”, genoemd naar de oprichter Wolfgang G. Meletzky. Zoals zo vaak is het acroniem MBL de naam waaronder de producten worden aangeboden. Hoewel MBL in Nederland relatief onbekend is maakt het merk al tientallen jaren furore in ons buurland, maar tevens in de U.S. en het Verre Oosten. MBL wordt gefabriceerd in Berlijn en is het meest bekend vanwege de Radialstrahler die zij toepassen in de luidsprekers. Wie ooit in Berlijn het Kaufhaus des Westens heeft bezocht, vond op de derde etage een complete “Anlage von MBL” met een meer dan stevig prijskaartje. MBL heeft de naam prestigieus te zijn. Veel goud, zilver, bling-bling. Die uitstraling werkt deels positief, de happy few mag zich graag verlustigen, deels negatief want onterecht kan men de indruk krijgen dat het gaat om veel geschreeuw en weinig wol. Dat die laatste indruk volkomen ontrecht is, is mij bewezen in demonstraties van het merk op de IFA (Berlijn), de High End Show (Frankfurt en nu München), andere bezoeken aan Duitsland en de laatste aflevering van de VAD Show. Niet in de laatste plaats thuis voor de recensie van de MBL Noble Line 121 luidsprekers.

MBL maak drie lijnen genaamd: Reference, Noble Line en Basic Line. De keuze voor deze recensie viel op de Noble Line met de 121 Radialstrahler Compact inclusief eigen stands en de 7008 geïntegreerde versterker. Hoewel daar niet zo heel veel mee is gespeeld, vanwege het produceren van te veel basenergie in mijn akoestiek, is het een interessant product. Het vermogen bedraagt maar liefst 120 Watt aan 8 Ohm, 200 Watt aan 4 Ohm en 380 Watt per kanaal aan 2 Ohm. Met een dempingfactor van 300 aan 4 Ohm. Dat maakt de versterker geschikt de meest zware belastingen aan te sturen. Hij heeft een gebalanceerde ingang, meerdere cinch ingangen en een processor ingang, zo kun je hem als eindversterker inzetten. Een pre-out ontbreekt evenmin. Met zijn 19 kilo weegt hij als lood en meet 45 x 15,5 x 40 cm. Ik gebruikte hem als eindversterker omdat mijn eigen Ayon te kort schoot in vermogen. De versterker ziet er niet alleen geweldig netjes afgewerkt uit, hij presteert zonder meer goed.

De hoofdpersonen van dit verhaal zijn de 121 Radialstrahlers, omnidirectionele luidsprekers of in goed Nederlands “rondstralers”. De 121 is een drie-weg systeem met als tweeter en voor de middentonen een MBL rondstraler. De woofers in de monitor zijn 140 mm units met een aluminium conus. Links en rechts geplaatst met ter ondersteuning een basreflexpoort aan de voorzijde van de kast. De meegeleverde stands kunnen met zand gevuld worden voor extra massa en staan op verstelbare spikes. Scheidingsfrequenties liggen op 600 en 3500 Hz. Het rendement is laag. 82 dB/W/M aan 4 Ohm. Ze zijn groot 28 x 35 x 43 cm en met de metalen cover zelfs 57 cm hoog. Exclusief de 70 cm stands. Ze wegen elk 20 kilo. Het belangrijkste, ik heb u lang genoeg in spanning gehouden, zijn de twee Radialstrahlers. Heel simpel uitgelegd werken ze als volgt. Aan de bovenzijde zit een  horizontaal gelegde ring/kap. Aan die ring zitten lamellen geplakt die als de buitenste schillen van een ui gebogen naar beneden hangen. De onderkant wordt gevormd door een zware magneet.

In de luchtspleet van de magneet hangt horizontaal de spreekspoel. Aan die spreekspoel zijn de onderkanten van de lamellen gelijmd. Beweegt de spoel onder invloed van wisselstroom in het magnetisch veld dan bewegen de lamellen naar buiten en worden boller of trekken juist meer naar binnen en wordt de vorm langer. Op die manier wekken de lamellen geluidsgolven op die rondom worden afgegeven. Eigenlijk te simpel voor woorden, je moet alleen net als Wolfgang Meletzky op het idee komen. In de loop der jaren is het systeem vervolmaakt en worden steeds geavanceerder materialen gebruikt om de lamellen te vormen. De 121 maakt gebruik van twee degelijke units, de Reference Line gaat daarin nog een stap verder met een grote midden/bas unit. Ter ondersteuning in de lage tonen is er altijd een (combinatie van) gewone conusluidsprekers. Een rondstraler heeft aan de zijkant en de achterkant wanden nodig die het geluid naar voren reflecteren. MBL geeft een zeer duidelijke aanwijzing hoe de luidsprekers optimaal te plaatsen.

De versterker is mooi afgewerkt, de afwerking van de 121 monitor en stand is uitzonderlijk. Ik kreeg de hoogglans, rosewood gefineerde uitvoering. Geen naadje is te zien met het blote oog. Niet op de monitors, niet op de stands. De kap ter bescherming van de units “hoort” bij het systeem. Zonder de kap verliest hij enige charme. Kwestie van smaak. De speakers zijn zo fraai afgewerkt dat ik het niet aandurfde met inbussleutels en/of schroevendraaier aan de slag te gaan en de kasten open te maken. Er zijn grenzen, zelfs voor mij. Op die manier blijven de geheimen van Meletzky verborgen. Zonder twijfel is de MBL 121 de best afgewerkte luidspreker die ik ooit heb gezien. Prestigieus? Nee, bloedstollend mooi.

Spelen met de MBL

Om de MBL 121 luidsprekers optimaal te laten spelen is enig geweld uit de kast getrokken. Mijn single ended triode versterker van 2 x 20 Watt aan 8 Ohm speelde heel fraai in het hoog en middengebied, kreeg bovendien genoeg volume uit de kast, maar dat alles ten koste van rommelig en ronduit blubberend laag. Een volgende poging werd ingezet met een MBL 7008 geïntegreerde versterker die aan 4 Ohm 2 x 200 Watt kan leveren. Veel belangrijker: hij is door de transistor schakeling veel beter in staat bij lage Ohmse waarden een dempingfactor te behouden. In principe zou ik met deze versterker hebben doorgespeeld, ware het niet dat ik van Musical Fidelity een paar 550K Superchargers ter beschikking kreeg. Booster versterkers met een enorm vermogen. Die sloot ik aan op de luidsprekeruitgangen van de Ayon met lange Crystal Cable SpeakReference kabels. Een kort stukje draad verbindt de 550K met de MBL 121.

Dat werkte uitstekend, waarbij het beste uit twee werelden is bereikt: voldoende vermogen met een hoge dempingfactor en grotendeels het behoudt van de fijnheid van de Ayon 300B versterker. Mijn drie bronnen heb ik aangesloten op een H.A.T. lijnversterker. Een Magnum Dynalab tuner met eigen ST-2 antenne. Een Transrotor draaitafel met SME arm, Phase Tech element en E.A.R. phono versterker. Laatste bron een Lua cd speler die is gemodificeerd door Tentlabs en voorzien van Mullard buisjes. Stroomvoorziening mede via Kemp Elektroniks filters en Crystal Cable netsnoeren. Alle interconnects eveneens Crystal Cable. De MBL 121 is zoveel mogelijk opgesteld volgens de opgave van de fabrikant. Voldoende vrij van de zijwanden, recht vooruit (het zijn rondstralers), vrij van de achterwand, maar zodanig dat de achterwand en zijwanden wel reflecteren. Dat is nodig om het maximale uit de rondstralers naar boven te brengen. Van de drie combinaties met versterkers is de keten H.A.T.-Ayon-Musical Fidelity het meest intensief beluisterd en met het meeste plezier.

Onvermeld mag echter niet blijven dat een subwoofer noodzakelijk was om het diepe laag naar voren te halen. De MBL 7008 versterker had veel minder behoefte aan die ondersteuning. Met de 7008 is de 121 meer een volwaardig systeem dan een monitor. Uiteraard aan de luisteraar de keuze welke weg uw weg is. Een set kies je niet op papier, die componeer je aan de hand van uitgangspunten. Als het uitgangspunt een MBL 121 luidspreker is, stelt dat geheel andere eisen aan de versterking dan bijvoorbeeld mijn veel gebruikte Focal luidsprekers. Een laatste opmerking, plaatsing van een set MBL 121 vraagt enige aandacht. Echt lastig te plaatsen zijn ze niet voor een goed resultaat. Wie het onderste uit de kan wil (dat wil iedereen gezien de prijs) moet wat schuiven. Vijf centimeter meer naar buiten of naar binnen per speaker veranderde het stereobeeld van “tot ver buiten de speakers” naar “tussen de speakers in”. Iets waar u serieus op moet letten.

Op papier

Elke recensie bestaat voor een groot deel uit de beschrijving van het luisteren naar een product. Deels relevant, want u wilt graag weten wat een recensent denkt en beleeft, deels irrelevant omdat u leest over mijn akoestische omstandigheden, mijn set en mijn muziek. Het kan daarom niet genoeg benadrukt worden dat mijn luistersessies slechts bedoeld zijn om uw interesse op te wekken. Waarna u zelf gaat luisteren. Om vast een tipje van de sluier op te lichten, u doet uzelf te kort als u nooit in uw leven een MBL luidspreker beluistert. Of u hem daarna koopt is aan u, de kans is echter wel groot. Binnen zijn beperkingen (elke luidspreker heeft beperkingen, ongeacht ontwerp, prijs of afmeting) is MBL een unieke weergever. Die blijft boeien na vele uren muziek luisteren. Op het moment dat ik dit schrijf speelt een cd met muziek van onder meer Pablo de Sarasate. Gespeeld door Giovanni Angeleri en het Orchestra delle Venezie. In het vioolspel van Angeleri ligt een enorme tederheid besloten. Iets waar de MBL alleen maar van lijkt te genieten. Ragfijn speelt de muziek door de luisterruimte. Rijk aan detail zonder een moment te verliezen in hifi techniek. Van de zachtste toon tot het luidste deel waar het orkest vol uithaalt, op een volkomen natuurlijke manier.

De set uiterst krachtige Musical Fidelity 550K Superchargers helpt de dynamiek onbeperkt weer te geven, let wel, het is en blijft de luidspreker die het lastigste werk staat te doen. Wat ook zo heerlijk is, er is geen hotspot. Zelfs lopend door de kamer blijft de muziek op zijn plaats staan. Een stereobeeld is op de gekste plaatsen beschikbaar. Zittend schuin aan de rechterkant van de rechterluidspreker staat de solist nog altijd midden tussen de luidsprekers is. Diepte? Overal in de luisterruimte. De MBL 121 speelt vrij en nooit plakt het geluid in enige mate aan de kast. Het zal er ongetwijfeld mee te maken hebben dat de middentoon speaker en de tweeter geen kast hebben! Speels is een woord dat in mij opkomt. Indringend maar nooit overheersend. Kenmerk van een natuurlijk klinkende luidspreker is dat je door de muziek heen kunt converseren zonder stemverheffing of irritatie. Het is een zonde om te praten als mooie muziek speelt, maar met een 121 kan het wel. Toch vraagt de luidspreker voortdurend de aandacht en houdt hem vast, vanwege de kwaliteit die uitstraalt van de muziekweergave.

Een stukje heftiger dan bovenstaande cd is “De zomer” van de “Vier jaargetijden” van Vivaldi gespeeld door Janine Jansen. Werk dat ik door en door ken, van haar en van anderen. Vóór mij wordt een beeld herschapen dat sterk doet denken aan een klein orkest dat daadwerkelijk in dezelfde ruimte speelt als ik waar ik ben. Het orgel rechts voor mij heeft een korte hoofdrol, terwijl datzelfde orgel op mindere systemen kan wegvallen. Vioolspel intens als het intens moet zijn, lieflijk als het zo bedoeld is. Nimmer scherp, nimmer te rond of te zacht. Cello en bas, met ondersteuning van de subwoofer van Focal-JMLab, zoevend door de ruimte. Klavecimbel bescheiden ondersteunend. Schitterend is alles op hoogte gezet in de driedimensionale, virtueel geschapen omgeving. U wilt kracht en vuur, de MBL 121 staat klaar, u wilt spel dat zo licht is dat een briesje het lijkt te dragen, MBL vormt het briesje. Al snel vormt zich in ieders hoofd bij het zien van een rondstraler het idee dat het stereobeeld wel erg diffuus zal zijn en instrumenten niet plaatsbaar. Dat is deels waar, gelukkig maar, want ook in een live situatie vormt zich om een instrument een diffuus beeld. Iets wat de rondstralers van MBL herscheppen zonder zich te verliezen in zweven. Instrumenten blijven aanwijsbaar, behouden hun natuurlijke karakter, vormen zich in de ruimte voor mij. Enthousiast voor MBL? Zeker met klassieke muziek.

De MBL verder beluisterd

Over naar popmuziek, vocalen en jazz. De olie in het lager van de platenspeler is door het draaien opgewarmd, de buizen in de phono versterker gloeien al een paar uur als de diamant in de groef zakt van de laatste langspeelplaat van Holly Cole. De muziek spreekt de weergave tegen. Holly zingt Larger Than Life, de MBL 121 maakt niets “larger” dan het behoort te zijn. Niet de saxofoon, noch de bas of piano, noch de stem van Holly. Mooi herschapen naar ware grootte. Het fraaie Be Carefull It’s My Heart is minder tranentrekkend dan mogelijk is met de combinatie Ayon-Focal. Triodes gekoppeld aan een hoog rendement luidsprekers met gemakkelijke belasting kunnen nog meer gevoel in een set leggen, meer dan dat naar mijn mening een zware transistorbak dat kan. Ik schat in dat een McIntosh MC275 of een set Manley monoblokken, beide met buizen, iets heel speciaals uit de MBL 121 kunnen toveren.

Die inschatting is mede afkomstig van een periode waarbij de MBL 121 speelde op een PrimaLuna PL2 versterker met KT-88 eindbuizen. De ruimte waarin de 121 toen stond was aan de kleine kant en liet de 121 minder stralen dan nu in de grote ruimte. Het resultaat aan 2 x 40 Watt push-pull buizen toch verrassend strak en goed. Goed genoeg om een cd speler te recenseren die lastig in een andere set inpasbaar bleek en pas met de MBL zijn weg kon vinden. Cole is inmiddels niet te stuiten en draait door. Ik ben minder geraakt dan daarnet tijdens klassieke muziek weergave. Ik mis het diep menselijke waarvan ik weet dat het in mijn ruimte weer te geven is. De huidige weergave heeft meer kracht, kan veel gemakkelijker de uithalen aan, toch ontbreekt het stukje uit de puzzel dat ik zonder moeite aan kan wijzen. Een gevoel van intensiteit en intimiteit.

Een lp van Jheena Lodwick heeft datzelfde effect op mij. Het lijkt haast of de MBL 121 is ontworpen met digitale weergave in gedachten. Hij excelleert in mijn ogen meer met een cd als bron dan met een lp. Zonder meer staat lp weergave op een hoog niveau, de MBL 121 verliest niet ineens zijn zojuist opgebouwde glans. Het is echter alsof gevoel plaats maakt voor techniek. Met behoud van gemak, natuurlijkheid, detail en alle eerder genoemde positieve kanten. Ter vergelijk dezelfde Jheena op xrcd in de speler. Ja hoor, daar is het toefje terug. De kers, de room, de sprankel. Het ademt opnieuw leven. Een gegeven wat ik zelden tegenkom. Vrijwel altijd is het juist de lp die “de mens” dichterbij brengt. Het is me niet eerder opgevallen op de 121, mogelijk omdat ik de MBL juist veel gebruikte voor het recenseren van een cd speler en bovendien de laatste weken vanaf lp veel klassiek is gedraaid. Pop op lp van Dire Straits.

Grijs gedraaid door hele volkstammen, altijd goed voor een hoge plaats in de beste aller tijden lijsten, is “Brothers in Arms”. Ritmisch sterk, uitnodigend tot luchtgitaar spelen, lekkere bas, Knopfler’s gitaar, herkenbaar, ingrediënten die borg staan voor muziekplezier waar de 121 graag aan meedoet. Knopfler’s zangkunst is niet hoogstaand, instrumentaal is Dire Straits veel belangrijker. Daarom heb ik nu niet het gevoel dat ik iets mis in de stem. Snel en strak. Spetterend in een fraai stereobeeld. Frank en vrij spelend zonder een enkele uithaal die vals is of niet thuis zou horen in de weergave. Ik kan geen punt aanwijzen waarop het fout gaat, de meester kan weinig anders dan een heel hoog rapport cijfer uitdelen aan MBL voor gedrag, sociale vaardigheden, muziek en samenwerking. Een verdiend cijfer.

Veel jazzliefhebbers zetten monitor speakers neer. Vooral vanwege snelheid en detail. Iets waar een groot conusoppervlak nu eenmaal meer moeite mee heeft dan een klein conusje. Kleine versterkers met een beperkt vermogen blinken ook vaak uit in snelheid en ritme, grote transistor versterkers zijn veelal “trager”. Interessant om te kijken hoe MBL gekoppeld aan MF omgaat met de materie. Misty van Erroll Garner werd zelden zo verkracht als door het Tsuyoshi Yamamoto Trio, zelden zo veeleisend voor een weergave set gespeeld als op de lp die draaitafel siert. Intense bas, nauwelijks hoorbare brushes over de bekkens en daarbovenuit een piano die werd opgenomen met de microfoons zo goed als in de vleugel. De huidige combinatie schort het niet aan detail. Niet aan intensiteit.

Wel een beetje aan snelheid. Verwijtbaar aan de Superchargers die, dat moet gezegd, heel veel goed doen, maar niet de snelheid hebben van een Naim, Spectral of een single ended triode versterker. Ietsje te rond. Een stapje terug, de Ayon rechtstreeks aan de MBL brengt er de snelheid direct in. Maakt de piano nog feller, de bekkens intenser. Mist kracht en demping voor de lage tonen. Vooral als ik wat harder ga spelen. Gebrek aan tijd en middelen speelt elke recensent parten, ik kan niet putten uit een magazijn gevuld met versterkers. Een dealer wel en die is in staat een MBL 121 te paren met een versterker die voor uw muziek het maximale uit de luidsprekers haalt. Zelfs al spreken we in dit verband over accenten, bij lange na niet over karakter, laat staan het ontwerp. Anders zou ik toch niet zitten te swingen op het Yamamoto Trio. Geen noot ontgaat mij, niet op laag volume niet zoals nu, te hard voor het bewaren van een goede relatie met de buren.

Ontbrekende hotspot

De MBL Noble Line 121 heeft het in zich om een allemansvriend te zijn. In positieve betekenis. De Noble Line 121 monitor heeft zich ontpopt als een allround luidspreker die op elke muzieksoort iets te vertellen heeft aan de wereld. In mijn situatie, met mijn versterkers en in mijn luisterruimte blonk klassieke muziek nog het meeste van alles uit. Daar achteraan pop gevolgd door jazz. Liefst alles gespeeld vanaf een cd speler en minder “opvallend goed” vanaf een grote zwarte schijf. De MBL 121 is niet de gemakkelijkste voor versterkers want de 121 vraagt vermogen. Vraagt een hoge dempingfactor. Vraagt kracht en controle. Zaken die niet altijd eenvoudig verenigbaar zijn met snelheid en detailweergave waar een MBL 121 juist in uit kan blinken.

Wie valt voor de unieke manier van weergeven die alleen een Radialstrahler kan bieden, waaronder het ontbreken van een hotspot, gecombineerd met het vakmanschap van deze Berlijnse high end audio fabrikant, zal moeten zoeken naar de lekkerste versterker voor zijn of haar smaak. Is die gevonden dan staat niets in de weg om met volle teugen dag in dag uit van muziek te genieten. Het was zelden dat ik van bezoekers zoveel reacties kreeg in de vorm van: “Muziek weergevers van de hoogste orde, waar uren achter elkaar van te genieten valt”. Ik kan niet anders dan mij van harte bij die woorden aansluiten. Deze luidspreker speelt alle maten zo vrij als een vogel.
 
Prijzen:

MBL 121 luidsprekers: 9.990 euro per paar
Meerprijs fineer afwerking: 739 euro per paar
Meerprijs pianolak: 349 euro per paar
Stands: 529 euro per paar
MBL 7008 geïntegreerde versterker: 6.170 euro

Importeur:

Sound E-Motions B.V.
Triosingel 36A
4101 XC Culemborg
Email: info@soundemotions.com
Web: www.soundemotions.nl