Quad 11L en 12L

In 1995 was ik enigszins verontwaardigd en lichtelijk verontrust met een heel onverwachte gebeurtenis bij Quad. (Tot dan toe moest je het onverwachte echt niet verwachten bij Engelands audio-ouderdomsdeken.) Quad lanceerde twee nieuwe luidsprekers. Twee normale - saaie - kleine boekenplankluidsprekers, geen elektrostaten. En behoorlijk dure zelfs. Ik was onmiddellijk bevooroordeeld. Net als vele anderen, denk ik zo, want het grootste model, de 20L, is nooit in productie gegaan, en de kleinere 10L heeft het ook maar een jaar of drie uitgezongen.

Maar zoals dat gaat met vooroordelen bleek die door Spendor ontwikkelde 10L echter een heel muzikaal luidsprekertje te zijn, dat zijn vraagprijs van bijna 1000 Euro volledig waard was. Nee, het was geen ESL. Het was wel een minispeaker in de Engelse traditie van ProAc, ATC, en uiteraard Spendor zelf: neutraal, een beetje warm, geen haaifaai, echt om uren van muziek te genieten.

Quad of geen Quad

Quad was in die periode echter niet geheel zonder problemen, wisselde enkele malen van eigenaar, en de 10L moest het ontgelden toen Verity - Mission dus - baas werd in Huntingdon. Na een lange turbulente periode echter vond het merk een stabiel onderkomen in de Chinese IAG holding, samen met Wharfedale. De Chinezen maakten (en maken nog steeds) serieus werk van het herstel van beide probleemmerken. Geef toe, een audiowereld zonder Quad zou niet leuk zijn ...

Die connectie met Wharfedale is interessant. Momenteel geprofileerd als een merk voor budgetspeakers heeft IAG veel geinvesteerd in onderzoeks- en productiefaciliteiten voor dit soort dingen. En het korte succes van de 10L indachtig zou het dom zijn om Quad daar niet mee van te te laten profiteren. Maar dan wel met een eigen identiteit: de nieuwste Quad-luidsprekers zijn absoluut geen Wharfedale-klonen!

Ik wist al een jaar of twee dat er een `nieuwe` 10L aankwam. 18 maanden geleden heb ik hem, de 11L dan, voor het eerst gezien bij een dealer waar ze werden binnengesleept en weer buiten: "ja, en ik ga ze NU leveren want ze zijn al verkocht". Vorig jaar in Bristol kon ik de Quadjes voor het eerst horen. Mijn appetijt geraakte toen aangescherpt, maar het heeft toch nog ruim elf maanden geduurd voor ik ze thuis had. Maar het geluk was met mij, want maatje groter, de 12L, werd ineens meegeleverd.

Quad 11L en 12L

Kastje

Voor mij moet een luidspreker eruitzien als een houten kistje met een doekje voor, als een meubel dat niet te hard opvalt in een interieur. En de Quads stellen niet teleur. Of toch niet echt. Geheel anders dan de Wharfedales met hun commerciele plastieken frontjes ademen de 11L en 12L luxueuze eenvoud uit. Het begint al met de verpakking: elke speaker zit in zo`n stoffen beschermzak waar je normaal een dure handtas in tegenkomt. De reden wordt snel duidelijk: de Ls zijn afgewerkt in een hoogglans pianolak van ongekende kwaliteit. Eigenlijk geldt dat voor alle aspekten van deze luidsprekers: de keurige frontjes, de vergulde aansluitklemmen (ook voor banaanstekkers), zelfs het plaatje met het serienummer ... alles ziet er duur uit, en voelt precies en solide aan.

Geweldig dus. Als je van pianolak houdt, natuurlijk. Wat wij helemaal niet doen. Scharlaken is voor Ferrari`s. Pianolak is voor piano`s. Luidsprekers moeten houten kistjes zijn. Daarom, Quad, overweeg toch maar eens een of twee versies uit te brengen in standaard beuk of rosewood. (U bent het natuurlijk niet verplicht het met me eens te zijn. Toch niet altijd.)

Met zijn 32.5 x 19 x 24 cm erft de 11L de afmetingen van de 10L. Zelfs de woofer is even klein: een 12 cm kevlar conus. De 12L heeft in alle dimensies een of twee centimetertjes meer, maar vooral, bezit een veel forsere 17 cm woofer. De tweeter is in beide gevallen hetzelfde, een 25 mm textielkoepel die volgens de specs ruim voorbij 20kHz gaat. Wie meer over de techniek wil weten moet maar eens op Quads website rondkijken. Daar zie je overigens ineens de 21L en 22L vloerstaanders

Meten is weten

Ik heb de Behringer UltraCurve 8024 digitale equalizer misbruikt om wat primitieve metingen te doen, op een meter afstand, op de as, en in een sterk gedempte omgeving. Daarbij viel op dat de 11L beneden 200Hz een lichte reductie in niveau vertoont, -3dB, om vanaf 80Hz scherp af te vallen. Dit relatief gebrek aan laag wordt gecompenseerd met een langzame hoogafval tussen 1 en 6kHz, waarna boven 12kHz het hoog definitief wegrolt. Dit klinkt allemaal dramatisch, maar het hele gebied van 200Hz tot 20kHz valt nog wel binnen de gebruikelijke +/-3dB normen. Het 80-200Hz plateau wijst erop dat wandopstelling geprefereerd is: het ontbrekende laag wordt dan ingevuld door reflekties uit de onmiddellijke omgeving. Met losse testtonen blijkt 50Hz er nog mooi uit te komen, in die opstelling, maar 31Hz helemaal niet meer.

De 12L meet nogal anders. Het niveau is mooi vlak tussen 70Hz en 2kHz, en het hoog loopt minder opvallend af. Er is zelfs een kleine heropleving boven 10kHz (kan aan de meetmethode liggen). Bij 50Hz is de afval amper 7dB. Duidelijk een luidspreker die meer breedbandig is opgevat en liefst vrijstaand wordt gebruikt.

(Over die Behringer schrijf ik ooit misschien nog wel een rapportje, maar in afwachting stel ik voor dat jullie er allemaal eentje kopen en de handleiding alvast doornemen ...)

Quad 11L en 12L

Luisteren is goud

Onze woonkamer is eigenlijk voorzien op grote dipoolluidsprekers en het is dan ook niet echt mogelijk kleinere modellen dicht tegen een muur of in een rek te zetten. Daarom ben ik de luistersessies begonnen in de werkkamer, toch nog een 24 vierkante meter groot, met de Quads op 10 cm van een boekenkast, 180 cm uit elkaar, en beluisterd op twee meter afstand. De versterker was een oude Cyrus One, bepaald geen zwaargewicht dus, maar wel representatief.

Quad 11L met wandopstelling

Zoals verwacht komt de 11L behoorlijk evenwichtig over in deze opstelling; een bas heeft zelfs wat echt karakter en rolt eruit, contrabassen zijn nog net te volgen. Een piano klinkt mooi parelend, en stemmen krijgen geen hard randje in luide passages. Anderzijds missen cello`s wat warmte, en is het geluid in het algemeen niet helemaal natuurlijk, lijkt het allemaal wat te druk en iets artificieel. Breedteweergave is goed, maar de diepte is - tegen die muur aan - uiteraard wat beperkt. Dit wordt deels goedgemaakt omdat de luidspreker wat voorwaarts afbeeldt, wat met name stemmen heel levendig doet overkomen, zonder daarbij teveel van het goede te worden.

De kwaliteit en detaillering in het midden en hoog is ronduit goed te noemen: Quad heeft daar prachtig werk geleverd met wat niet anders kan zijn dan een betrekkelijk goedkope tweeter. In volume is het hoog zacht genoeg om luisteren op korte afstand mogelijk en aangenaam te maken. Het midden sluit naadloos aan, op een lichte korreligheid na. Het midden-laag is van iets minder niveau, mist wat doortekening. Niettemin maakt de 11L duidelijk onderscheid tussen goede en slechte opnamen, en zelfs tussen verschillende stijlen in opname. Luister bijvoorbeeld eens naar de buizen-versus-transistor vergelijking op de oude HFN&RR Test Disc II.

Quad 12L met wandopstelling

Grote broer klinkt duidelijk rustiger, cello`s zijn nu natuurlijk, en het laag is een pak massiever. Daar tegenover staat dat het hoog ook wat feller is, zodat een metertje of drie luisterafstand wel mag. Bij klassieke muziek behouden massale passages hun kracht en hun rust - de 11L leek daar wat moeite mee te hebben - en dit gaat gepaard met een enorm breed, los, en stabiel geluidsbeeld. De klankbalans is egaler, vlakker dan de 11L die een licht nadruk op het midden vertoont. Dat dit alles gerealiseerd werd op amper 20 cm van een muur is opmerkelijk.

Quad 11L vrijstaand

In de woonkamer dan, 2.5m uit elkaar, meer dan 1m van de muren, en aangestuurd door de ontegensprekelijk betere LFD versterker. Op de Ruben Gonzalez plaat klonken de instrumenten dik in orde, maar waren stemmen wat dun. Loreena McKennitts `The Visit` ging ook goed, haar stem was OK, miste hardheid, maar het geheel kwam wat licht en puntig over (zoals met vele luidsprekers, overigens).

Rustige en betrekkelijk eenvoudige muziek klinkt goed, met nogal wat warmte en een mooi midden en hoog, naast dat wat opake midden-laag dat eerder al opviel. Bij jazz valt de uitstekende rythmiek van deze luidspreker op, ook al mist een basdrum haar impact soms. Bij muziek die drijft op de aanwezigheid van massale golven laag gaat het mis, ontbreekt het fundament wat. En mindere opnamen leiden tot wat verharding van het geluidsbeeld. Naast de middenpositie beluisterd blijft veel van het stereobeeld bewaard, maar wordt de tonaliteit wat agressiever.

De lichte ruwheid die met de Cyrus One opviel ontbreekt nu bijna volledig, wat aangeeft dat de 11L toch wel een goede versterker verdient.

Het bovenstaande lijkt veel negatiefs te bevatten, maar ik moet toegeven dat de Quad 11L in het algemeen toch veel echt luisterplezier opleverde en ronduit muzikaal presteerde. Alleen maakt hij onderscheid tussen muziek die hij wel lust en muziek die hij niet zo mag. Maar af en toe heb je een toevalstreffer en gaat het echt bizar goed.

Quad 12L vrijstaand

Het is niet verwonderlijk dat de 12L veel breedbandiger klinkt in deze positie. Luka Blooms Turf was zwaarder, had meer massa en evenwicht, terwijl de ruimtelijke plaatsing duidelijk stabieler was dan met de 11L. Een heel mooie prestatie, waarbij het meest opvallende verschil met de ESL63s een zeker gebrek aan lucht was.

St.Germains jazz-achtige dingen waren het specifieke geval waarin de 11L beter was, omwille van een duidelijker rythmisch gedrag: de 12L kan soms wat logger overkomen, ook al is er in midden en hoog duidelijk meer detail aanwezig.

Kritisch materiaal gaat de 12L dan weer duidelijk beter af: Loreena McKennitt klonk fluweelzacht, en een wat rommelige opname zoals die van 10000 Maniacs werd beter beheerst.

Wat in vergelijk met de ESL63? De tonale balans is gelijkaardig, hoewel de 12L wat helderder klinkt. Dat laatste ligt deels aan wat meer hoog, maar ook aan een wat hogere vervorming t.o.v. de eerbiedwaardige elektrostaten. (Dat is normaal, vergeleken met een `63 klinkt zowat elke luidspreker vervormd.) De ESL klinkt natuurlijk nog verfijnder, maar het valt op dat de 12L, en in mindere mate de 11L, hetzelfde soort consistentie heeft dat de elektrostaten siert: je hoort onder alle omstandigheden een luidspreker, en niet een duo van tweeter en woofer. Ik denk dat dit vrijwel uniek is in deze prijsklasse!

Quad 11L en 12L

Tot slot

De Quad 11L is een charmant luidsprekertje. Niet perfect, nee, maar wel muzikaal als je hem dicht tegen een muur gebruikt, op een buffetkast of zo, en als de versterker van hoge kwaliteit is. Misschien niet ideaal voor de audiofiel, maar wel voor zijn muziek-minnende buurman. De vraagprijs van 500 Euro is heel redelijk.

De Engelse pers is heel erg wild van het 11je. Niettemin is voor mij de 12L de echte ster van het duo. Dit is een luidspreker waarvoor geen excuses gemaakt moeten worden: hij klinkt heel volledig, en er is op geen enkel vlak iets mis mee. Het is een veel matuurder muziekmaker, met perfecte afwerking, gemakkelijk inzetbaar, en een prachtige natuurlijke klank. Voor 1000 Euro per paar zou de 12L al een schitterend product zijn. Hij kost er 700 ...

Prijzen
Quad 11L: 500,- euro per paar
Quad 12L: 700,- euro per paar

Leveranciers
Transtec
Quad Electroacoustics