Pro-ject Perspective, een acryl wondertje

Wie zich gaat beraden over de aanschaf van een platenspeler, en anno 2001 zijn dat gek genoeg steeds meer mensen, komt al gauw de serie van Pro-ject tegen. Een samenwerkingsverband tussen een Oostenrijkse handelsmaatschappij en een Tsjechische fabriek. Pro-ject levert een complete serie van spelers, vanaf de Debut voor net geen Fl. 500,- tot en met de hier besproken Perspective van Fl. 2000,- excl. element. Daar tussen zitten spelers met of een enkel chassis of een dubbel chassis, uitvoeringen in spaanplaat overtrokken met zwart vinyl, pianolak en houtfineer. In totaal zijn er zo’n 10 types leverbaar.

Bezoeken aan de HiFi Studio van Michel Zwaard in Rotterdam samen met mijn vrouw deden ons besluiten de Perspective aan te vragen voor een recensie. Volgens Michel is de Pro-ject 6.9 nog net iets audiofieler dan de Perspective, maar wie de uitvoering vergelijkt ziet een zwarte, niet zo mooie speler staan t.o.v. een voor een groot deel in helder acryl high tech uitvoering met vergelijkbare arm en specificaties. De keus is derhalve gevallen op de Perspective, hetgeen ook mijn vrouw uitermate bekoorde. Importeur Acson heeft er voor gezorgd dat ik een paar weken later bij Zwaard de speler op kon halen en met wat goede adviezen in de achterzak ging ik snel huiswaarts, benieuwd naar de resultaten en de hernieuwde kennismaking met mijn collectie LP’s.

Uitvoering en mogelijkheden

Uitvoering en mogelijkheden

De Perspective is uitgevoerd met een dubbel chassis. De basis wordt gevormd door een heldere acryl plaat van 2 centimeter dik. Aan de onderzijde zijn een 3-tal verstelbare spikes gemonteerd, die het mogelijk maken de speler waterpas te zetten. Tevens is op de basisplaat de motor gemonteerd. Aan de onderzijde zit verder een aansluitkastje. De (koper)toonarm bekabeling loopt slechts tot in dit kastje en de aansluiting naar de versterker dient te worden gerealiseerd met een eigen interlink. Pro-ject levert zelf een heel eenvoudig snoertje mee. Het draaiende gedeelte is opgebouwd uit een afgeveerd sub-chassis waar een starre verbinding wordt gevormd tussen arm en plateau. Het plateau wordt middels een snaar aangedreven. Het plateau zelf bestaat uit een 3-tal oude grammofoonplaten die op een stalen ondergrond zijn geperst. Pro-ject claimt dat dit een vloeiende overgang garandeert tussen plateau en de LP en resonaties voorkomt. Wie aan de onderkant van het plateau kijkt ziet nog de groeven van de samengeperste platen in de uitsparingen. Met een simpele doeltreffende clamp worden de platen tegen het plateau gedrukt. Het subchassis is verder in de vering gedempt door een verstelbaar staafje dat in een siliconenbadje uitkomt. De mate van demping is instelbaar door het staafje dieper in de siliconen te drukken. Tenslotte is de vering in hoogte verstelbaar, waardoor het subchassis eveneens waterpas te zetten is. Handig hierbij is het ingebouwde waterpasje. Een te verwijderen stofkap is onderdeel van de speler.

De arm is de nieuwste ontwikkeling van Pro-ject en bestaat uit een enkele aluminium buis met geïntegreerde headshell. Meegeleverd worden een 2-tal contragewichten zodat een keur aan elementen kan worden toegepast. Gezien de massa van de arm gaat de voorkeur uit naar een licht element of een met een niet al te grote compliance. Het zwaartepunt van het ontkoppelde contragewicht licht op dezelfde hoogte als het zwaartepunt van een toe te passen element. De arm is heel gemakkelijk in hoogte instelbaar en sleuven in de headshell maken het mogelijk de fouthoek minimaal in te stellen. De 3-punts lagering van de arm is uitermate precies uitgevoerd en wordt verder niet gedempt op enige wijze. Het gevoel van de arm bij het opzetten van platen is stevig doch licht. Ik heb ervoor gekozen geen steuntje toe te passen aan de headshell, wat er toe leidt dat de armlift altijd moet worden gebruikt om de naald uit de groef te lichten. De dwarsdrukcompensatie gaat met een eenvoudig gewichtje aan een nylondraadje via een beugeltje. Slechts in 3 stappen instelbaar tenzij u zelf met gewichtjes aan de slag gaat.

Het opstellen

Het opstellen

Wie net als ik uit het analoge tijdperk komt en vroeger veel met platenspelers heeft gedaan, kan ervoor kiezen zelf de speler te monteren en het element te plaatsen. Wie dat niet durft of wil kan uiteraard de dealer inschakelen en veelal, als u de speler tegelijk met een element koopt, geschiedt dat kosteloos. De totale set-up is erg makkelijk en recht-toe-recht-aan. De spikes aan de basisplaat vastschroeven, dan de transport schroeven verwijderen waardoor het subchassis verend wordt, plateau erop en de motor vastschroeven met een centrale schroef. Afhankelijk van het toegepaste element wordt een contragewicht gekozen en kan de arm worden ingesteld in hoogte, fouthoek, azimut, naaldkracht en dwarsdrukcompensatie. De uitsluitend in het Engels bijgeleverde handleiding is redelijk duidelijk en alleen het opstellen van de beugel voor de dwarsdrukcompensatie gaf aanleiding tot meerdere malen herlezen voor het duidelijk werd. Het element laat zich zeer eenvoudig monteren en de open headshell geeft alle ruimte om de draden goed aan te sluiten. In geen geval mag zelf aan de instelling van de toonarmlagering worden gerommeld. Dat kan alleen door de importeur of de dealer worden gedaan, mits die over voldoende apparatuur beschikt.

De motor is trouwens een verhaal apart. Pro-ject heeft ervoor gekozen de motor op het chassis te monteren en middels een zware rubber snaar het plateau aan de buitenzijde aan te drijven. Wie van toerental wil wisselen is verplicht de motor voor 33,33 toeren te verwijderen en de motor voor 45 toeten te plaatsen. Extra leverbaar is een 78 toeren motor. Om de snaar niet vies te maken zijn katoenen handschoenen bijgeleverd (die handschoenen schelen ook een hoop vingers op het heldere acryl). De voeding van de motor is geregeld via een simpele AC-netvoeding van 16 volt. Het gebruik is ca. 2 watt. In de praktijk is het lastig om even van toerental te wisselen. Handschoenen aan, snaar eraf, motor eraf, motor erop, snaar erop en handschoenen uit. Pro-ject claimt hiermede de optimale motor voor een toerental te kunnen leveren, maar of ze dat is gelukt weet ik niet. Lastig is het wel. Maar ach, wij audiofielen …….

De specificaties

Summier de specificaties van de speler, tenslotte zijn die niet zo heel interessant, het eindresultaat telt. Er is niet zelf gemeten, de opgaven zijn van Pro-ject zelf.

Gebruik en luisteren

Gebruik en luisteren

Ik val maar gelijk met de minpunten van de Perspective in huis, dan hebben we die gehad en kunnen we overgaan naar de muziek en de reusachtige lol die we nog steeds met het apparaat hebben. De motor is zoals gezegd te verwisselen, lastig en bovendien maakt de motor zachtjes geluid. Dat is goed te horen als de motor loopt en de stofkap staat open.

Dan hoor je een heel zacht gezoem. Met beide motoren trouwens, dus een exemplarische fout is uit te sluiten. Door de stofkap te verwijderen of te sluiten verdwijnt het geluid nagenoeg. Maar dat heb ik wel eens mooier gehoord (of juist niet gehoord). Wat daarin ook meespeelt is de glasplaat van mijn audiorek, welke ook (alleen met geopende stofkap) de zaak erger maakt. Een tweede minpunt vind ik de armlift. Die maakt het nauwelijks mogelijk de naald op de juiste plek neer te zetten, met de hand moet aardig worden bijgestuurd. Vroeger had ik met SME 3009 armen ook dat probleem en ook daar was er geen oplossing. Verder is de speler probleemloos, makkelijk te bedienen zonder instabiel op het subchassis te wiebelen, luxe van uitvoering en degelijk. Trouwens dat wiebelen wordt voorkomen door het staafje in het siliconenbad, slim en zo simpel maar effectief. De Perspective is verder een plaatje om te zien en voor bezoekers van huize Van Es een aandachttrekker.

In de arm heb ik een Highphonic MC-A300 low-output moving coil element gemonteerd van gemiddelde compliance. Dit element is al jaren niet meer leverbaar, maar om u een idee te geven, de huidige winkelwaarde zou denk ik rond de Fl. 1500,- zijn. Het element valt op door het zeer schone middengebied en goede aftasteigenschappen. Highphonic is nooit groot geweest en volgens de Engelse audiojournalist Richard Black (die ook een fervent aanhanger is van Highphonic) is het laatste wat is vernomen van de maker, dat hij GSM’s verkoopt in Tokio. Lezers die het ook gebruiken en er meer van weten, stuur eens een e-mail naar r.l.vanes@hifi.nl, op internet is niets meer erover te vinden. Door de compliance en het eigen gewicht van het element (7 gram) is de arm resonantie te laag geworden (rond 5 Hz) hetgeen een paar slecht geperste platen niet draaibaar maakt, maar verder geen probleem opleverde.

Wat direct opvalt is het zeer geringe achtergrond geruis op de platen en de totale afwezigheid van rumble. De speler is stiller dan welke ik ooit in huis heb gehad. Wie niet gewend is platen te draaien en denkt dat de techniek is achterhaald en ruisen en tikken normaal zijn, verbaast zich over de "stilte" uit de speakers. Zelfs een slechte 2e hands aangeschafte versie van Brothers in Arms (Dire Straits) met tikken, laat zich makkelijk afspelen zodra de muziek start. Het openingsnummer van kant twee Ride Across The River doet direct de eigenschappen eer aan van de Perspective. Kracht, dynamiek, definitie, schitterend hoog en diepte. Het laag gaat dieper dan van de CD (zowel originele als remastered uitvoering) en met name de kleine slaginstrumenten en bekkens doen veel echter aan. Het lijkt wel of er een gordijn is opengegaan. En de CD speler is toch niet echt een kleintje in zijn soort. Stanley Clarke’s bassolo in Spanish Phases For Strings & Bass doet de speakers grote uitslagen maken, maar nergens verliest het geluid de controle. Toch een plaat die het element/arm/speler moeilijk kan maken door de forse amplitudes. Keith Jarret speelt met het Koln Concert de sterren van de hemel. Laat de CD zich kennen als een goede en soms indrukwekkende uitvoering, de plaat is heel anders. Waar Jarret soms het briljante bereikt is het briljant, maar op de stukken waar irritatie om de hoek komt, is het irritant. Schitterend hoorbaar is zijn "meezingen" en het stampen op het podium. Tussen de speakers wordt heel veel zaal weergegeven. Ik begrijp nu weer waarom ik vroeger Jarret heb gekocht en de CD mij nooit meer zoveel heeft gedaan.

Wie ruimte wil horen kan zich verlekkeren aan Taj Mahal met Recycling The Blues & Other Related Stuff. Een live opname uit 1972. Zijn spel op diverse instrumenten is zo echt en staat zo mooi in de ruimte, dat een mede audiogek zich verbaasde dat een platenspeler dat kan. Te laat geboren, heeft dit tijdperk niet helemaal meegemaakt en is met de CD opgegroeid. Kreeg direct een hebberige blik in de ogen. Een bijna vergeten zangeres is Lucy Steymel, haar stem laat zich op de LP Gift From A Stranger met veel gemak in de kamer zetten. Kleine instrumentjes klinken helder en goed gedefinieerd, bas blijft strak en het midden is zeer open. De intonatie en definitie is ook goed hoorbaar met platen als de Vier Jaargetijden van Vivaldi en werken van Bach. Muzieklijnen en afzonderlijke instrumenten zijn goed te volgen en instrumenten zijn uit het orkest te pikken. Verder is er een keur aam muziek voorbij gegaan. Van Jim Reeves met een heel oude kerstplaat, via Buddy Holly, de Carpenters, Abba, Emmylou Harris, Dolly Parton tot Sheffield direct-to-disc-recordings. Steeds weer valt op hoe weinig ruis en tikken te horen zijn en hoe open en helder de muziek wordt weergegeven. Hoe de instrumenten tot hun recht komen, hoe makkelijk stemmen verstaanbaar zijn en hoe kleine geluidjes in de muziek tot leven komen. Het gemak van analoge muziekweergave is terug met de Pro-ject Perspective in mijn huis. Daar waar ik zowel de CD als de LP van in bezit heb, kan ik u zeggen dat de LP in de toekomst zal worden gedraaid en niet langer de CD.

Conclusie

Tot slot

Had ik enige maanden geleden nog het idee met het inzetten van de DIP van Monarchy Audio bijna een analoog geluid te hebben bereikt, vandaag de dag kom ik daarvan terug. De Pro-ject Perspective met de Pro-ject 9 arm in combinatie met mijn Highphonic element is in staat tot een verrassende muziekweergave. Deze speler is een flinke stap voorwaarts t.o.v. mijn Thorens TD160/Hadcock/Highponic combinatie. In deze arm kan de Highphonic zijn ware kracht laten zien en kracht is er. De essentie van de muziek is veel beter hoorbaar dan op een CD. Natuurlijk zijn er ook de nodige middelmatige plaatopnames in mijn kast te vinden, die het afleggen tegen een goede CD, maar daar waar aandacht is besteed aan opname en persing, verslaat de Pro-ject de CD op alle fronten. Bovendien is de speler een lust voor het oog. De directe concurrent van de Pro-ject is denk ik de Clearaudio Champion met een Rega 250 arm, net iets duurder en zonder stofkap. Wie de spelers vergelijkt valt op dat Clearaudio meer aan de motor heeft gedaan en het plateau geheel uit kunststof heeft vervaardigd overeenkomstig het chassis, maar de Pro-ject heeft daarentegen een in hoogte verstelbare arm (wellicht ook een betere), een verend sub chassis, een niet resonant sandwich plateau en een stofkap. Ten opzichte van de fraai afgewerkte Mitchell’s is de Pro-ject goedkoper en toch minstens zo’n aandachttrekker. Rega, de andere belangrijke maker van platenspeler, heeft niet een dergelijk uiterlijk in de beschikbare modellen en is naar mijn idee wat minder gunstig geprijsd dan de Pro-ject.

Michel Zwaard (Zwaard HiFi) en Bob van Dam (Acson Mijdrecht), deze Pro-ject Perspective ziet u niet meer terug. Anno 2001 een platenspeler kopen lijkt een bijzondere zaak, maar wie net als ik een met zorg opgebouwde collectie LP’s heeft staan in de kelder, doet zich zelf en zijn familie ernstig tekort door geen platenspeler in huis te hebben. En daar ik denk dat het toch wel de laatste platenspeler is die ik in mijn leven zal kopen (ben er van overtuigd dat deze jaren en jaren mee zal gaan) is uiterlijk ook een rol gaan spelen. De combinatie van aanzien, gebruiksgemak, arm kwaliteit, geluidskwaliteit en relatief zeer gunstige prijs hebben mij doen besluiten de speler permanent te laten staan. Een echte aanrader!