Review: T+A PA 2500 R en G 2000 R
Hoewel T+A startte in 1978, is het voor mij de eerste keer dat ik mag gaan genieten van de door hen gebouwde apparatuur. T+A staat voor ‘Theorie und Anwendung’, gericht op audio in dit geval. Het Duitse bedrijf uit Herford heeft in het verleden veel naam gemaakt met transmission line luidsprekers, maar is daarnaast al heel lang (en zeker niet onverdienstelijk) bezig met elektronica en mechanica: getuige de versterker en platenspeler die voor mijn neus staan.
De dual-mono PA 2500 R versterker maakt deel uit de van de R-Serie van T+A die voor het eerst in 1992 de fabriek verliet. In de loop der jaren is de R-Serie zo aangepakt, dat alleen de naam nog naar de oorsprong verwijst. Nu maakt deze versterker gebruik van de modernste techniek: bijvoorbeeld een ARM-processor om de functies te besturen, de versterker te integreren in een multiroom omgeving en om R-Serie apparaten onderling te laten ‘praten’ over een speciale link.
Heel belangrijk zijn voor de geluidskwaliteit, het bereiken van een hoog vermogen en het bieden van een behoorlijk rendement de dubbele voedingen met HV (High Voltage)-techniek. T+A maakt in de eindversterker-sectie van deze volledig gebalanceerde versterker gebruik van een veel hogere gelijkspanning om de transistoren te voeden dan normaal gebruikelijk is. Het idee achter de HV-toepassing is het evenaren van de elektronenbuis, wat betreft het vermogen om heel snel grote spanningsvariaties aan te kunnen, waarbij de betrouwbaarheid en levensduur van halfgeleiders ten opzichte van slijtende buizen wordt behouden. Liefhebbers van goede buizenversterkers weten allang dat het juist de hoogspanning in de buis is die zoveel ’gemak’ laat horen en de muziek zo levensecht maakt. Conventionele halfgeleiders werken met spanning die vaak de 5 tot 15 Volt niet eens overschrijdt en dat vormt een beperking.
HV techniek is één ding, als de rest van de schakeling niet op orde is, dan is het resultaat nog steeds niet veelbelovend. Laat het maar aan T+A over om alles goed te ontwerpen. Dat is aan de buitenkant te zien aan de perfect afgewerkte behuizing, de lay-out van de schakelaars en de vele in- en uitgangen aan de achterzijde. Midden op het frontpaneel vinden we een informatieve display, waarin zelfs (uitschakelbare) VU meters een plekje vinden. Die perfectie zit eveneens onderhuids, merkbaar aan de bediening en waar ik later op terug zal komen: aan de weergavekwaliteit. Niets heeft T+A aan het toeval over willen laten en dat lijkt uitstekend gelukt.
Review T+A - PA 2500 R versterker
De PA 2500 R versterker is technisch gezien gelijk aan de half zo hoge PA 2000 R. Die extra ruimte is nodig om voldoende koeling te verkrijgen voor een nominaal vermogen van 2x140 Watt aan 8 Ohm oplopend tot 2x560 Watt aan 2 Ohm. Dat het vermogen verdubbelt als de impedantie van de luidspreker halveert, geeft aan welke kwaliteit de voeding heeft. Er zijn niet zoveel versterkers die een dergelijke vermogensreserve kennen, ook niet op dit prijsniveau. De PA 2500 R heeft dat vermogen beschikbaar over een bandbreedte van 1 Hz tot 150 kHz, binnen +0 en -3dB.
De PA 2500 R kent nogal wat mogelijkheden die zowel met de afstandsbediening als op het front in te stellen zijn. Denk aan bronnamen, display helderheid en informatie, energiebesparing, bi-wire optie, pre-out en pass through. Interessant wordt het als ik ontdek dat er een toonregeling beschikbaar is die niet alleen opgesplitst is in laag en hoog, maar zelfs per kanaal ingesteld kan worden. Zodat kleine onvolkomenheden in de akoestiek op te vangen zijn.
Op de achterzijde vinden we drie gebalanceerde ingangen voor XLR stekers en vier ongebalanceerde ingangen voor RCA stekers. Er is een pre-out beschikbaar, zowel gebalanceerd als single ended. Er zijn trigger busjes en de dedicated link van T+A ontbreekt niet. Tevens is er een LAN aansluiting voor software updates en communicatie met smart home toepassingen. Voor de luidsprekers zijn er per kanaal twee paar aansluitingen beschikbaar die zowel spades als banaanstekkers accepteren. Op de voorzijde ontbreekt een hoofdtelefoonaansluiting niet voor de liefhebbers. Leuk is het ronde venster op de bovenkant van de versterker die een blik in het inwendige mogelijk maakt, alleen vind ik het daarop aangebrachte T+A logo veel te groot. Zeker in relatie tot het stijlvolle uiterlijk van het frontpaneel.
Review T+A - G 2000 R platenspeler
Meegeleverd is de G 2000 R platenspeler, die ook leverbaar is met een Rega arm en Ortofon element, maar in mijn geval is gekozen voor het duurdere type met een Clearaudio carbon arm en een hoogwaardig MC-2 element van dezelfde fabrikant. In de speler heeft een optionele PH-G-10 R MC phono versterker een plek gevonden. Die phono print laat zich via dipswitches volledig configureren voor MC elementen met afsluit-impedanties die liggen tussen de 15 en 650 Ohm en gevoeligheid van 100 µV tot meer dan 2000µV.
T+A is zo vriendelijk geweest de instelling goed te zetten voor het MC-2 element en het element gelijk in te bouwen in de arm en die af te regelen. Het contragewicht moet nog wel aangebracht worden en de naalddruk moet naar 2 gram. Zelfs daar hebt u geen extra naaldweger voor nodig. Alles wat u daarna moet doen, is het lager vullen met de meegeleverde olie, de spindel in de olie laten zakken, de snaar om te leggen en tenslotte het plateau en de mat op hun plaats te brengen.
De platenspeler is een droom van eenvoud en bediening. Met de druktoetsen op de voorzijde zet u hem aan en kiest u het gewenste toerental. De rechte arm laat zich goed positioneren en zakt met de hydraulische lift langzaam naar beneden. Geen poespas, geen friemelen, lekker makkelijk platen draaien. Om de arm en het element te beschermen, levert T+A een losse stofkap mee. Die bedekt het draaiende gedeelte en de arm. Hoe doordacht om achter de arm een nok aan te brengen waar de stofkap in valt. Zet u per ongeluk de speler aan met de kap op zijn plaats, dan kan die nooit gaan draaien en zo de arm forceren. Een kleinigheid misschien, maar ik zag het niet eerder bij andere platenspelers. Het geeft aan hoe doordacht en klantvriendelijk T+A te werk gaat.
Binnen de aluminium behuizing van de speler zit een MDF chassis als drager van het lager. De trillingvrije motor behoudt zijn snelheid met behulp van DSP (digital signal processing), een techniek die binnen het geavanceerde T+A geen geheimen kent. Wow en flutter behoren daardoor tot het verleden en zelfs de geringste afwijking in de snaar is daarmee te ondervangen. Optioneel zijn een record clamp en meeloopborstel.
Review T+A - Opstellingen
De twee T+A apparaten zijn in verschillende opstellingen gebruikt. De kleinste set bestaat naast de G 2000 R platenspeler uit een Bluesound Node streamer met een NAD M51 D/A converter, waarmee ik de PA 2500 R versterker gebalanceerd van signaal kan voorzien. Achter de versterker zitten Simply Audio luidsprekerkabels naar een paartje Harbeth P3ESR monitor luidsprekers op TonTräger stands. De tweede set gebruikt een combinatie van de NAD M50/M52 digitale muziekspeler met Metrum Acoustics Pavane DAC als bron. De luidsprekers zijn de fact.12 van PMC, aangesloten met Crystal Cable Speak Reference. In beide sets gebruik ik dezelfde Van den Hul gebalanceerde interlinks tussen de DAC en de versterker.
De kleine set
Laat ik beginnen met de kleine set, waar de T+A versterker de Harbeth ruim van vermogen kan voorzien, iets dat helemaal zo gek niet is gezien het super lage rendement van deze Harbeth. Ik zag kans de VU meters op de versterker de 100 Watt pieken per kanaal aan te laten wijzen. Op de speler ligt een LP van Jacintha waarop zij met een snelheid van 45 toeren het mooie Willow Weep For Me zingt. De met veel zorg opgenomen plaat laat een geweldige tenorsax horen op het linker kanaal. Rijk aan dynamiek en levensecht qua klank. Midden tussen de speakers, die zelf in hun bescheidenheid uit beeld verdwijnen, staat de stem van Jacintha. Mooi op de juiste hoogte, warm en sexy. De lage tonen zijn uiteraard beperkt door het fysieke formaat van de luidsprekers, maar op momenten dat ze krachtig zijn opgenomen geeft de T+A versterker ze alle ruimte en stuwt de Harbeth tot een onverwacht goede prestatie.
Kernwoorden zijn grip en kracht op de woofer. De platenspeler met zijn Clearaudio arm en element geeft alle gelegenheid om details door te geven, waarschijnlijk mede te danken aan de ingebouwde phono versterker, die zonder een spoor van ruis of brom zijn werk doet. Het is in dat opzicht beslist één van de meest stille combinaties die ik ooit heb gehoord. Als in een volgende track de bas meer aanwezig is en een vibrafoon rechts naar voren komt, zit ik puur te genieten van de muziek. Als ik opkijk van mijn aantekeningen en mij realiseer hoe klein de luidspreker is, dan moeten mijn hersenen even in een hogere versnelling om te kunnen begrijpen waar dat schitterde laag van de bas uitkomt. Nee, er staat geen subwoofer, er staat een geweldige combinatie te spelen.
De kracht van een Harbeth is grotendeels het middengebied en de weergave van de menselijke stem, ik kan niet anders stellen dan dat het MC element in de arm dat aspect ten volle weet uit te buiten. Jacintha verdwijnt nergens tussen de instrumenten, haar stem heeft een natuurlijkheid en verstaanbaarheid die zelden aan te treffen is. De platenspeler lijkt misschien geen super high end speler met zijn strakke uiterlijk, hij is het wel. Vinyl adepten verwachten vaak oneindige instelmogelijkheden en veel magie om een plaatje te kunnen draaien, dit is het bewijs dat het ook gebruiksvriendelijk perfect kan klinken.
Als ik in een later stadium de platenspeler aansluit op een Exposure voor-eindversterker combinatie, blijft die indruk volledig overeind. T+A met T+A is een gelukkig huwelijk, maar de apparatuur is niet eenkennig en gaat graag eens vreemd. Voor die tijd laat ik de weergave-keten flink spetteren met een oude direct-to-disc van Thelma Houston & Pressure Cooker. De gortdroge opname hakt de kamer in, staat als een huis en knalt van de dynamiek. Het Sheffield Lab label staat bekend om de klappen die uit de speakers komen, nou met T+A is dat niet anders. Het bewijs dat een goede bron en een krachtige versterker een kleine luidspreker tot grote prestaties weet te verleiden.
Review T+A - Opstellingen 2
De grote set
Heb ik in de kleine set naast de LP als bron ook veel muziek laten weergeven via de streamer combinatie, in de grotere ruimte is dat niet veel anders. Deels herhaal ik het repertoire op de PMC speakers, maar ik voeg streamend ook het nodige nieuwe werk toe. Daaronder valt Angelina Wismes, een jonge Franse chanteuse die een ode brengt aan een oudere generatie door chansons te zingen die eerder zijn vertolkt door de in 1997 overleden zangers, tekstschrijver en componiste Barbara. Met dit soort muziek is het de sfeer die bepalend is of de set de juiste snaar bij de luisteraar weet te raken. Maakt u zich geen zorgen, de T+A versterker weet met luttele Watts de grote vloerstaanders prima aan te sturen. Muziek stroomt door de kamer, waarbij de stem wordt gedragen door de instrumenten, ieder op zich los staand van het geheel zodat sterk de indruk ontstaat aanwezig te zijn bij een intiem concert. Natuurlijk werken hier naast de PA 2500 R ook de andere componenten aan mee, het geeft wel aan dat de T+A geen beperkende factor is.
Ook een reeks FLAC files van Kerstin Blodig weet de juiste sfeer te bouwen. De Stockfish opname staat uiteraard weer bol van het laag dat op een grote transmission line niet onopgemerkt blijft, gelukkig weet de versterker er wel weg mee en houdt de woofers netjes in de grip. Heel irritant zijn de vogelgeluiden die in de opname zitten, maar wie er tussendoor weet te luisteren kan genieten van een fraaie damesstem en rustige muziek. Van een andere orde is werk van Valentina Toth die werk van Béla Bartók speelt. Solo piano is bepaald niet het meest eenvoudig om weer te geven. Alleen al vanwege de dynamiek die in een vleugel zit en de VU meters op de versterker flink doet uitslaan, hoewel ik nog steeds nauwelijks de 10 Watt per kanaal weet te overschrijden. Aan reserve vermogen heb ik geen gebrek. Dezelfde truc haal ik uit met Misty van het Tsuyoshi Yamamoto Trio op het Three Blind Mice label. De knalhard opgenomen piano heeft al menig versterker tot wanhoop gedreven. Heel grappig om visueel te maken dat bas en slagwerk het grootste deel van de tijd genoeg hebben aan circa 1 Watt vermogen, terwijl de piano de 100 Watt nipt weet aan te wijzen tijdens pieken. Ik vraag mij toch in alle oprechtheid af hoe iemand kan spelen aan dit soort luidsprekers met een single ended triode versterker zonder in grote problemen te komen. Geef mij maar die extra power onder de motorkap. Zeker als het van een hoogstaande kwaliteit is zoals de T+A PA 2500 R die schijnbaar moeiteloos kan leveren.
Van de hak op de tak door een muziekcollectie wandelen is met streamen geen probleem. Erg lekker zijn de duetten van Tony Bennett met onder meer Lady Gaga. Dat swingt de pan uit en brengt die specifieke big band stijl goed naar voren. Je ziet de wangen bol staan in de blazers secties, bas en slagwerk hun ondersteunende ritme leveren, terwijl de oude Bennett tegen de extravagante Gaga aan kroelt. Van enige voorkeur voor een bepaalde muziekstijl kun je met de T+A niet spreken, wat ik er ook doorheen laat lopen, het gaat soepel, natuurlijk en probleemloos. Dat mag je ook verwachten gezien de prijs van een en ander, maar helaas is het in de audio geen usance dat prijs en kwaliteit gelijke tred houden. Hieruit spreekt de ervaring van een bedrijf dat zich sinds de oprichting in de vorige eeuw net zo druk maakt om techniek als om muziekweergave.
Review T+A - Conclusie en prijzen
De algemene conclusie mag aan het einde van de recensieperiode niet anders zijn dan dat T+A met de PA 2500 R versterker en de G 2000 R platenspeler met Clearaudio arm en element twee componenten op de markt zet die zich weten te onderscheiden door solide bouwkwaliteit, feilloze werking en schitterde muziekweergave.
Over de veelzijdigheid van de versterker is kennelijk diep nagedacht en hij geeft de gebruiker zelfs alle opties om eventuele correcties op de kamerakoestiek te maken. Het ruime aantal ingangen en het grote beschikbare vermogen maken hem tot een echte allrounder, die bewezen met grote (kostbare) en kleine (meer betaalbare) luidsprekers uit de voeten kan.
De platenspeler moet het juist hebben van de eenvoud waarmee platen te spelen zijn. Geen lastige handelingen, geen oneindige instelopties, rechttoe rechtaan het vinyl onder de diamant schuiven en van analoog genieten. T+A weet mijn gevoelige snaar te raken, want zowel in technisch als in muzikaal opzicht zijn dit producten die compleet en doordacht zijn.
Dat het uiterlijk zo strak is dat het in geen enkel interieur verstopt hoeft te worden is een volgende pré. Waarmee gestaag en onmiskenbaar duidelijk wordt waarom T+A nooit goedkoop kan zijn. Je ziet het terug in vakmanschap en pure Duitse grundlichkeit die jaar in jaar uit zal werken. Mijn oprechte complimenten voor de heren uit Herford.
Prijzen:
T+A PA 2500 R geïntegreerde versterker 6500 Euro
T+A G 2000 R platenspeler (Clearaudio Carbon arm en MC-2 element) 5500 Euro
T+A G 2000 R platenspeler (Rega arm en Ortofon element) 4000 Euro
T+A PH-G-10 R MC phono versterker inbouw 349 Euro
Leverbaar in zwart of zilver
Distributeur: Dynaudio Nederland
tel: +31-(0)341-842877
e-mail: info@dynaudio.nl