De kracht van vinyl in een vergankelijke wereld

De hernieuwde opkomst van vinyl is niet te stuiten. Met Record Store Day 2014 in het vizier maken veel platenzaken zich op voor veel liefhebbers die weer in de bakken met speciale herpersingen komen struinen of gewoon naar de aanwezige bands komen luisteren die de platenzaken komen opleuken met Instores. Er zijn dit jaar maar liefst 495 uitgaven op vinyl die speciaal voor Record Store Day worden uitgebracht, vaak sterk gelimiteerd.  

Met rockband Kensington als ambassadeur en andere namen als Triggerfinger en Boxer Rebellion die de platenzaken gaan aandoen wordt ook dit jaar weer liefhebbers van vinyl verblijd. Zowel muziekliefhebbers als verwoede verzamelaars van vinyl (zo mooi beschreven door Robert Haagsma in zijn boek Passion for Vinyl) zullen op zaterdag 19 april weer tevreden de vele platenzaken kunnen verlaten. Dat het medium vinyl leeft onder het publiek, moge duidelijk zijn. 

Vinyl overleeft

Geen enkele fysieke muziekdrager is zo succesvol als de elpee. Na dertig jaar kunnen we afscheid nemen van de cd, de cassettebandjes zijn al lang uit de schappen verdwenen, de muziek-dvd heeft inmiddels plaatsgemaakt voor de Blu-ray en ook de kracht van Youtube is aanzienlijk. Het afgelopen jaar zorgde vinyl ook voor een gecontinueerd bestaansrecht van vele platenzaken. Het medium zag ook in 2013 weer een flinke stijging in de verkopen.

Nee, laat ik het eens niet hebben over de superioriteit van een medium. Het is nu eenmaal zo dat sommige albums beter klinken op vinyl, terwijl andere langspelers digitaal beter tot hun recht komen. Dit heeft alles te maken met de originele opnamen uit de studio en hoe die zijn gemaakt. Veel belangrijker is hoe en waarom de LP (waarvoor de basis al in 1877 werd gelegd met de door Thomas Edison ontworpen fonograaf) het heeft weten te overleven. En in de toekomst ook nog zal domineren.

In 2012 waren het meer dan 115.000 nieuwe LP’s die in Nederland over de toonbank gingen. Online berichten spreken voor 2013 over alweer een stijging van 15 tot 20 procent. De import- en tweedehands LP’s zijn niet eens meegerekend in deze aantallen. Natuurlijk is het Haarlemse Record Industry hiervoor mede verantwoordelijk, wat positief is voor Nederland. We doen in aantallen nog wel flink onder voor ons buurland Groot Brittannië, waar de teller eind van het jaar op een slordige 700.000 albums zal komen te staan. In de V.S. werden in 2013 zelfs 6 miljoen nieuwe LP’s verkocht! Het succes van vinyl ligt deels in handen van de jeugd die het medium aan het ontdekken is, gevoed door persingen van albums van onder andere Daft Punk, Arctic Monkeys en andere grote uitgaves van het afgelopen jaar. Ook groeit het aantal verzamelaars flink. Maar wat maakt de muziekliefhebber nou tot een vinylliefhebber? Het antwoord is simpel.

Spock

Nee, niet de figuur uit de bekende science fiction serie. Rust, Regelmaat en Reinheid. Deze drie R’s werden in de jaren veertig door Dr. Spock aanbevolen als leidraad voor een goede opvoeding van kinderen. Behalve de opvoedkundige waarde van dit advies is ook de muziekliefhebber met een platencollectie op de juiste weg wanneer hij (of zij)gebruikt maakt van dit geheugensteuntje. En wellicht verklaart het de liefhebberij de analoog georiënteerde muziekliefhebber.

Eén van de eigenschappen van het draaien van een LP is de rust dat het medium met zich meebrengt. Waar de gemiddelde cd of een digitaal bestand zo is ingericht dat het zappen naar de volgende track of zelfs een heel ander album eerder regel dan uitzondering is, brengt vinyl juist orde in de chaos. Niet alleen is het bijna een ronduit therapeutische handeling om de plaat op te zetten ( de beleving van de hoes, het voorzichtig uitnemen van het vinyl, de obligate veeg met een antistatische borstel en het langzaam laten zakken van de naald in de groef), het album wordt ook veel beter beleefd. Gewoon omdat de volgorde (opbouw) wordt weergegeven zoals de artiest het heeft bedoeld. Wat eigenlijk ook heel logisch is, ik ken weinig mensen die bijvoorbeeld Mozarts Requiem beginnen met het Lacrimosa. Daarnaast biedt vinyl een hoes met artwork op normaal formaat. Shall I rest my case, yet?

De 3 R's

De regelmaat (ritme) slaat op de hoeveelheid vinyl dat wordt gedraaid. Vinyl zorgt voor een stukje ontspanning van therapeutische aard. Een cd of digitaal bestand zet je met gemak ‘nog even snel’ op, een plaat niet. Plan gerust een vaste luistertijd in voor jezelf. Geniet van het struinen door je eigen platencollectie en ervaar het pure plezier van het klaarzetten van een stapel te beluisteren platen. In deze tijd waarin muziek (net als veel andere zaken) steeds meer als fastfood wordt genuttigd is het soms een openbaring hoe een plaat kan klinken wanneer hij met aandacht wordt beluisterd. Iets dat we als oudere generaties op de één of andere manier zullen moeten overbrengen op de jeugd.

Wat reinheid betreft op vinylgebied is een kijkje in de eigen platenkast nodig. Een collectie vaart er wel bij wanneer hij met zorg wordt onderhouden. Nee, je hoeft iedere plaat echt niet wekelijks op de Okki Nokki te leggen. Vinyl is sterk, maar niet onkwetsbaar. Zorg ervoor dat de platen rechtop worden bewaard, niet in te krappe bakken worden gepropt en zeker niet in een koude, te warme of vochtige omgeving staan. Kromme platen zijn een crime voor het gehoor en je element. De grotere platencollectie zal zeker wel varen bij een sortering op alfabet of label. En als je een LP zoekt is deze makkelijker gevonden.

Autistisch?

Het succes van vinyl is naast bovenstaande eigenschappen ook te danken aan een compulsieve gedragseigenschap van de mens in het algemeen. Wij mensen zijn namelijk verzamelaars. En hoewel het misschien heel stoer lijkt om tegen vrienden te kunnen zeggen dat je 8 Terabyte aan muziek op je NAS hebt staan, heb je niets in handen. Dus ervaar je ook geen verzamelgenot. Een collectie vinyl oogt niet alleen erg fraai, je hebt met een plaat ook echt wat in handen. De vele liefhebbers die naar de steeds succesvollere platenbeurzen gaan hechten waarde aan de staat of exclusiviteit van een album, terwijl de muziekliefhebber (toegegeven, de scheidingslijn is soms flinterdun) meer van de klanken geniet. Ieder het zijne. Een mooie hoes kan samen met de insert eenzelfde gevoel bereiken als een goed boek. En voor achtergrondinformatie bij een gestreamd album moet je toch het internet op, wat niet als persoonlijk te classificeren valt. Hoe obsessief je ook met je platencollectie omgaat, je beleeft er wel plezier aan.

Toekomst

Zoals ik al zei, vinyl heeft toekomst. Vanwege de verzamelwaarde, de veelal klankmatig betere eigenschappen en niet in de laatste plaats vanwege de rustgevende eigenschappen dat het medium met zich meebrengt. De LP heeft in 2013 weer een stijging in verkoop door gemaakt, terwijl de stijging in 2012 ook al significant is geweest. 

De platenzaken hebben gelukkig de bakken cd’s en dvd’s weer –deels- omgeruild voor LP-bakken, ondanks dat de gemiddelde prijs van een LP flink hoger ligt dan die van een cd. Er zit nog steeds toekomst in vinyl. Had Free Record Shop hierop geanticipeerd (en niet op games en gadgets), dan was een faillissement wellicht overbodig geweest. Voor de platenzaken, die enorm hun best doen om het de klanten naar de zin te maken met instore optredens, verse koffie en speciale inkoop, is het nog steeds een zware tijd. Wat is er nou leuker dan op je gemak door de platenbakken te gaan voor die ene LP? Ook de markt voor tweedehands vinyl groeit nog steeds. Maar het zijn toch vooral wij, de muziekliefhebbers en/of verzamelaars, die nog steeds volop genieten van de LP. Op welke wijze dan ook.

En daarvoor is Record Store Day uitermate geschikt. Ga gerust genieten van de vele bands, snuffel door de platenbakken en vraag de platenzaakmedewerkers gerust naar dat ene album waar je al heel lang naar op zoek bent. Ik wens alle lezers van Hifi.nl dan ook veel analoog muzikaal plezier toe, met de drie R’s van Spock in gedachten. We hebben het verdiend, net als het medium.