Verslag Van den Hul-demonstratie Hi-Fi Klubben

Hi-Fi Klubben in Hilversum verzorgde onlangs een presentatie met niemand minder dan Aalt Jouk van den Hul. Min of meer een thuiswedstrijd voor de in deze plaats geboren en opgegroeide Van den Hul.

En wie dacht dat het alleen maar over audiokabels zou gaan die avond, kwam bedrogen uit.  De inmiddels 75-jarige muziekliefhebber pur sang is van meer markten thuis, en kan er geanimeerd over vertellen.

Aalt-Jouk’s vader was een ingenieur bij Philips met meer dan veertig patenten op zijn naam. Hij overleed helaas vlak na de Tweede Wereldoorlog en liet een zolder vol met spullen achter. Vanaf zijn vroege jeugd experimenteerde de ‘jonge onderzoeker’ met de achtergelaten schatten. Zo bouwde hij een buizenversterker met een zendbuis als eindtrap, iets dat pas veertig jaar later in zwang kwam met de legendarische Ongaku versterker van Hiroyasu Kondo die gebruik maakte van de 211 zendbuis. Van den Hul werd bij het grote publiek bekend doordat hij een bijzondere manier uitvond om een diamant te slijpen voor een platenspelerelement. De speciale Van den Hul naaldvorm maakt nog steeds een onverbrekelijk deel uit van het ontwerp van heel veel topklasse elementen.

Geleiders
De volgende stap was het bouwen van een compleet element en daarvoor moesten er natuurlijk spoelen uit draad gewikkeld worden. Voor Aalt-Jouk aanleiding om zich dieper in de materie van geleiders in te graven. “Dat in het algemeen koper gebruikt wordt als geleider, heeft niet zozeer met de kwaliteiten van het materiaal te maken als met het feit dat het zacht is en je er dus gemakkelijk een dunne draad van kunt trekken. Een nieuwe koperen draad heeft echter al de nare eigenschap dat er ‘breuken’ zitten in de moleculaire structuur, en dat wordt er niet beter op wanneer de kabel in het gebruik wordt gebogen, geklemd enzovoort."

"In tegenstelling tot wat veelal wordt gedacht ‘vervormt’ een kabel het geluid wel degelijk. Typerend is dat wanneer je een sinus door een geleider stuurt, de nuldoorgangen ervan niet vloeiend meer verlopen. Er ontstaan in meerdere of mindere mate ‘vlakke’ stukjes in de overgangen van de positieve naar de negatieve helft van de sinus, en andersom. We zijn gewend om metalen geleiders te gebruiken vanwege de lage weerstand ervan, maar dat is nu juist een minder belangrijke eigenschap voor het transporteren van muzieksignalen. Ik begon daarom te experimenteren met in principe niet-geleidende materialen die wel een heel mooie, regelmatige moleculaire structuur hebben, zoals koolstof, en dacht uit hoe ik deze geleidend kon maken. Dit leidde uiteindelijk tot de eerste metaalvrije audiokabels met Linear Carbon Structure – The First, The Second en The Third. Dat was ergens in de jaren tachtig en de kabels zitten nog steeds in het programma.”

De ideale geleider

De laatste vinding van Van den Hul op kabelgebied is 3T, wat staat voor ‘True Transmission Technology’. Het is het resultaat van een zoektocht naar een ‘ideale’ geleider vanaf een blanco vel papier, vertelt Aalt-Jouk.  ‘Een CD die met deze kabels is opgenomen is onlangs verkozen tot CD van het Jaar vanwege de buitengewone opnamekwaliteit. Daar ben ik best trots op.”

Meterprijs
De wereld van Van den Hul is echter véél groter dan alleen audio. “Door de gedeelde liefde voor muziek leer je mensen kennen van over de hele wereld. Je reist veel en komt in aanraking met heel andere culturen en politieke situaties. Dit heeft mijn leven enorm verrijkt.”

Zo ligt er dertig kilometer Van den Hul kabel in een geluidsstudio in Hong Kong, en daar zit een verhaal aan vast. “Ik was daar toevallig en op een gegeven moment krijg ik een telefoontje uit Nederland. ‘Er staat hier een Chinees voor de deur en die wil met de baas spreken’, zegt één van mijn medewerkers. ‘Dat kan, over een week ben ik er weer’. ‘Hij zegt dat hij vanmorgen aangekomen is, en vandaag weer op het vliegtuig naar Hong Kong stapt.’ De man heeft een rondleiding in de fabriek gekregen en is toen inderdaad weer in een taxi richting Schiphol vertrokken. Twee dagen later word ik in het hotel gebeld. Het is dezelfde meneer die mij uitnodigt voor een diner in een mooi restaurant. Nu, dat is natuurlijk altijd goed en dus zit ik die avond aan tafel met twee heren die van plan zijn een heel goede geluidsstudio te bouwen in Hong Kong. Vragen ze: ‘wat kost een meter kabel bij u...?’"

"Ik leg uit dat ik een distributeur voor de Chinese markt heb en dat ze zich daar moeten vervoegen. Ik ga natuurlijk niet mijn eigen zakenpartners ondergraven. ‘En wat kost tien meter kabel?’ Ik steek weer hetzelfde verhaal af. ‘OK, en hoeveel kost tien kilometer kabel?’ Nu wordt het interessant, denk ik, zeker wanneer ik verneem dat ze bij mijn distributeur ook bij die hoeveelheid nog steeds dezelfde meterprijs kregen voorgelegd. Op zo’n manier begrijp ik dat je niet tot een deal komt, dus heb ik die maar gesloten. Vervolgens ben ik een week lang met telkens vijfentwintig meter kabel de tuin in gelopen om die op inderhaast georganiseerde haspels te rollen. Achteraf heb ik wel wat feedback mogen ontvangen over de wijze van verpakken… Al doende leert men.’

Natuurlijk willen de deelnemers aan deze sessie erg graag weten wat nu het kenmerk is van een goede audioverbinding. Bij Aalt-Jouk van den Hul komt het gesprek dan al gauw op het niveau van atomen en elektronen in plaats van simpele, begrijpelijke parameters als stroom, weerstand en inductie. Simpel gezegd komt het er op neer dat je een goede verhouding moet hebben tussen ‘vrije’ elektronen en ‘bindingselektronen’. De vrije elektronen zorgen ervoor dat er gemakkelijk signaaloverdracht door de geleider plaatsvindt, de bindingselektronen zorgen ervoor dat het signaal zonder ‘breuken’ of blanco stukjes overkomt. Tenminste, dat is zoals deze natuurkundige leek het begrijpt… 

Energie en programmeren

Eén en ander krijgt zelfs een enigszins esoterische lading wanneer Van den Hul vertelt dat hij met dezelfde technieken als die hij toepast in de audio, ook op medisch vlak actief is. Aalt-Jouk laat een aantal ringen met een doorsnede van een centimeter of acht zien die hij gemaakt heeft uit stukjes Van den Hul kabel en vertelt daarbij dat hij deze ‘programmeert’ zodat ze iets gaan doen met energiestromen in het menselijk lichaam... Hoe dat programmeren in zijn werk gaat blijft onduidelijk, maar we zijn aan het eind van de avond nog getuige van een bijzonder experiment waarin deze ringen een hoofdrol spelen, maar nu weer voor audiodoeleinden (of is het psycho-akoestiek?)

Voor we zover zijn gaat Van den Hul aansluitend op een korte koffiepauze nog in op vragen uit het publiek over hoe je moet luisteren naar audioapparatuur. Aalt-Jouk heeft daar een duidelijke mening over. “Leren luisteren doe je aan de hand van stemmen en ‘echte’  instrumenten die met zo weinig mogelijk microfoons en andere elektronische hulpmiddelen zijn opgenomen. Begin met opnamen van kleinere bezettingen en probeer één van de instrumenten te blijven volgen. Probeer ook te beschrijven wat je hoort, blijf niet steken bij ‘mooi’ of ‘niet mooi’.’ Er volgt een aantal muziekstukken waarbij mensen in het publiek gevraagd wordt om hun indruk in woorden weer te geven, en tussendoor vertelt Van den Hul wat over de muziekstukken, uitvoerenden, locatie en de opnametechnieken waarbij hij ook op culturele verschillen tussen opnamen uit verschillende werelddelen ingaat.

Dan het experiment. Er wordt een fraaie opname van een mannenkoor ten gehore gebracht en daarna wordt de zaal verzocht zich stil te houden terwijl Aalt-Jouk – zonder geluidsbron! – op zoek gaat naar akoestische ‘probleemgebieden’ in de luisterruimte. Hij legt overal waar hij zo’n probleem vindt een ‘voorgeprogrammeerde’ ring. Vervolgens gaan we weer luisteren. En verrèk, ook voor deze oren lijken de afzonderlijke stemmen beter te volgen, loopt het laag dieper door en genereert de weergave van het muziekstuk meer betrokkenheid. Is er werkelijk verschil, laten we ons door de naakte suggestie dat er ‘iets’ is veranderd zo makkelijk in het ootje nemen, of is het gewoon dat we meer ‘into’ de muziek zijn omdat we het stuk voor de tweede keer horen en daardoor ‘beter’ horen?

Hoe het ook zij, we hebben een fascinerende avond mogen beleven in de aanwezigheid van een begenadigd verteller en een persoonlijkheid met een zeer brede interessesfeer, en het prima gastheerschap van de mensen van Hi-Fi Klubben Hilversum die het evenement mogelijk hebben gemaakt. Wat dat betreft is het initiatief zeker voor herhaling vatbaar!