Floris van Manen stuurde me naar aanleiding van mijn stukje over de CD Nevelglans van Smalts, die hij opnam en waaraan hij bijdroeg met een onweersbui van 18 minuten, een ander interessant werkstuk ter beluistering. Van Manens productiebedrijfje heet Stichting Klankschap, en dat is een toepasselijke naam. Music for Large Mountain and Vibraphone is precies wat het belooft te zijn: 79 minuten geluiden van een Noorse berg, met in dat landschap de vibrafoon van Kjell Samkopf.
Meer kan altijd, maar aan minder zit een grens. Dat is een van de problemen die van Manen verkent. Dat ‘minder’ heeft wel waarde, want het motto op de site van Klankschap luidt: “one silence is worth a thousand sounds”. Een andere vraag is hoe tijdsbeleving, ruimte en geluid elkaar beïnvloeden. Zes dagen in een prachtig desolaat landschap in Noorwegen moeten behoorlijk onthaastend gewerkt hebben. De daar opgenomen klanken brengen dat gevoel tenminste sterk over.
Terug in Nederland werden de opnamen, in totaal 12 uur digitaal materiaal, gemonteerd, waarbij geen dubbing, filtering of compressie plaatsvond. Puur natuur dus. Mix nummer 14 werd uiteindelijk geschikt bevonden, en staat nu op de CD.
Het geluid van de berg, hoe stil soms ook, overstemt vaak de vibrafoon. Samkopf speelde dagen lang op, tegen en met de berg, zoals vermeld in toelichting. Hij ging wel steeds zachter spelen, verbaasd over hoe anders zijn instrument in deze omgeving klonk. Daarbij stond hij soms kilometers van de microfoon verwijderd. Naast zijn instrument zijn regen en onweersbuien, een klaterend stroompje, de wind en het geklepper van de tent te horen. De natuur houdt er heel normale muzikale conventies op na, zoals het tot een climax opstuwen van geluiden, om ze na een ontlading weer langzaam te laten wegebben. Tussen die gebeurtenissen is het (bijna) stil, als tussen de tracks op een ‘gewone’ CD.
Het beluisteren, of beter, beleven van dit schijfje, stelt zijn eisen. Je moet er de tijd en de rust voor nemen (van Manen citeert Samkopf in een mailtje: ‘it takes time to listen’, wat een waar woord is). Je moet een koptelefoon opzetten, anders overstemt de omgeving al gauw de stilte. Het volume dient zorgvuldig ingesteld (een stokpaard van van Manen, zie het K-system dat op zijn producties gebruikt wordt. Om te helpen begint de CD met het hardste geluid van het stuk, gevolgd door het zachtste. Daarop moet je volgens de instructie het volume instellen om er vervolgens vanaf te blijven.
Het zal duidelijk zijn dat dit werk weinig te maken heeft met wat we normaliter onder muziek verstaan. Dit experiment met geluiden in de meest pure vorm maakt duidelijk hoe klanken ons beïnvloeden. Het klankschap van een berg, maar ook het klankschap van de stad, of van onze hifi installatie – overal valt veel interessants te horen, als je je oren er maar voor opent. Het is een avontuur, maar zeer aan te bevelen voor wie eens helemaal open, vanuit een ander perspectief tegen die zo boeiende wereld van de klank aan wil kijken, en ervaren wat geluiden met je doen.
De CD is te koop bij de makers, via www.klankschap.nl/cd, waar ook een toelichting te lezen en foto’s van de opnamelocatie te bekijken zijn. Grappig is een filmpje, dat toont dat het een hele klus is de oplage van 1500 exemplaren handmatig te nummeren en te verpakken in het even simpele als ingenieuze hoesje, een opgevouwen vel papier.
Aanvullende informatie:
1 track, speelduur 79:42
Uitgave: Klankschap www.klankschap.nl/cd
