REVIEW

Mahler (NPO)

Dr. Longbeard & Marja | 05 januari 2003

Mahler – Symphony No. 5
Nederlands Philharmonisch Orkest olv Hartmut Haenchen

Het aardige van muziek recenseren is dat er steeds meer deuren open gaan naar onbekende muziek. Om een goed beeld te krijgen van een opname is vele malen luisteren noodzakelijk. En zeker bij niet eenvoudige muziek is dat soms even doorbijten.

Gustav Mahler, 1860-1912  is een modern klassiek componist en een echte romanticus. Tel daar bij op dat hij leefde in Bohemen en opgroeide naast een militair complex ten tijde van allerlei Tjechische afscheidingsbewegingen waar Mahler actief aan deelnam. En om het beeld compleet te maken overkomt de familie ook nog eens allerlei ellende in de vorm van de dood, zelfmoord en verkrachting, en wordt door de omgeving als Duits aangemerkt omdat ze Joods zijn. Aan de andere kant is Gustav een liefhebber van de natuur. Een mooie basis voor een sterke dualiteit; himmelhoch jauzend – zum Toten betrübt.

Zijn composities konden in die tijd niet echt worden gewaardeerd. Ze waren te lang, te complex volgens velen. Om toch brood op de plank te krijgen moet Gustav gaan dirigeren en dat heeft hij met succes gedaan, alhoewel de leden van veel orkesten klaagden over de harde hand die Mahler had van dirigeren.

In zijn composities zijn allerlei geluiden uit het dagelijks leven terug te vinden. De invloeden van de militaire marsmuziek uit zijn jeugd, het geroezemoes van stemmen tijdens een partijtje en de klanken van een carousel op een kermis. Dit was voor Mahler de ware betekenis van polyfonie. En met deze wetenschap, is een op het eerste gehoor complex en zwaar werk van Mahler veel beter te doorgronden en wordt het bijna speels als bij Mozart. En met de zienswijze van Mahler op natuurlijke geluiden, gaf hij in zijn composities ook de individuele instrumenten meer van hun natuurlijkheid terug dan tot dan toe gebruikelijk is. Hij biedt de mogelijkheid de instrumenten meer te laten zingen.

In de vijfde symfonie begint Mahler met een enkele trompet terwijl de rest van het orkest zit te wachten om in te zetten. De enkele trompet die het eerste deel, Treurmars, inzet is duidelijk uit Mahlers jeugd afkomstig bij een militaire begrafenis. Dit eerste deel is een voorspel en moet volgens de aanwijzingen wild en plotseling sneller worden gespeeld; bijna boos. Dit in tegenstelling tot het tweede deel dat langzamer en meer aggressief  is. Het volgende Scherzo is gewoon monumentaal in opbouw. Dit stuk is zo de moeite waard om meerdere malen achter elkaar te draaien. En dat is het mooie van een opname! De dirigent vragen om een deel nog eens te spelen zal niet op veel begrip stuiten.

ToccataHet derde deel is Adagietto en volgens de overlevering was Mahler op het monent dat hij het schrijft smoorverliefd. Het is dan ook een fantastisch romantisch stuk dat trouwens op de begrafenis van JFK werd gespeeld en in de soundtrack van ‘Death in Venice zit’.. Weer zo’n Mahler-dualisme? De vijfde symfonie wordt afgesloten met een Rondo waarin het thema van Adagietto weer terugkomt en het geheel vormt het hoogtepunt van de symfonie.

Over de opname kunnen we kort zijn. Ondanks dat we niet veel vergelijkingsmateriaal hebben van de vijfde moet dit een van de beste, zo niet de de beste opname zijn. De SACD is in stereo beluisterd op zowel de Sony 777 SACD speler als de CEC CD speler en beide versies van de hybride schijf klinken open, helder en ieder instrument is duidelijk te plaatsen, zonder dat het pin-point is. Het Nederlands Philharmonisch ‘is’er gewoon in al zijn grootsheid op het podium van het Concertgebouw. Vooral in het laatste deel als iedereen lekker mag uitpakken met volle cello’s en lekker veel koperwerk; prachtig. 

Dirigent Hartmut Haenchen is tot september van dit jaar de dirigent van het Nederlands Pilharmonisch Orkest en heeft uit protest tegen de aanstaande bezuinigingen zijn stokje neergelegd. En net als Mahler zelf heeft Haenchen veel operas gedirigeerd naast vele andere werken. De liefde voor muziek blijft bij deze dirigent niet tot dirigeren beperkt. Haenchen is ook de auteur van een reeks boeken met gedachten over muziek en recent een 14-delige serie ‘fictieve brieven’over Mahler.

Over de CD
Pentatone 5186 004
Hybride multichannel SACD – speelt ook op CD spelers


EDITORS' CHOICE