Nadat ik bij deze importeur in Lijnden een uitgebreide uitleg heb gekregen over de rijeigenschappen en de technische details, draaien mijn gedachten al op volle toeren over de aspecten van de boodschap die ik in de beelden naar voren wil laten komen. Kernwoorden die ik kan bedenken zijn: ruimte, luxe en gemak. Vooral als het om ruimte gaat, kenmerkt de Lancia Voyager zich door een lengte van een dikke vijf meter, een breedte van twee meter en een hoogte van bijna twee meter. Deze auto behoort daarmee tot de zogenaamde full-size MPV. Naast de bestuurder is er ruimte voor vijf personen. Schikken de twee achterste personen wat in, dan is er zelfs plaats voor zeven (breng het interieur in de meest geschikte positie over op de kijker). Het ‘Stow ’n Go’ systeem zorgt ervoor dat de stoelen snel en eenvoudig opgeklapt worden. Zodoende ontstaat een ruime instap naar de derde zitrij. De stoelen kunnen volledig onder de vloer verdwijnen waardoor een groot oppervlak aan laadruimte ontstaat (even in een versneld tempo laten zien aan de kijker).

Serieus worden genomen
De naam ‘Voyager’ doet hiermee zijn eer aan (close shot van de naam op de achterklep). Mijn gedachten beginnen al een beetje plaats te maken voor concrete ideeën. Bij het overbrengen van de boodschap (zorgeloos rijden in een grote auto) zal de kijker verwachten dat hij in alle opzichten serieus zal worden genomen. Het niveau waarop hij wordt aangesproken en de manier waarop dat gebeurt, zal moeten aansluiten bij zijn omstandigheden, verwachtingen en competenties. Er mogen best teksten worden gebruikt waar de kijker even over mag nadenken: ‘Een auto die in elke omgeving in zijn element is’ (beelden van de auto in boeiende landschappen) en ‘Bij de Lancia Voyager weerspiegelt de nauwgezette aandacht voor zelfs de kleinste bijzonderheden het typisch Italiaanse gevoel voor stijl en goede smaak’ (close shots van details waarmee de auto is afgewerkt). Of deze: ‘Mocht het landschap waardoor u reist wat minder de moeite waard zijn, dan valt er in de Lancia Voya-ger voldoende te ontdekken’ (passagiers kijken op de achterbank naar het ingebouwde beeldscherm waarop een speelfilm te zien is).

Technische aspecten
Het heeft geen zin om in een korte tijd allerlei technische aspecten van de auto op te sommen. Enerzijds is hier in het korte filmpje geen tijd voor en anderzijds zijn dat onderwerpen waarvan de fabrikant verwacht dat die in de showroom worden besproken, uit de folder met specificaties worden gehaald of op internet worden gelezen. In de autocommercial zal het vooral om het comfort en het genot van het rijden met deze MPV gaan. En dus mogen toepasselijke beelden niet ontbreken. Dat doen we niet op een lelijk weggetje ergens achteraf, maar in een beetje boeiende omgeving. Toegegeven, het zou voor de hand liggen om er rechtstreeks mee naar Italië te rijden en daar langs de zonnige kust de meest prachtige beelden te maken in een vakantiesfeer. Maar helaas, het budget reikte dit keer niet zover. Dus laat ik in het midden op welke locatie de beelden zijn gemaakt. Als het maar zon, strand en zee betreft!

Reuze simpel
Mensen associëren vakantie en vrije tijd met ‘relaxen’, ‘even niets doen’ en ‘genieten’. Zoals de reclame waarbij twee jonge mannen in een ‘stoere’ auto door een ruig berglandschap rijden. Ze zijn opgewekt, lachen met elkaar en zijn op zoek naar avontuur. Ze stappen langs een ravijn uit, de auto blijft overduidelijk zichtbaar. Beide mannen genieten van het enorme uitzicht en de manier waarop ze op hun plek zijn gekomen: met deze auto. De opbouw van het verhaaltje is reuze simpel. Toch is het effect dat de filmmaker op de kijker wil overbrengen geslaagd. Dat zou anders zijn geweest als er gebruik was gemaakt van twee bejaarde mannetjes in een oud, klein autootje!

Moeilijk in woorden
Op het moment dat ik als filmmaker eenmaal het idee voor ogen heb welke boodschap ik op de kijker over wil brengen, kan ik nog steeds niet aan de slag. Want sommige beelden zijn moeilijk in woorden uit te drukken (laat staan in beelden!). Om de scènes toch op een duidelijke wijze te kunnen beschrijven, is het maken van een storyboard noodzakelijk (een gezin is op weg naar het strand en komt daar aan, onderweg wordt de auto in facetten aan de kijker getoond). Dat is een script waarbij het beeld wordt aangegeven met behulp van tekeningen. Een degelijke voorbereiding is het halve werk! Los van die beelden is er nog meer. Want in de autocommercial heb ik als filmmaker te maken met het tempo waarin personen en objecten in het beeld bewegen (handelingssnelheid; rijdt de auto hard of juist langzaam?), het tempo van de camerabewegingen (cameravoering; wil de filmmaker de uitzendtijd zo optimaal mogelijk benutten door een vlotte opbouw van beelden toe te passen?), het tempo waarin de teksten worden uitgesproken (als die er zijn is dat het spreektempo) en de aard van de gebruikte muziek (maat, toonaard en tempo).

Samenhangende structuur
In mijn proeffilmpje is gebruik gemaakt van opnamen die op verschillende momenten, locaties en onder allerlei omstandigheden zijn genomen. Er wordt gebruik gemaakt van onafhankelijke fragmenten om die in de montage achter elkaar te zetten (een gezin dat op het strand uitwaait is op een ander moment en op een andere plek opgenomen dan wanneer de auto met deze mensen over een duinweggetje rijdt). Een dergelijke wijze van monteren kan het risico opleveren dat het filmpje verwarrend op de kijker overkomt. Als een samenhangende structuur ontbreekt, zal de kijker de boodschap niet snappen.

Verhaalontwikkeling
Alleen het aanbrengen van enige structuur is niet genoeg. Het filmpje moet op een dusdanige wijze zijn opgezet dat de kijker in die structuur wordt meegenomen. De scènes moeten een verhaalontwikkeling in zich hebben. Er wordt gewerkt naar een bepaald einddoel (het gezin komt veilig met de auto aan op het strand). Het streven van de filmmaker is om een motiverende werking op de kijker te bewerkstelligen (‘Die auto is de moeite waard om eens in de showroom te gaan bekijken’). Iedere seconde die daaraan afbreuk doet, zal de kracht van het geheel onderuit halen. Schrijven is schrappen, monteren is wegknippen!

Duidelijke accenten
Belangrijk is dat ieder beeld een aantal duidelijke accenten bevat. Een overdaad aan gelijksoortige visuele informatie (bijvoorbeeld een ‘rommelig landschap’ of ‘een auto op een onoverzichtelijke weg’) zal tot verwarring en frustratie bij de kijker leiden. Herkenningspunten zijn anders onherkenbaar. Accenten moeten duidelijk zijn omdat de kijker weinig tijd heeft. Beelden volgen elkaar in een hoog tempo op. Om goed tot de kijker door te kunnen dringen moeten die accenten zich richten op relevante onderdelen van het beeld. De blik van de kijker richt zich bij het zien van dat beeld over het algemeen op twee punten. Die liggen kort boven het midden van het beeldvlak.

Mogelijkheden van sturing
Autocommercials zijn verre van objectief. Ze zijn immers in opdracht van autofabrikanten gemaakt. Toch zou het onjuist zijn de mogelijkheden van sturing die de filmmaker tot zijn beschikking heeft, volledig af te keuren. De keuze om beelden te beïnvloeden, laat de ontwikkeling van allerlei situaties toe die bijvoorbeeld het zuinig rijden kunnen bevorderen. Zo weinig mogelijk brandstof verbruiken en een minimale uitstoot van uitlaatgassen is tegenwoordig toch een punt van aandacht? Er mag best een beetje overdreven worden door een lachend gezin in een mooie, maar erg zuinige auto op de weg te zien rijden. Het dient een beter doel dan dat de consument in onwetendheid blijft over het bestaan van zuinige auto’s. Zelfs het inbouwen van enkele didactische ingrepen in het filmpje kan in die zin als een vorm van manipulatie worden beschouwd. Een willekeurige autofabrikant brengt bijvoorbeeld naar voren dat zuinig rijden het ideaalbeeld is en zelfs gezond is. Maar in feite is zuinig rijden nog altijd een belasting voor het milieu.

Niet in twijfel
Een harde eis is dat de geloofwaardigheid van de autocommercial door de kijker niet in twijfel mag worden getrokken. Wantrouwen zorgt ervoor dat de consument die bewuste auto juist niet koopt (‘Als er op die manier zo sterk in het filmpje wordt overdreven, dan zal de werkelijkheid ook een stuk minder zijn’). Geloofwaardigheid is in allerlei opzichten een voorwaarde voor acceptatie. De filmmaker zal dus de nodige voorzichtigheid in acht moeten nemen. Wat opvalt is dat de autocommercial wordt gekenmerkt door een eenzijdige en vooral kritiekloze benadering. Op de achtergrond speelt altijd de meest belangrijke doelstelling de grootste rol: het behalen van zo hoog mogelijke verkoopcijfers.

Redelijke grenzen
Geen kijker zal geloven dat autocommercials in de montage niet bewerkt zijn. En dat die precies te zien krijgt, wat zich in werkelijkheid heeft afgespeeld. Het risico dat kan optreden is dat door de populariteit van ‘special effects’ hij nergens meer van zal opkijken (‘Alles zal wel nep zijn’). De kijker is dus verwend geraakt. Dat is als filmmaker voldoende reden om terughoudend te zijn met het toepassen van dit soort middelen. Los daarvan kan hij niet zomaar een autocommercial maken zonder dat aan allerlei regels hoeft te worden voldaan. Reclame mag niet misleidend zijn. In een misleidende commercial beweert een autofabrikant dingen die niet waar zijn. Als bijvoorbeeld in het filmpje wordt gezegd dat de auto een bepaalde topsnelheid kan halen en in de showroom blijkt dat dit niet het geval zal zijn, dan is het filmpje waardeloos en niet geschikt voor uitzending. Mag je wel overdrijven? Dat mag wel, mits de autofabrikant dat met mate doet. Het binnen de redelijke grenzen blijft en de waarheid geen geweld wordt aangedaan. Weglaten van belangrijke informatie valt eveneens onder misleiding. De Reclame Code Commissie houdt de regels in ons land scherp in de gaten. Het beschermt de kijker.

Verrassend effect
Het beeldrijm is een praktisch voorbeeld om met esthetische continuïteit aan de slag te gaan. Ze leveren altijd een verrassend effect op. Een brandende koplamp gaat langzaam over in een ondergaande zon, een versnellingspook buigt om in een lantaarnpaal die langs de weg staat, een speelgoedautootje wordt een echte auto. Waanzinnig leuk om mee te experimenteren!

Dit artikel werd mede mogelijk gemaakt door Fiat Group Automobiles Netherlands B.V. in Lijnden.
Wie overigens meer wil zien van de Lancia Voyager kan een kijkje nemen op www.lancia.nl