Als altijd staan ontwikkelingen bij het Schotse Linn nooit stil. Niet in de toplijn waar Organik de wereld verovert, niet bij Selekt en niet voor de instap Majik-modellen. Inmiddels aangekomen bij generatie vijf is de Majik DSM waar mogelijk aangepast aan de huidige stand van de techniek. Daarbij zijn behouden de flexibiliteit en het bedieningsgemak, naast de vele nuttige features die Linn toepast. Denk daarbij bijvoorbeeld aan Space Optimisation dat Linn een voorsprong geeft. Qua luidsprekers staat Linn nog altijd zijn mannetje en laat dat dit keer zien met de passieve 119, een bookshelf van geringe afmetingen met een groot geluid. Met liefde is de combinatie Majik DSM Fifth Generation en 119 opgesteld. Slechts één netsnoer, een ethernet aansluiting en twee luidsprekerkabels waren genoeg om van start te kunnen gaan.
Majik DSM/5: DSM in her Fifth GenerationÂ
Een Majik DSM is een alles-in-één speler die streamer, dac, voor- en eindversterker combineert in één compacte, zwarte behuizing. Met een breedte van 350 mm en een hoogte van 114 mm kan een Majik DSM eigenlijk altijd wel een plekje in huis vinden. De geringe afmetingen zijn voor een deel te danken aan de ingebouwde klasse-D versterkertechniek en een schakelende voeding waarmee met gemak 100 Watt per kanaal wordt gegenereerd. De Majik DSM heeft wat zaken afgekeken van grotere modellen, denk daarbij aan de monochrome display aan de voorzijde die vrijwel het gehele front in beslag neemt en aan de multifunctionele volumeregelaar op de bovenzijde.
Aan de voorzijde is een hoofdtelefoon uitgang gerealiseerd, meer zul je daar niet vinden, want op de achterzijde zijn alle in- en uitgangen geconcentreerd. Van links naar rechts zijn dat de netentrée, ethernetpoort, USB, HDMI eARC, een Linn Exact link, S/PDIF naar keuze een digitale in- of uitgang, Toslink, Phono MM en MC, twee analoge ingangen, subwoofer, lijn uitgangen en de luidsprekeraansluitingen.
Wie geen vaste ethernetkabel heeft liggen, kan met de Majik DSM ook wifi gebruiken. Nog een kabeltje minder om aan te sluiten als u geen randapparatuur nodig heeft. De streamer/dac in de Majik DSM/5 ondersteunt de gebruikelijke streams als FLAC, Apple Lossless, WAV, DSD tot aan 256, MP3, WMA AIFF, AAC en OGG. PCM streams tot aan 24 bit bij 384 kHz als u dat nodig heeft. Het is normaal dat Linn Qobuz en Tidal meepakt, maar ook Deezer, Spotify Connect, TuneIn, Airable en Calm Radio kunnen gestreamd worden. Daarnaast kunt u muziek spelen via AirPlay2, Bluetooth en is de Majik DSM/5 Roon Ready. De Majik DSM/5 laat zich bedienen met de eigen App van Linn, met een meegeleverde afstandsbediening of zoals ik hem veel gebruikte met Roon.
Linn 119
De Linn 119 luidspreker is compact en elegant. Typisch Linn in uiterlijk met een front zonder doekje (los leverbaar) en een met het Linn logo frame beschermde tweeter. Linn levert met de 119 twee grote foam pluggen mee om de reflexpoort aan de achterzijde af te sluiten, zodat je de luidspreker op kunt stellen in een boekenkast. Liever zet je hem op een paar deugdelijke stands zoals ik deed. Volgens de upgradefilosofie van Linn kun je de 119 bi-amp of bi-wire aansturen, zelfs het filter overslaan als je actief gaat filteren, wat overigens bij een Majik DSM/5 niet aan de orde is. De drivers zijn deels afgekeken van het 360 topmodel en zijn op een zelfde manier vlak op de baffle gemonteerd ter voorkoming van ongewenste reflecties.
De tweeter heeft een 20mm dome van het zachte Sonomex materiaal, de 16cm woofer heeft een met Nextel gecoate papierconus voor behoud van snelheid. Met een inhoud van 9 liter kan de kast klein blijven, 191x328x241mm zijn de buitenmaten. De afwerking van een 119 is in walnoot of eiken fineer, satijn witte of zwarte lak. Voor de 119 zijn passende stands leverbaar in metaalkleur of in zwart.
Space Optimisation
Eén van de Unique Selling Points van Linn met zowel een Majik als een Selekt of Klimax is Space Optimisation, volgens Linn geen room correctie systeem, dat werkt met Linn luidsprekers maar ook met veel andere merken en modellen. Ik benoem het specifiek daar ik het bijna vanaf het begin van de eerste luistersessie heb toegepast omdat het zo perfect werkt. De basis is, in een programma van Linn opgeven hoe groot uw kamer is, breedte en lengte, ook de hoogte. U geeft op van welk materiaal de wanden, het plafond en de vloer zijn gemaakt. Waar de luidsprekers staan, hoe hoog, hoe ver van de wanden en hoe ver ingedraaid. Ook wil Linn graag weten waar u gaat zitten. Met die gegevens gaan computers in Schotland (neem ik aan) aan de slag en sturen een file naar uw speler, hier dus een Majik DSM/5, waarin Space Optimisation wordt toegepast. Misschien niet zo nauwkeurig als dat je gaat meten met microfoons en Dirac toepast, maar volgens Linn is Space Optimisation effectiever en werkt geweldig om staande golven en pieken of dalen in de laagweergave weg te poetsen zonder te diep in te grijpen.
Als tweede USP mag niet vergeten worden te vermelden dat Linn constant werkt aan het verbeteren van producten, elk jaar is er wel een major upgrade beschikbaar voor één van de apparaten of een serie van Linn producten. Soms is dat software, een andere keer hardware. Linn legt zichzelf de strikte eis op dat apparatuur lang mee moet kunnen gaan en niet vervangen hoeft te worden als er noodzakelijke veranderingen in software nodig zijn. Denk aan nieuwe muziekdiensten o.i.d. Aan de hardware kant zijn het vaker de dac’s die een upgrade verdienen na jaren toegepast te zijn. Linn wil de klant vasthouden, wil dat zijn apparatuur lang meegaat en wil service blijven bieden. Elk apparaat dat de fabriek van Linn verlaat is toekomst vast. Niet tot in lengte der jaren, dat is onmogelijk, wel over periodes die gerust 20 jaar beslaan.
Techniek voor muziek
Dat alles brengt ons bij het belangrijkste deel van de review, het afspelen van muziek via de Majik DSM/5 en luisteren naar de 119 luidsprekers. Opgesteld in een niet al te grote ruimte laat ik de apparatuur het werk doen, maar pas na het inschakelen van Space Optimisation. Er is een ethernet koppeling gemaakt met de Majik vanuit een switch, waarachter in mijn netwerk een muziekopslag van Melco gereed staat. Daarop mijn eigen muziekfiles in diverse formaten en resoluties. Tevens stream ik vanaf Tidal en gebruik voor achtergrondmuziek veelvuldig TuneIn als bron via de eigen App van Linn. Daarnaast is Roon mijn belangrijkste besturing, dat zonder enig probleem de Linn herkende en opnam in de lijst van beschikbare spelers hier.
Ik leef graag met een apparaat en/of met de luidsprekers op diverse momenten van de dag. Tijdens werk, geconcentreerd aan het luisteren, op de achtergrond, als tv-systeem, ter ontspanning of juist intensief. Dat geeft een heel aardig beeld van wat de apparatuur voor mij in petto heeft. Wat het doet in een leefomgeving van alle dag. Waarna ik de puntjes op de i zet tijdens de laatste luistersessies. Zo ook met de Majik DSM/5 en de 119 welke een prima indruk achterlieten en bewezen zonder haperingen alles te streamen, te versterken en te spelen.
Om gelijk met lastige muziek te beginnen kies ik Khatia Buniatishvili’s album ‘Labyrinth: Ephemera’ uit, solo pianospel van een door mij gewaardeerde dame. Lastig omdat piano een groot bereik heeft, omdat ik van een kleine luidspreker ga eisen dat er een groot en indrukwekkend instrument gereproduceerd moet worden en omdat met name een vleugel een groot dynamisch bereik vereist. De 119 laat mij niet in de steek achter een Majik. De beperkingen die elke kleine luidspreker nu eenmaal kent vanwege een geringe kastinhoud en een klein conusoppervlak gaan ook met een 119 niet opgelost worden.
Wel ziet de kleine krachtpatser kans om een vleugel geloofwaardig neer te zetten, met een ruime dynamiek die nergens een rem ondervindt, een fraaie spreiding kent in de luisterruimte en zich aangenaam laat beluisteren. Het stereobeeld is zeer geloofwaardig, gaat met gemak de luidsprekeropstelling voorbij naar de zijkanten en kent zelfs met een solo instrument diepte. Mijn vereiste dat ik geen luidsprekers wil horen, maar dat muziek ergens in de ruimte ontstaat, ook daaraan wordt ruimhartig voldaan. Met een Majik en een set 119 creëer je geen weergave zoals met een systeem van bijna 2 ton dat ik pas nog in de oren verwelkomde, maar ook nu luister ik met veel plezier. Belangrijk is dat je je over kunt geven aan wat speelt en daarvan gaat genieten. De doelstelling van de muzikant kunt begrijpen en dat muziek je pakt. Wat zeker het geval is in deze opstelling.
Van één naar drie en meer
Twee instrumenten voeg ik toe, het Trio Sõra bestaat uit een pianiste, een celliste en een violiste. Zij spelen wat werk van componist Brahms dat rond 1880 is geschreven. Nog altijd actueel en onvervangbaar. Nu is de piano veel kleiner, als onderdeel van het geheel. Cello heeft een belangrijke plek ingenomen en laat horen dat een 119 prima in staat is om lage tonen geloofwaardig de ruimte in te sturen. Waar nodig gesteund met zware aanslagen op piano, samen een ondergrond vormend voor de krachtige doch aangename viool.
Er zit rust in de weergave, niet in het spel dat behoorlijk kan uithalen, rust die maakt dat luisteren een aangename en boeiende bezigheid wordt. Ik vind de plaatsing van instrumenten in het stereobeeld zeer goed, het beeld is groot en begint bij de vloer, gaat omhoog tot ruim boven de luidsprekers. Is breed en groeit mee met het spel, maakt duidelijk waar de instrumenten geplaatst zijn in de opnameruimte. Nee, de 119 staat niet in een boekenkast, daarvoor vind ik hem te goed. Mooi vrij op een stand, wat ik iedereen kan aanraden.
The three ladies of Ferrara zorgen voor de overgang van instrumentaal naar zang. Drie sopranen die met elkaar samen werkten, aangevuld met klassiek orkest. Heel goed opgenomen is het ensemble Apollo’s Fire dat de dames ondersteunt. In de eerste track zelfs als enige speelt. Dan komen de sopranen tot leven en dat is bijzonder te noemen. Heerlijke stemmen die soms samenvloeien, dan weer los van elkaar de boodschap overbrengen. Zuiver en helder is de zang. Overtuigend als het volume een beetje ophoog gaat. Detailrijk is de achtergrond waar ook castagnetten een rol spelen in het Catalaans aandoende spel. Niemand hoeft zich te schamen voor een Majik met 119 luidsprekers, dit is gewoon genieten, vooral omdat de componenten niets fout doen. Je kunt ze verwijten niet het onderste uit de kan te halen, daarvoor heeft Linn hoger gepositioneerde lijnen, belangrijk is dat hetgeen ze wel doen zuiver, niet vervormd en realistisch is. Waarvan akte in deze opstelling. Van stem tot viool klopt, plaatsing klopt, muziek staat vrij en mag uitbundig zijn als dat in de opname zit.
Jazz in de club
De overgang naar Holly Cole en haar album ‘Dark moon’ is behoorlijk. Een rauwe stem, niet zo gepolijst als een sopraan, overtuigend genoeg om Cole in een jazzclub voor te stellen. Een zware bas, wat deels haar handelsmerk is geworden, zacht slagwerk en piano, meer heeft de dame niet nodig om de boodschap over te brengen. Pas later komen mondharmonica en vibrafoon tot leven. Vooralsnog is het Holly die staat te overtuigen. Niet haar beste album in mijn ogen, maar wel de stijl die ik herken van oud werk.
Als ik met Cole de Space Optimisation uitschakel, een button in de App is daarvoor beschikbaar, dan gaat de bas over de rooie. Gaat de ruimte een te grote rol spelen en zouden nog slechts de foam pluggen een oplossing kunnen bieden. Dank Linn voor deze mooie toevoeging die zich nestelt in de software van de Majik. Nu is de bas nog altijd heftig, maar goed te volgen. Geplukte snaren, dichtbij de microfoon gezet, de stem van Cole volgend. Bas vol aanwezig en overheersend in de opname boven slagwerk en piano. Want als ik een ander album van haar speel, dan is dat veel beter in balans. Heeft haar stem een aangenamere klank, niet zo ruig, krijgt piano een kans en wordt ik vrolijk op de klanken van ‘Larger than life’. Of het lieve ‘Be careful, it’s my heart’ dat het als FLAC file nooit gaat halen bij de LP versie. Soms, heel soms heb ik dan spijt dat ik mijn platenspeler heb verkocht, met een Majik zou een Linn LP12 niet misstaan.
Weer een wilde overgang, nu van Cole naar de Franse band Seven Reizh met het album ‘Samsâra’ en daarvan de track ‘Soñj’. Speciaal gekozen voor het stereobeeld dat tot heel groot kan groeien. Afwachten of dat ook gebeurt. Ik weet dat er vervorming in de opname zit, de Linn spullen kunnen daar goed mee omgaan. Elektronisch opgewekte muziek is lastig weer te geven, kan echt uit de bocht vliegen. De 119 laat mij niet in de steek, groot is het juiste woord. Van muur tot muur, van vloer tot plafond, de ruimte vult zich met muziek, met instrumenten en opgewekte klanken. Met zang en soms met daverend geweld. Een mooi punt om eens te gaan kijken of een andere luidspreker dan een Linn ook zo goed kan profiteren van Space Optimisation. Want het is immers geen wet van Meden en Perzen dat je een Linn Majik DSM gaat gebruiken met Linn speakers.
Ik blijf aan de andere kant van het kanaal en ga een setje Engelse Falcon (Rogers) LS3/5A luidsprekers inregelen. Zelfde track, zonder Space Optimisation, oei dit is heel wat kaler dan een Linn 119, beperkt tot merendeels het middengebied en de hoge tonen. Wel mooi precies, wat kleiner afgebeeld, zeker maakt het muziek. Met Space Optimisation neemt per direct diepte toe in het stereobeeld, is er sprake van extra hoogte en breedte, is een LS3/5A ineens veel volwassener qua klank, completer zo u wilt. Ik ben helemaal geen voorstander van een zwaar ingrijpende room correctie als dat niet strikt noodzakelijk is. Space Optimisation dat anders werkt doet veel goeds en blijf ik zolang de Majik DSM in huis is dit gewoon gebruiken.
Hoofdtelefoon
Op zoek naar wat representatieve muziek loop ik Jane Monheit tegen het lijf met haar album ‘Home’. De openingstrack is lekker ritmisch, open en helder. Ik blijf de LS3/5A herkennen op deze manier. Dat fijne open midden is er met de Majik gebleven, dat maakt stemmen verstaanbaar, maakt mensen tot echt mensen, geeft ruimte aan instrumenten. De lagetonenweergave van een LS3/5A is ten opzichte van een 119 is echt wel minder, soms is dat fijn als de ruimte kleiner is, soms jammer en dan past een 119 beter. Het was mij er om te doen of Space Optimisation echt werkt zoals Linn aan zijn clientèle doorgeeft.
Vaak vergeet ik het gebruik van een hoofdtelefoon, omdat ik zelf merendeels naar luidsprekers luister. Met de hoofdtelefoon uitgang op de Linn en met in huis een Hifiman en tijdelijk een Focal denk ik er nu wel een keer aan. Ik kreeg een sterk wisselend resultaat, met een Bathys MG van Focal was het aangenaam luisteren, wat beperkter dan met een dedicated hoofdtelefoonversterker zoals een Naim Uniti Atom Headphone Edition, kleiner afgebeeld, minder breed, maar wel prettig om naar te luisteren en qua kwaliteit goed bij elkaar passend.
Voor een Focal in de prijsklasse van 1200 euro is een Majik DSM een prima oplossing. Voor mijn Hifiman Arya gaat dat niet op. De toch al wat scherpe klank wordt met een Majik geaccentueerd en dat maakt bijvoorbeeld en stem als die van Heather Nova op ‘A girl like you’ veel te slissend. Het is dus even oppassen welke hoofdtelefoon te kiezen bij een Majik. Zoals trouwens met bijna alle merken versterkers met een hoofdtelefoon uitgang het geval is. Belangrijk om te melden is dat een Majik prima kan werken met een hoofdtelefoon, ook al is hij primair bestemd voor speakers.
Linn hoort bij LinnÂ
Tijdens het gebruik van de app viel mij nog eens extra op hoeveel opties Linn geeft om de Majik DSM Fifth Generation naar wens te configureren. Welke ingangen actief mogen zijn, is S/PDIF een in- of een uitgang, welke led’s wil je zien branden, welke mogen uit. Heel veel is in te stellen, dat doe je éénmalig denk ik, dus een dealer die een Majik installeert mag dat doen. Of ga uw gang als u daar zelf lol in heeft. Feit is dat zelfs een Majik DSM van Linn de hoge standaarden haalt die het merk voor zichzelf stelt met Selekt of Organik. Dat hoor je ook terug, met Linn luidsprekers aangesloten of met een ander merk luidsprekers als u dat al in huis heeft. Gezien het groeipad dat Linn aan de klanten biedt, gaat mijn voorkeur uit naar een compleet Linn systeem, waarvan alle componenten uit het Schotse bedrijf komen. Maar niets let u dat anders te zien.
Een paar weken hebben zowel de Majik DSM Fifth Generation als 119 luidsprekers staan spelen. Mij charmerend met de weergavekwaliteit die zoals je mag verwachten van Linn aan gestelde eisen voldoet. De Majik DSM laat zich soepel bedienen, de app wordt pas ingewikkelder als je aan de slag wil gaan met de vele instellingen die mogelijk zijn. De 119 luidsprekers zijn fijne allround modellen die met geen enkele muzieksoort steken laten vallen. Universeel inzetbaar, makkelijk op te stellen, mogen in een boekenkast, liever gun ik ze een Linn of andere stand om echt tot hun recht te komen.
Linn Majik DSM Fifth Generation
5.200 euro | www.linn.co.uk
Beoordeling 4.5 / 5
Linn 119 speakers
3.025 euro | www.linn.co.uk
Beoordeling 4.5 / 5
