Lumin is één van de grotere spelers op de streamermarkt en vooral te vinden in de speciaalzaken. Binnen het pakket is de D3 streamer het kleinste model met eigen ingebouwde digitaal naar analoog converter. Klein maar fijn, uitermate compleet, voorzien van een eigen app, met veel instelmogelijkheden, voldoende aansluitingen en gezien de geringe afmetingen overal te plaatsen.
Resteert hoe de D3 in de praktijk werkt en of de geluidkwaliteit kan boeien. Interessante optie bij Lumin daarnaast is het verwijderen van de interne schakelende voeding en deze vervangen door een externe Sbooster lineaire voeding. Iets dat bij aanschaf al kan of later kan worden toegevoegd. Van de importeur krijg ik twee D3’s ter beschikking, één met en één zonder Sbooster BOTW P&P Mk II. Mooi voor een vergelijk.
Lumin D3, wat is er nieuw?
Lumin is met de D3 toegekomen aan de derde generatie. Na de D1 en de D2 is het een logische stap. Gebleven zijn veel van de prettige zaken die al in de D2 zaten, er is echter zowel extern als intern aan gesleuteld. Wie honderdduizend opties en aansluitingen verwacht, komt bedrogen uit. De Lumin D3 mikt op kwaliteit en niet op “wij kunnen alles maar niets echt goed”. Nieuw is de aluminium behuizing, bij de D2 was dat voor een groot deel staal.
Het gebruik van aluminium maakt dat de Lumin D3 zijdezacht aanvoelt en minder sporen van vingers laat zien. Gebleven is de kap die ver over de aansluitingen heen valt, waardoor XLR kabels en ethernet soms lastig los te halen zijn. Het oogt wel heel netjes. Aan de voorzijde een alfanumeriek display met onder meer informatie over track, volume en album. Geen knopjes, zelfs niet aan/uit.
De achterzijde kent ingangen voor USB opslag, ethernet, een digitale uitgang via BNC, analoge uitgangen met RCA en daarnaast XLR. Er is een aan/uit schakelaar en een resettoets. De Lumin D3 wordt geleverd in zilverkleur of in zwart. Staat op goede voetjes, maar die schuiven wel erg gemakkelijk over een meubel. Het kastje meet 300 x 244 x 60mm en weegt een bescheiden 2,5 kilo.
Intern is er wat meer aangepast. Een nieuwe en krachtiger processor laat het toe alle streams naar een sample rate van PCM 384kHz te tillen of naar DSD256. Dat zijn geen vaste keuzes, elk formaat is wel of niet om te zetten, geheel afhankelijk van uw wensen en voorkeuren. Voor streamen is Tidal Connect toegevoegd; Tidal werd al ondersteund, net als Qobuz. Lumin heeft voor de D3 gekeken naar het model X1 en daarvan wat technologie gepikt rondom de Sabre ESS ES9028PRO dac chip.
Gebleven in het analoge circuit is de gebalanceerde opbouw, toegevoegd werd een analoge buffer. De nieuwe hardware en de processing software die verder is ontwikkeld, vormen de basis van de laatste generatie Lumin producten. Een door LEEDH ontwikkelde elektronische volumeregeling maakt dat een D3 direct aangesloten kan worden op een eindversterker, zonder dat de volumeregeling verlies geeft of de weergave beïnvloedt. Ik noemde het deels al, de Lumin D3 kan met veel streams overweg. Tidal Connect met daarnaast AirPlay 2, Roon Ready, Spotify Connect, volledige MQA ondersteuning, gewoon Tidal, Qobuz, Plex en TuneIn voor internetradio. Het protocol voor lokaal opgeslagen files in allerlei formaten is UPnP.
Kort gezegd
Op twee manieren kon ik spelen met de D3. Ten eerste vanuit de XLR uitgangen rechtstreeks een transistor eindversterker in en dan een paar Falcon LS3/5a luidsprekers voeden. Maar dat betekende dat vergelijken met een zonder Sbooster niet in gemakkelijk in A/B kon. Immers met één XLR ingang op de eindtrap moet je kabels wisselen en dat gaat met de lange kap van de D3 niet gemakkelijk. Ik ben uitgeweken naar mijn EAR/Yoshino buizenversterker met meerdere RCA ingangen. Eenvoudig ingangen kiezen met een draaiknop. Zo kon ik beide Lumins tegelijk aansluiten en vergelijken. Netsnoeren pakte ik van Inakustik, ethernetkabels van AudioQuest, interlinks van Crystal Cable. Alle overige toeters en bellen zal ik u besparen, zoals schone netstroom, switches, opslag etc.
Zonder Sbooster spelen
Nadat de nodige albums gepasseerd zijn in de afgelopen weken, naast het veelvuldig gebruik van de beide Lumin spelers voor internetradio, is een mooi voorbeeld van de kwaliteit van de speler het album ‘Watermark’ van Enya. De muziek varieert van druk en drukkend tot klein en eenvoudig. In beide gevallen, en alles daartussen, wordt weergegeven met de nodige rust. De Lumin D3 is geen speler die de aandacht naar zich toe trekt, eerder een bescheiden karakter draagt en muziek op de voorgrond wil zetten. Nooit is de Lumin D3 uit de bocht gevlogen, ook niet met heel oude opnames die niet bepaald hoogwaardig waren.
Dat Enya zo lekker speelt is dan ook geen toeval, het past in de lijn die de D3 heeft uitgezet. Met deze speler ga je graag alle tracks van een album langs zonder tracks te skippen. Altijd een goed teken. Het stereobeeld dat met de D3 wordt verkregen is niet al te groot. De luidsprekers worden wel uit het geluidbeeld getrokken zodat de muziek niet per definitie te herleiden is naar de twee weergevers.
Het stereobeeld bevindt zich voornamelijk tussen en rond de luidsprekers, met een vrij aardig opgebouwde hoogte en zeker met dit Enya album de nodige diepte. De weergave blijft wat aan de kleine kant. Wat zeker in het voordeel van de D3 spreekt, is dat de weergave zich niet opdringt, het beeld blijft ontstaan ter hoogte van de fysieke opstelling van de weergevers, netjes op de juiste luisterafstand.
Dave Grusin is een componist, arrangeur, pianist en maakte heel veel mooie muziek voor films. Een track die altijd spectaculair kan overkomen is ‘Keep your eye on the sparrow’, gemaakt met veel effecten, stevige bas en drums, gitaar vaak uiterst rechts. Tamboerijn helemaal aan de andere zijde.
Nu komt voor het eerst het stereobeeld tot buiten de luidsprekers. Deze track werd opgenomen in een direct-to-disc sessie en is later van mastertape naar cd omgezet. Wat bij mij een WAV-file is geworden, is een vrij slap aftreksel van de originele lp die jaren in mijn bezit was. Beter uit de verf komt ‘Adeus a papai’ waarop solo piano is vastgelegd. Hier kun je genieten van rustig spel met heel lang aangehouden noten. Jammer dat de track maar twee minuten duurt. Op jacht naar meer piano.
Tweemaal Mozart
Forte piano met Daria van Bercken en haar dynamisch opgenomen album ‘Keys to Mozart’. Rond de piano ontstaat lucht en ruimte, komt een korte, natuurlijke galm vrij te staan tussen de twee kleine monitoren. De kracht in haar spel, aangemoedigd met een forte piano, laat de Lumin D3 werken. Die zich zonder te klagen van zijn beste kant laat zien en elke noot zuiver en dynamisch door de lucht slingert. Het is bij deze werken van Mozart dat ik het volume niet langer regel met de twee Lumin spelers en hun LEEDH processing, maar het volume naar 100% zet zonder LEEDH. Tenslotte heeft mijn versterker ook een volume regeling aan boord. Ik kan het mij verbeelden, maar denk toch enige verbetering waar te nemen in dynamisch gedrag. Heel erg weinig, waardoor de volume regeling van de Lumin zelf dus een uitstekend alternatief is en de mogelijkheid geeft rechtstreeks een eindversterker aan te sturen. Ben je heel kritisch, dan regel je het volume misschien liever met een lijnversterker. Wel heel erg graag een versterker van hoge kwaliteit, dus je jaagt jezelf waarschijnlijk onnodig op kosten.
Intussen speelt Daria nog altijd door en weer betrap ik mij er op dat de neiging ontbreekt om te zappen naar een andere artiest. Het pianospel is intens, is vloeiend, aangenaam, weet zeker te boeien en is gespeend van enig ongemak veroorzaakt in de digitale keten. Daria wordt met groot gemak gebracht tot in de huiskamer.
In klassieke sferen speel ik vervolgens van James Galway en The Academy of St. Martin-in-the-fields een fluitconcert van Mozart. Een behoorlijke bezetting weet zich achter en rond de fluit te groeperen. Op een nette manier de ruimte vullend, waarbij de indruk ontstaat dat ik vanaf een balkon in het orkest kijk. Weer de aangename klank vanuit de speler. Helder doch nooit scherp, transparant zonder tot op het bot te ontleden, evenwichtig waarbij noch in de hoge tonen, noch in de lage tonen, noch in het middengebied een valse nadruk wordt gelegd waarmee de D3 in een A/B demo zou kunnen scoren, om later als vervelend te worden ervaren. Het is een speler die niet de aandacht trekt, wel de aandacht geeft aan muziek. Met een karakter dat erg veel weg heeft van zijn grotere broers, wat moet inleveren in verfijning, aanzienlijk prettiger geprijsd is en bereikbaar voor een grotere schare muziekliefhebbers. In een bovengemiddelde goede opstelling is de Lumin D3 zeker op zijn plaats, de prijs van de componenten om de D3 heen kan nog tot ver boven gemiddeld groeien getuige het resultaat op mijn versterkers.
Sbooster upgrade
Tijd om te switchen naar een Lumin D3 met daaraan gekoppeld een Sbooster BOTW P&P ECO Mk II netvoeding van 12 Volt. Een tweede D3 exact gelijk ingesteld aan de D3 met eigen, ingebouwde voeding. Zodat een een-op-een vergelijk volkomen eerlijk is. Ik weet ook zeker dat de ingang van de versterker ten opzichte van de andere niets toevoegt of weglaat. Ik speel met de muziek van Mozart gewoon door en weet direct wat er anders is en wat niet. Toegegeven, ik switch al een paar weken heen en weer.
Het meeste verschil is te herleiden naar het stereobeeld. Was dat met een D3 op normale grootte in zijn prijsklasse, de Sbooster weet het stereobeeld vooral in breedte en diepte heel ver op te rekken. Wat tot gevolg heeft dat instrumenten een betere plaatsing krijgen en individueel beter te volgen zijn. Immers elk instrument heeft meer de ruimte. Zelfs in hoogte is de winst goed te horen, maar niet zo spectaculair als in de twee andere dimensies.
Wie verwacht dat de klank van de speler zou veranderen, komt van een koude kermis thuis. Die is namelijk gelijk gebleven. Wordt niet aangezet in de lage tonen, wordt niet anders met het fluitspel van Galway en niet anders bij vioolspel. Het is een blijft een Lumin D3 zoals die wordt verkocht. Maar met een turbo boost in het stereobeeld die zo verslavend is, dat je nooit meer verlangt naar de standaard D3.
Ik vind het heel belangrijk dat de Sbooster geen verandering geeft in klankkleur, immers u heeft als consument ooit besloten dat de Lumin D3 u bevalt (of gaat dat mogelijk besluiten) en dan zou een upgrade die het karakter aantast misplaatst zijn. Te vaak zie ik in advertenties gemodificeerde apparatuur aangeboden. Ooit gekocht omdat de klank en weergave beviel, na modificatie zo anders dat wordt terugverlangd naar de oude staat. Hoewel de Lumin D3 terug te bouwen is naar de standaard voeding, hoeft niemand bang te zijn dat hij of zij dat ooit nog wil. Het is een extra in ruimte en transparantie die u krijgt met een Sbooster, geen andere Lumin D3.
Met de track ‘Nardis’ van Patricia Barber op haar album ‘Café Blue’ is dat extra grote stereobeeld zo welkom. In het eerste deel waar alleen haar spel en zang opgenomen zijn, staat de vleugel overtuigend groter in de ruimte en zweeft haar zang. Zacht suizende bekkens komen in beeld, bas valt in, fel en kort tikken op bekkens aan de linkerzijde doet een mens opschrikken. Als de intensiteit van het spel toeneemt en naar een climax lijkt te leiden, dan is het grote stereobeeld gevuld in alle richtingen.
Zelfs op een hoog volumeniveau houdt de Lumin D3 stand, weet een staaltje snelheid neer te zetten die indrukwekkend is. Heel transparant met roffelende drums in een solo. Rake klappen die zoals bij een echt drumstel van trommel naar trommel gaan. Wegzakken in laag volume, dan weer aanzwellen tot volle kracht. Ik ben geen liefhebber van drumsolo’s, maar deze gaat keer op keer door de digitale aderen.
Wake up!
Vallend in de categorie ‘sloom en oude mannen muziek’ zit voor mij Dominic Miller met zijn album ‘Silent light’. Muziek die voortkabbelt in een eigen tempo. Wel altijd mooi opgenomen, met de microfoon zo dicht op de snaren dat elke beweging van de vingers over de hals van de gitaar wordt meegenomen. Met de Sbooster in actie wordt de gitaar groter, maar dat gaat niet verder dan levensecht. Het wordt geen dinosauriër van een instrument. Als vier tracks zijn gepasseerd heb ik het wel gehad. Ik blijf bij gitaar (en matige zang), ditmaal van Mark Knopfler en Chet Atkins. Op hun album ‘Neck and neck’ gebeurt er wat meer dan bij Miller. Extra instrumenten en die krijgen lekker een eigen plekje voor mijn neus. Nog altijd op een brave afstand van de luisteraar, want het stereobeeld in de verbeterde versie komt niet naar voren, gaat wel breder, dieper en hoger. De muziek blijft aangenaam, is dynamisch en levendig, blijft fijn om naar te luisteren. Gaat evenmin vermoeien of irriteren. Ook niet na uren luisteren met welke muzieksoort u ook kiest. Hoewel ik een brede smaak heb, komt ook weer niet elk genre langs, dus hier moet ik een slag om de arm houden.
Het gevoel in een zaal te zitten met heel veel mensen wek ik op met Leonard Cohen en ‘Songs for the road’. Een groot podium dat zich daadwerkelijk uitspreidt, op de juiste manier het gevoel opwekkend dat je in de zaal zit. Andersom, als het publiek klapt, dan krijg je mee hoe een artiest dat moet hebben ervaren. Een PA systeem imiteren zit er niet in met ‘schoenendoos’ monitoren, de sfeer overbrengen lukt gelukkig wel. Cohen is geloofwaardig via de Lumin D3 met Sbooster als externe voeding.
Als ik nog even terugschakel naar de D3 zonder Sbooster dan krimpt het stereobeeld, is de stage veranderd van een grote zaal naar een club, is er minder publiek. De ervaring wordt anders, niet slechter in performance van de artiest. Niet slechter in klank, wel in transparantie vanwege de compactere weergave. Is zoiets te meten? Ja, dat denk ik wel, al is ons oor in meester in het herkennen van ruimte en ga ik daar voorlopig op af. U mag daarbij optekenen dat een kleinere stage, meer direct weergeven, ook zijn liefhebbers kent. Niet iedereen zit te wachten op een ruimtelijke weergave weet ik uit ervaring. Het is een keuze, met of zonder Sbooster spelen.
Resumé
Lumin is hier in huis zeker geen onbekende en het aansluiten, instellen en laten spelen was een fluitje van een cent met de fraaie Lumin app. Finetunen is nauwelijks nodig, wie graag speelt met alle instellingen rondom sample rates gun ik het eigen plezier. Mij boeit dat niet zo. Wel dat ik een volumeregeling kan inschakelen of uitzetten, met limieten als dat nodig is. Of muziek makkelijk kan kiezen, in playlists zetten en dat op een nette manier gepresenteerd krijg. Roon-ondersteuning is fijn, zeker als je twee apparaten synchroon wilt laten spelen en samen hard of zacht wilt zetten.
Daarna is het ogen sluiten en van muziek genieten. Het karakter van de Lumin D3 laat zich het beste omschrijven als helder, transparant en levendig. De weergave neigt niet naar de donkere kant, is licht van toon. Energie in de lage tonen ontbreekt zeker niet, maar een kleine monitor luidspreker die wel wat extra aanzet kan gebruiken is mogelijk niet de ideale partner. Terwijl een luidspreker met een donker karakter een opfrisbeurt krijgt. Verder is de Lumin met of zonder Sbooster neutraal in klank.
Zonder Sbooster upgrade koop je met de Lumin D3 een fijne speler. Betrouwbaar, uitgebreid, meer dan genoeg voor het gros van de kopers van een streamer met een ingebouwde dac. Het stereobeeld is niet zo heel erg groot, dat maakt de weergave direct en compact. Klaar voor al uw muziek en met de eigen app is dat allemaal goed te bereiken en in te stellen. Het wisselen van de interne voeding voor een Sbooster verandert eigenlijk niets aan de klank. Ook niets aan de instelmogelijkheden. Wel aan het stereobeeld dat met Sbooster een heel stuk groter gaat worden. Minder direct, transparanter en losser gemaakt van de weergevers.
Het stereobeeld groeit fors in hoogte, nog meer in breedte en tevens in diepte. In dat grotere stereobeeld staan stemmen en instrumenten verder uit elkaar en dat maakt dat details per instrument beter belicht worden. Dat instrumenten individueel zich onderscheiden. Ik vond de D3 met Sbooster verslavend en na een poosje onmisbaar. Wie het allebei heeft gehoord in één opstelling kan haast niet terug.
De Lumin D3 behoort niet tot de Chinese koopjes van de maand. Lumin is een gevestigde naam, levert stabiele kwaliteit en zorgt dat een product helemaal af is als het op de markt komt. Is het dan niet raar dat de voeding gewisseld mag worden? Immers een Lumin D3 speelt naar verwachting en kan de concurrentie op alle vlakken aan. Nee, want een voeding als een Sbooster BOTW P&P ECO Mk II past gewoon niet in de kleine kast en moet dus wel extern. Waar niet iedereen op zit te wachten.
Het leuke is dat de Sbooster altijd nog kan. Een kitje daarvoor is beschikbaar bij de dealer. De standaard SMPS voeding gaat uit de D3, het kitje heeft een connector die zonder adapters op de Sbooster kabel gaat, Sbooster aan en spelen maar. Je investeert eerst in een Lumin D3 en later koop je de Sbooster erbij. Hoe leuk is het om na maanden spelen een D3 in huis te hebben die met geringe inspanning ineens een paar treden hoger op de ladder gaat spelen. Nadelen geen, klankverandering geen, wel een stereobeeld waar je van kunt dromen. Die meevaller van de belasting (bestaat dat?), een verjaardagscadeau, er is altijd wel een reden te bedenken om jezelf te verwennen met die externe voeding. Door de importeur ondersteund en zonder verlies van garantie als het ombouwen door een gecertificeerde dealer is uitgevoerd. Terugbouwen naar de SMPS kan, maar dat wilt u niet!
Lumin D3 | met en zonder Sbooster
2.699 euro | in zilver of zwart | penhold.nl/lumin
Sbooster BOTW P&P ECO Mk II 12 Volt | 349 euro | penhold.nl/sbooster
Lumin Connection kit | 49 euro
Beoordeling 4.5 / 5 | mét Sbooster 4.75 / 5
