Op maandag 26 februari organiseerde Cor van Empel van importeur ERCT een platenspeler-seminar voor zijn dealers. Bij deze leerzame en gezellige bijeenkomst stonden de platenspelers en bijbehorende randapparatuur en accessoires van de merken Thales en AMG centraal. HIFI.NL was erbij en doet verslag.
Een korte introductie
ERCT is onder andere importeur van Cary Audio, Daniel Hertz, Eversolo, Solid Tech, Octave Audio en sinds kort, in samenwerking met Cor Dekker van Musical Reality, ook van de luidsprekers van het Amerikaanse merk Von Schweickert. Het hifi-publiek zal Cor van Empel vooral kennen als de muziekminnende demonstrateur van zijn merken tijdens het jaarlijkse Dutch Audio Event in Veldhoven.
Het seminar vond plaats in het goed bereikbare Van der Valk hotel in het oostelijke buitengebied van Zwolle. De bedoeling van de bijeenkomst, zo vertelde Cor in zijn welkomstpraatje, was om zijn dealers nader te laten kennismaken met de bijzondere draaitafels en andere producten van het Zwitserse merk Thales en het in Beieren in Zuid-Duitsland gevestigde AMG.
Er waren die dag twee sessies, eentje in de ochtend en eentje in de middag, en ik moet zeggen dat het tijdens de ochtendsessie verrassend druk was. Maandag is voor veel hifi-winkeliers immers de wekelijkse rustdag, maar er waren zelfs dealers die nog aanzienlijk méér kilometers voor dit evenement hadden moeten afleggen dan ondergetekende. Wat mij betreft een duidelijk signaal dat Cor uitstekende relaties onderhoudt met zijn retailers.
Om de aanwezigen de best mogelijke informatie te bieden waren Micha Huber van Thales Audio en Markus Lösel van AMG naar Zwolle gekomen om tekst en uitleg te geven over hun merken en ontwerpen. Micha Huber mocht, na een korte introductie van gastheer Cor, het spits afbijten.
Thales Audio
Het bedrijf achter Thales is HiFiction, het ‘high end mechanics’ ingenieursbureau van CEO en hoofdontwerper Micha Huber. HiFiction voorziet naast de hifi ook de medische wereld van innovatieve mechanische producten. Thales Audio is opgericht in 2008 en heeft sindsdien niet alleen eigen hifi-producten ontwikkeld, maar in 2014 ook het roemruchte merk EMT overgenomen. Volgens Micha een voor de hand liggende keuze, want het merk – en daarmee hun enorme kennis op het gebied van analoge fijnmechanica – dreigde verloren te gaan.
In een langdurig en zorgvuldig proces zijn zowel alle kennis als alle machines en gereedschappen overgebracht naar het atelier van HiFiction in Zwitserland. Daar worden de EMT elementen nu – met respect voor de historie en de filosofie van het merk – gebouwd door een klein en enthousiast team dat onder andere bestaat uit mensen die eerder in de Zwitserse horloge-industrie werkten. Liefhebbers van dit eerbiedwaardige merk hoeven dus niet te vrezen voor de toekomst. De aankoop van EMT stelde HiFiction ook in staat om een aantal eigen elementen te ontwikkelen, drie MC’s in de Goldenberg serie, en vier in de zeer exclusieve X-quisite serie.
De elementen van X-quisite zijn voorzien van een gepatenteerde ‘monoblock’ constructie waarbij de cantilever en de spoeldrager uit één stuk keramisch materiaal bestaan, wat een groot voordeel is bij de stijfheid van de constructie, en daarmee dus bij de nauwkeurigheid van de aftasting van de plaatgroef.
Het belangrijkste deel van zijn verhaal gaat uiteraard over de bijzondere toonarm van Thales, hét product waar het voor Micha eigenlijk allemaal mee begonnen is. Eén van de lastigere uitdagingen voor elke ontwikkelaar van toonarmen is de fouthoek bij het aftasten van de plaat. Die wordt veroorzaakt door het feit dat een toonarm met een vast draaipunt tijdens de duur van de plaatkant een curve (sectie van een cirkel met horizontale armlager als middenpunt) aflegt over het plaatoppervlak, terwijl de matrijs voor het persen van de plaat in een rechte lijn wordt gesneden. Hierdoor staat de naald in een traditionele toonarm eigenlijk maar op twee punten van die curve precies in het verlengde van de groef.
De vervorming als gevolg van de ‘fouthoek’ die buiten die twee zogenaamde nulpunten optreedt moet met een zorgvuldige instelling – volgens een door wiskundigen als Bärwald, Loefgren of Stevenson berekende geometrie – tot een minimum worden beperkt, maar lineair aftasten is in theorie dus altijd beter. In theorie, want tangentieel (lineair) aftastende toonarmen hebben weer hun eigen uitdagingen.
Toen hij 16 was bedacht Micha een arm die de mechanische voordelen van een cardanisch gelagerde arm (demping, precisie) combineerde met een lineaire aftasting. Zijn proof-of-concept (gebouwd van Lego, een schitterende anekdote die hij met plezier vertelt) bestond uit een toonarm met twee armbuizen die er middels een gecompliceerd samenspel van verbindingen en hefbomen voor zorgden dat de headshell weliswaar nog steeds een curve aflegde over het plaatoppervlak, maar wél altijd recht in het verlengde van de groef stond.
Het concept heeft sinds zijn ontstaan diverse verbeteringen ondergaan en ziet er in zijn recentste versie relatief ‘gewoon’ uit. De eigen Thales TTT platenspelers (die overigens batterijgevoed zijn voor het minimaliseren van motortrillingen en het optimaliseren van de gelijkloop) zijn perfect afgestemd op het gebruik van deze armen.
Dat laatste bleek ook tijdens de luisterdemonstratie die Micha Huber na zijn betoog gaf. Het opgestelde hifi-systeem bestond naast de platenspelers van Thales en AMG uit apparatuur van het eveneens door ERCT gevoerde buizenmerk Octave, en luidsprekers van Von Schweickert. Micha draaide op de Thales TTT-Compact II platenspeler met de Thales Simplicity II toonarm waarin een Goldenberg Maestro element was gemonteerd een track van het album The White Winds van zijn landgenoot Andreas Vollenweider. Het is lastig om een klankmatige beoordeling te geven van een set (in een ruimte) die je niet kent, maar bepaalde kwaliteiten lieten zich desondanks heel goed vaststellen. Zoals de kalme vanzelfsprekendheid waarmee details in Vollenweider’s delicate muziek werden weergegeven, vloeiend en zonder vervorming. Ook vielen de strakke timing, de stabiliteit van de afbeelding en een bepaalde lichtvoetigheid op, en de stevige dynamiek.
Analog Manufaktur Germany
Na de muzikale onderbreking was het de beurt aan Markus Lösel van AMG, oftewel Analog Manufaktur Germany. Die naam maakt alvast duidelijk over welke productgroep we het hebben: draaitafels, toonarmen en accessoires op, aan en rondom de platenspeler. Het bedrijf werd 1995 opgericht als leverancier van precisie-onderdelen, maar het duurde tot 2010 voor de naam werd veranderd in AMG, om de kennis en ervaring met microtechnologie en fijnmechanica aan te wenden voor het bouwen van compromisloze platenspelers. Net als bij Thales bestaat het team van AMG uit specialisten die jarenlange ervaring hebben in de wereld van de microtechnologie. De bedrijfsfilosofie is volgens Markus vrij simpel: “Alles wat we in eigen huis kúnnen maken, máken we ook in eigen huis, omdat dat de enige manier is om op de lange termijn de kwaliteit van onze producten te kunnen garanderen.”
In werkelijkheid leggen ze de lat er behoorlijk hoog mee voor zichzelf. Het vergt een constante zoektocht naar de allerbeste materialen, die niet alleen extreem hoogwaardig moeten zijn, maar ook zeer constant van kwaliteit. De toleranties waarmee gewerkt wordt, bijvoorbeeld in de lagers van de toonarmen en de plateaus, bedragen soms namelijk maar een duizendste van een millimeter. Dat is een tiende van een mensenhaar, en daar dan wéér een tiende van. Als je zulke kleine toleranties hanteert moet je kunnen vertrouwen op de eigenschappen van het materiaal waarmee je werkt. En daar heb je niet alleen de juiste tools voor nodig, maar ook getraind personeel.
Bij AMG worden de kleinst mogelijke productie-toleranties gehanteerd. Het team van AMG is dan ook grotendeels afkomstig uit de wereld van de micromechanica, de optische precisie-meettechnologie en ook hier weer – ook al ligt de Beierse plaats Deining waar AMG is gevestigd niet direct aan de voet van de Alpen – de Zwitserse horlogemakerij. Als een onderdeel na fabricage niet aan de extreem kleine testmarges voldoet wordt het niet gebruikt in de platenspeler waar het voor bedoeld was. Dan gaat het de recycling in of wordt het gebruikt voor intern onderzoek naar verbetering van het productieproces. “Onze mensen houden van hun werk,” licht Markus toe. “Als het product waar ze aan werken alle metingen heeft doorstaan en dus perfect voltooid is tekenen ze ervoor. Dat brengt de consument dichter bij ons familiebedrijf.”
Naast hoogwaardige traditionele productiemethodes is er bij AMG ook plaats voor innovatie. Zo zijn de AMG toonarmen bijvoorbeeld voorzien van een uniek geveerd verticaal tweepunts-lager dat geen enkele speling heeft, maar ook geen enkele ‘breakaway torque’.
Er is dus geen enkele kracht nodig om het lager in beweging te zetten. Wat dat betekent in de microwereld van beweging en resonantie-onderdrukking bij de aftasting van de plaatgroef moge duidelijk zijn: uiterste precisie en geen enkel verlies van energie. Daarnaast worden alle toonarmen van AMG geleverd met een luxe instel-mal voor elementen. Het gebruik van een protractor is hierdoor niet meer nodig, het element laat zich met behulp van deze mal perfect uitgelijnd in de AMG arm inbouwen. Op het lagerhuis van elke AMG toonarm is bovendien een gekalibreerd waterpasje ingebouwd, waardoor een perfecte afstelling van de verticale aftasthoek (VTA) een peulenschil wordt.
Dit soort aandacht voor details, in combinatie met de bedrijfsfilosofie en de werkwijze van AMG garanderen niet alleen een ongelooflijke graad van continuïteit, maar ook van duurzaamheid. Wars van alle hedendaagse opvattingen over commercie maken ze bij AMG “de laatste platenspeler die je ooit zult kopen, tenzij je besluit om te upgraden naar een hoger model”, grapt Markus.
Uiteraard was de Viella Forte draaitafel die klaarstond voor de luisterdemo van AMG voorzien van hetzelfde Goldenberg Maestro element als de Thales draaitafel, en hij was ook aangesloten op dezelfde Octave phonotrap om de genodigden een redelijk eerlijke indruk te kunnen geven van de verschillen tussen de platenspelers van beide merken. De AMG draaitafel liet zoals verwacht inderdaad een iets ander geluid horen dan de Thales, maar de verschillen waren klein. Omdat beide bedrijven extreem veel nadruk op precisie bij het productieproces leggen was bijvoorbeeld de stabiliteit van de afbeelding vrijwel identiek. Ook wat betreft de gelijkloop van beide spelers was het op gehoor onmogelijk om een verschil vast te stellen. Ik vraag me zelfs af of een nauwkeurige meting duidelijke verschillen zou hebben aangetoond. Het geluid van de AMG Viella Forte verruilde iets van de lichtvoetigheid van de Thales TTT voor een wat aardser karakter. Het geluid leek wat directer en had meer gewicht, en het laagfundament leek iets prominenter naar voren te komen de tonale balans.
Als afsluiter van de ochtendsessie werd opnieuw het woord gegeven aan Micha Huber, die een interessante uitleg gaf over de valkuilen bij het inbouwen van elementen en het perfect afstellen van de toonarm. Dealers van luxe platenspelers als die van Thales Audio en AMG moeten het gekozen element natuurlijk perfect kunnen inbouwen voor hun klant. Zélfs wanneer je bij een AMG toonarm gebruik kunt maken van de meegeleverde mal is het goed om de theorie achter de verschillende naaldslijpsels te weten, en verstand te hebben van de relatie tussen de compliantie van het element (kort door de bocht: de beweeglijkheid van de cantilever) en de massa van de toonarm, omdat de resonantie die daaruit resulteert van invloed kan zijn op de kwaliteit van de laagweergave en de tracking.
Afsluitend
Toen ik na de gezellige lunch afscheid had genomen van Cor en zijn gasten en naar huis reed, mijmerde ik in voorbereiding op mijn verslag nog wat na over dit Platenspeler Seminar. Ik vind het heel goed dat importeurs dit soort dagen organiseren voor hun dealers. Het versterkt de onderlinge relatie, maar zorgt daarnaast ook voor een betere kennis van de producten en de mensen die er achter zitten. En daar profiteert de consument dan weer van, want die krijgt een beter gefundeerd advies. Daarnaast vind ik het zelf óók altijd leuk en inspirerend om met bevlogen vakmensen uit de hifi te kunnen spreken.
Mijn respect voor deze twee topmerken is flink gegroeid, evenals mijn eigen kennis over analoge technologie. Het was ook heerlijk om vast te stellen dat er anno 2024 nog steeds – en met hoorbaar positief resultaat – kan worden geïnnoveerd in de dóór en door beproefde technologie van platenspelers, toonarmen en elementen. De vinylweergave leeft, en binnen de high-end hifi misschien zelfs wel als nooit tevoren. Zowel met Thales als AMG kun je ‘plaatjes draaien’ in de eredivisie. Iedereen met een aanzienlijke vinyl-collectie die op zoek is naar een ‘end game’ draaitafel zou wat mij betreft beide merken op zijn of haar short-list mogen zetten. | www.erct.nl
