Audito aero sum
“The revolution of sound is about to begin”, lezen we op zijn site. Synthesizervirtuoos Jean-Michel Jarre brengt onder de naam Aero een nieuw album uit met nieuwe opnamen van oude nummers, ditmaal geval op een DVD, en met surroundgeluid.
Op een persbijeenkomst in een Amsterdamse bioscoop kon de pers luisteren naar de eerste dertig minuten van Aero. Hiervoor had Warner een “professioneel” systeem laten aanrukken, met de DVD-speler op een mengtafel, en dan vijf forse PA-speakers (merk niet te zien). Het hoog was behoorlijk agressief, en het volume stond te hoog.
Niettemin was mijn indruk zeer positief. Ik ben normaal gesproken geen groot fan van het genre synthesizermuziek uit de categorie-beginjaren tachtig. De muziek is bij de synthesizerpioniers naar mijn smaak vaak ondergeschikt aan de toen opzienbarende technische vernuft dat ervoor nodig was, en opnametechnisch zijn de platen uit die tijd veelal ook niet echt hoogvliegers. Met Aero was het totaal anders. Jarres aloude en deels overbekende deuntjes zijn muzikaal heel strak nagevolgd, zij het dat de registers op alle vijf surroundkanalen vol opengaan. De achterkanalen worden niet simpelweg gebruikt voor effectjes, of het middenkanaal alleen voor stemmen; ze brengen alle muziek. Zo klonk Jarres muziek vitaler dan ooit; bevrijd van elke vorm van gedateerdheid.
Jarre zegt: “Dit is het project waarvan ik gedroomd heb sinds het begin van mijn carrière. Ik heb de luisteraar altijd al willen omringen met geluid op deze manier. Stereo frustreerde me daarin: daarmee lukte het ‘panorama van geluid’ altijd maar zeer ten dele. Ik kon mijn visie, de muziek zoals ik die in mijn hoofd had, niet delen met mijn publiek.” Ik vraag hem of hij vroeger geexperimenteerd heeft met quadrofonie. “Dat is eigenlijk nooit buiten het experimentele stadium gekomen, en het klonk niet ideaal. Het was echt een systeem voor techneuten, niet voor een breed publiek. Dat is ook wat ik tegen SACD en DVD-Audio heb. De SACD is een dood product, waar niemand op zit te wachten. Gehyped door de electronica-industrie, die met zijn ‘uitvindingen’ de consument alleen maar in verwarring brengt. Net als met Betamax en DCC. Of de Minidisc als ‘vervanger van de CD’. Wat een onzin.
Maar DVD bestáát. Een DVD-tje speelt overal. In Europa hebben dertig miljoen huishoudens een surroundsysteem. En die is niet alleen nuttig voor film, muziek klinkt er ook geweldig op. Dát was de technologische doorbraak waar ik op gewacht heb.”
Moeite had hij wel om een geluidstechnicus te vinden die hem kon helpen bij de opname van zijn nieuwe 5.1-materiaal. “Geluidstechnici die iets van 5.1 weten, zijn meestal mannen die hoofdzakelijk film doen en niet beter weten dan dat het centerkanaal voor dialogen is en de twee achterkanalen voor effecten. Technici die zeggen dat ze gespecialiseerd zijn in muziek doen veelal hetzelfde. Muziek-DVD’s zijn bijna altijd concerten, in stereo opgenomen, waarbij het surroundspoor gewoon van een decodertje afkomstig is. En dat is zonde, want 5.1-geluid is een revolutie. Of kan dat zijn. Een heel nieuwe manier van luisteren.” Maar om die vorm te geven moest hij, bij gebrek aan mensen die hem konden helpen, zelf het wiel uitvinden. Gelukkig kwamen er voor het computerpakket Pro Tools nieuwe 5.1-versies beschikbaar van deWaves plugins, en had ProTools zelf net ondersteuning gekregen voor surround. “En toen ik net klaar was met opnemen kwam net de Apple Powermac G5 uit. Die had het werk nog aanzienlijk kunnen versnellen. Maar goed, met mijn G4 is het ook gelukt. Ook al presteerde die aan de grens van zijn mogelijkheden.”
De surroundrevolutie is niet alleen weggelegd voor audiofielen. Sterker nog, zegt Jarre: “Ik vind dat Aero beter klinkt op een systeem van vijfhonderd euro dan op een duur. Surroundgeluid is zeker niet alleen voor de happy few.” Naast een 5.1-spoor bevat Aero ook een 24/96 stereospoor. “De stereomix is zeker niet bedoeld zodat hij lekker zou klinken door ProLogic, met fasedraaiingen en zo; ik heb de vier extra kanalen zodanig proberen te verdelen dat er in stereo zoveel mogelijk overblijft van de details en effecten. Daarvoor heb ik een nieuwe technologie gebruikt: DPMS, van de Fransman David Perreau. Daarmee kun je de “spectrale dichtheid” van het geluid manipuleren, zodat er een zeer dynamische indruk onstaat bij de luisteraar. DPMS heb ik trouwens ook gebruikt voor surround.”
Het masteren alleen al nam drie weken in beslag. Al met al is Jarre een jaar bezig geweest met het Aero-project. Een laatste opvallend detail eraan: als begeleidend beeld heeft Jarre de ogen, en alleen de ogen, opgenomen van een vrouw die naar de muziek luistert. Op de persbijeenkomst waren de beelden niet te zien, maar volgens Jarre is het effect behoorlijk sterk, zonder dat het beeld de overhand krijgt over de muziek. “Aero moest een audiovisueel project zijn, maar visueel wilde ik geen statement maken. Eerder een understatement.” En dat geldt eigenlijk voor heel dit project: “Ik heb beginjaren tachtig tegen een platendirecteur gezegd dat de CD de muziek van alle emotie zou beroven, van het authentieke. De DVD kan daar iets van terugbrengen.”
Aanvullende informatie:
Aero verschijnt op 20 september in de platenzaken. Later dit jaar gaat Jarre op tournee, waarbij hij ook Nederland zal aandoen.
