Vintagemeubelen doen het heel goed. En misschien is dat wel waarom er zoveel nostalgische heruitgaven zijn van klassieke hifi-spullen. Maar de EPOS ES14N is niet een goedkope poging om retroliefhebbers van hun spaargeld te ontdoen. Integendeel, dit is een heel moderne luidspreker die er toevallig heel vintage uitziet.
EPOS
Aan de andere kant van het Kanaal kun je in een kamer vol hifi-liefhebbers de naam ‘EPOS’ roepen en veel enthousiaste reacties oogsten. Mits die lieden al wat ouder zijn tenminste. De hoogdagen van het Britse merk liggen in de jaren tachtig. Toen had EPOS best wat fans in eigen land, met name met modellen als de ES-14.
In de Benelux was de fabrikant destijds op zich ook wel bekend, maar niet zoals dat in het Verenigd Koninkrijk het geval was. Althans, die indruk krijgen wij toch. Medio jaren tachtig waren we eerder bezig om in korte broek richting de bioscoop te trekken om Back The Future te gaan bekijken – en niet toevallig is dat ook precies de film waar de nieuwe EPOS-makers in hun marketing naar verwijzen. De ES14N is echter geen nostalgieproduct dat probeert te cashen op het hunkeren naar het verleden.
Dat laatste heb je meteen door als je deze nieuwe EPOS onder ogen krijgt. De speaker mag conceptueel niet een miljoen lichtjaar verwijderd zijn van het origineel, het is toch wel een heel andere luidspreker geworden. En dat heeft allemaal te maken met wie tegenwoordig de eigenaar is van EPOS: Karl-Heinz Fink. Een bekende figuur in de hifi-wereld, want Fink is een van de hardst werkende luidsprekerontwerpers die er rondloopt.
Als consultant heeft hij weergevers ontwikkeld voor een varia van merken, waaronder Q Acoustics, D&M en heel wat merken uit de IAG-groep. De laatste jaren treedt hij uit de schaduwen met zijn eigen merk, Fink Team. En nu dus ook met EPOS, dat voorlopig enkel deze ES14N aanbiedt en daarbij ook meer de mainstream opzoekt. Vergeleken met de Fink Borg en Kim zijn deze ES14N’s heel bereikbaar geprijsd. Een set ES14N’s kost 4.600 euro per paar incl bijhorende stands.
Een andere vorm
Een tijdje terug hadden we de NAD C 3050 LE op bezoek, wat leidde tot de conclusie dat een nostalgische buitenkant niet in de weg staat van een modern innerlijk. Iets kan er retro uitzien en toch de nieuwste technologieën bevatten. Dat is ook wel een beetje wat er hier aan de hand is. Maar niet helemaal.
Om te beginnen wijkt de ES14N qua vormgeving sterk af van de originele ES-14. Ja, zowel de oude als nieuwe EPOS zijn een 2-wegsspeaker met een grote woofer. En ja, beide zijn grotere boekenplankspeakers die old-school veel volume hebben en dus zeker op een stand thuishoren. Maar de EPOS uit de jaren tachtig was een vrij klassieke doos en dat is de ES14N zeker niet.
Je mag gerust stellen dat het design van deze speaker heel onderscheidend is. Wat het meeste opvalt is dat de baffle met de woofer en tweeter licht naar boven gekanteld is. Hiervoor is gekozen om een betere time-alignment te krijgen tussen woofer en tweeter. Ook wordt zo staande golven voorkomen, omdat de voor- en achterzijde niet parallel zijn. Hetzelfde geldt trouwens ook voor de boven- en onderkant.
Dat hellend voorpaneel sluit ook niet zomaar aan op de basis. Neen, op ongeveer twintig centimeter van de onderkant buigt er een ander vlak naar beneden toe. Dat vlak heeft dezelfde kleur als de rest van de speaker, waardoor de gekozen kleur vanuit de luisterstoel meer zichtbaar is dan meestal het geval is bij een compactere speaker. EPOS geeft je trouwens drie kleurenopties: halfmatzwart, matwit of walnoot. Om de speaker te promoten, werden er ook exemplaren in een verleidelijk lichtblauw gemaakt. Het was nooit de bedoeling dat deze kleur beschikbaar zou zijn voor het grote publiek, maar van de distributeur horen we nu dat er toch een beperkt aantal te koop worden aangeboden. Als je daar voor valt, moet je je reppen.
Neem de stands erbij
Over de bouwkwaliteit en afwerking van de ES14N valt niets negatief te vertellen. De speaker ziet er prima uit en mede door zijn vorm is het een mooie verschijning met een hoog vintage-gehalte. Zeker als je het rooster weg laat – wat ook een heel goed idee is. Ook de fabrikant zelf stelt dat de meegeleverde roosters er puur zijn als bescherming en dat je best luistert zonder. Ze hebben een merkbare impact op de weergave. Weg ermee, dus.
Het is ook een aanrader om voor de bijhorende stands te gaan. Om te beginnen zijn het heel degelijke, solide stands die je zo op de grond kunt zetten of met spikes. Ze zijn ook echt doelbewust iets lager gemaakt, zodat die gekantelde baffle naar je oren wijst. Neem je standaardstands en is de afstand naar de zitplek wat groter, dan gaat de hoek ongunstig zijn en krijg je wat minder detail binnen. Zo is de nieuwe ES14N toch heel gelijkend op de oude ES-14; ook die moest echt op toegewijde stands geparkeerd worden.
Trillingen maken geen kans
Er valt veel te vertellen over de verschijning die de ES14N is. Maar de echte knowhow van Fink zit vooral aan de binnenkant. Het is hier dat deze speaker echt modern is opgevat. De ontwerper kon dan ook op allerlei technieken rekenen die in de jaren tachtig niet bestonden, zoals computersimulaties. Qua volume is er niet zoveel anders, omdat dit nu eenmaal het best past bij de 7-inch woofer die EPOS koos.
Toen we indertijd Fink in zijn thuisstad Essen interviewden over de Concept 500, benadrukte hij het belang van de kast zo trillingsvrij te maken. Dat werd bij de Q Acoustics-speaker gerealiseerd door tussen houtlagen een soort dempende laag (Gelcore) aan te brengen. Bij de ES14N wordt iets gelijkaardig gedaan, met twee lagen MDF met daartussen een absorberende lijm die volgens de makers veel consistenter is. De kast is uiteraard ook verstevigd om nog meer trillingen te voorkomen, maar tegelijkertijd is er toch gekozen om intern geen afgesloten ruimtes te creëren voor de tweeter en woofer. En ook: er zit amper dempingsmateriaal in, wat ook verklaart waarom deze speaker niet echt sloom overkomt.
Nog een belangrijke akoestische ingreep is de buis die intern aan de baspoort hangt. Dat zie je – of liever: zie je niet – wel vaker, maar hier heeft het wel een bijzondere zandlopervorm en een rij van gaatjes in het midden. Dit alles moet voorkomen dat die baspoort bij hogere volumes blaasgeluiden begint te produceren. Wat ook lukt. Een beetje verder van de muur plaatsen levert wel iets op, trouwens, net als lichtjes – maar niet te veel – indraaien.
Achteraan vind je trouwens niet de grote, opvallende luidsprekerterminals die op de meeste rivalen uit het ‘betere’ segment prijken. Met een knipoog naar de originele EPOS zijn er heel kleine, verzonken terminals voorzien waar je een banaanstekker in plugt. Lijkt misschien karig, maar ook dit element zou trillingen voorkomen, luid het. Ziet er in elk geval wel heel gelikt uit. Wil je toch met spades of naakte kabels werken, dan moet je uit de doos een hulpstukje plukken.
Weergave zonder overdrijven
De EPOS-speakers zijn een recente worp van Fink, maar toen we ze hoorden deden ze wel meteen denken aan eerdere ontwerpen die we van de Duitser hebben gehoord. Zoals die Q Acoustics Concept 500 bijvoorbeeld, al is de ES14N wel een tikje warmer en veel meer een snelle verleider dan die neutralere speaker. Herkenbaar zijn een aantal gebieden waar Fink op gefocust is, waaronder het resonantievrij maken van kast. Dat levert een weergever op die weinig kleuring vertoont en strak overkomt, zonder de fun-factor uit muziek te halen. Neutraal is de ES14N nu weer ook niet, wel beheerst en zonder opvallende uitschieters op tonaal vlak.
‘Wow!’ van Vincent Belanger, een track in onze vaste Roon-playlist met testnummers, zet de EPOS heel authentiek neer, met een contrabas die met verbazend veel body in de achtergrond speelt. Dat is ook een troef van deze speakers. Ze zijn niet extreem groot, maar toch heb je een laagextensie richting die van een vloerstaander. Ze dragen een heel coherent gevoel uit, waardoor ‘Hungry’ van Anna B Savage heel intimistisch overkomt. De stem van Savage heeft een prachtig, vol karakter, en vooral: het past perfect in het groter geheel.
Je kunt ook gerust een flinke draai aan de volumeknop geven zonder dat ze een krimp geven. Het is fijn luisteren, ook als we bij ‘Halo’ van Finse metalband Amorphis gaan voor hogere luisterniveaus. De EPOS-speakers brengen de energie en drive van de band geweldig over. De NAD C 658-streaming DAC en C 399-eindtrap moet er allemaal niet te hard voor werken.
Het kan echter nog beter. Met de Hegel H590 is er een tikje meer controle en een klein beetje meer helderheid, wat heel fraai de eigenschappen van de ES14N aanvult. Nu wordt het wel heel geslaagd: grootschaliger en met meer definitie. ‘The Imperial March’, hier in de John Williams in Berlin-uitvoering, is imposant en dreigend, een echte wall of sound. Een tikje donkerheid blijft er zijn en het groots rond de speakers, wat echt de impressie geet dat je in het midden van de concertzaal zit. Eenzelfde indruk bij het chaotische ‘Bass Drum Concerto: IV Allegro brilliante’ van Branford Marsalis. De drums rollen dreigend uit de speakers, dat zeker.
De vele dynamische drumslagen zijn ook strak en goed gedefinieerd, waardoor dit werk zijn snel karakter behoudt. Omdat de ES14N qua time-alignment goed zit, krijgen we ook een heel realistische luisterervaring. Luisteren we daarna naar de vikingfolk op ‘Huldufolk’ van SKÁLD – gek genoeg een Franse groep – dan krijgen we die percussie geweldig aangeleverd. Een subwoofer missen we hier zeker niet (al kan iets meer subbas altijd wel), maar het klinkt vooral als echte grote drums die spelen. Het plaatje klopt helemaal.
Conclusie
De EPOS ES14N is niet het nostalgieproduct dat je misschien denkt dat het is. Integendeel, het is een boeiende oefening in hoe je een ouder design naar een totaal nieuw niveau kunt tillen door moderne kennis en R&D-technieken toe te passen. De omvang en vorm zullen niet iedereen aanspreken, maar de ES14N is zonder twijfel wel een luidspreker die veel te bieden heeft. Maar niet kleuring, want dat is hier echt binnen de perken gehouden.
Voorzie deze EPOS van degelijke versterking (en dat is echt een must) en de verleiding zal heel groot worden om steeds luider te luisteren.
EPOS ES14N
4.600 euro/paar incl stands | www.epos-loudspeakers.com
Beoordeling 4,5 op 5
