Soms is het gewoon veel handiger om naar een fabrikant toe te gaan dan zijn producten allemaal in huis te halen. Wat in dit geval alles te maken heeft met het systeem waarin luidsprekerkabels van AudioQuest beluisterd gaan worden. Waren de vorige keer de Rocket Series aan de beurt die prima werken op een wat eenvoudiger systeem, met name voor de Mythical Creatures mag er meer uit de kast worden getrokken. AudioQuest heeft een prachtige demoruimte met een geweldig presterend systeem, dus een uitnodiging om daar een dag ongestoord aan de slag te mogen gaan met kabels uit de Folk Heroes serie en daarna de Mythical Creatures was niet aan dovemans oren gericht. Robin Hood en William Tell gingen de strijd aan met ThunderBird, FireBird en Dragon.
Fotografie: Aad Hoogendoorn en AudioQuest
Luisterruimte bij AudioQuestÂ
Alvorens in te gaan op de kabels zelf en de resultaten van het luisteren is het wellicht leuk om kort te beschrijven uit welke componenten het door AudioQuest als referentie gebruikte systeem bestaat. De luisterruimte zelf is aangepakt door Mutrox en zij hebben uitstekend werk verricht. De ruimte is niet te dood, wel zodanig gedempt dat een luidspreker volkomen tot zijn recht komt. We hoeven denk ik niet te raden naar het merk kabels.
Wat ik aantref zijn Mythical Creatures Dragon netsnoeren en Dragon gebalanceerde interlinks. Een combinatie van een Auralic Aries G2.1 netwerkspeler en een Vega G2.1 DAC zijn onderling verbonden met een Dragon HDMI kabel en de Aries is aangesloten op het netwerk met een Diamond RJ45 ethernetkabel voor besturing met Roon software en toegang tot Qobuz. De voor- en twee mono eindversterkers zijn van Audio Research, de Reference 6 SE en een paar Reference 160 M staan al op bedrijfstemperatuur klaar. Digitaal deel en de versterkers worden gevoed uit een AudioQuest Niagara 7000 netfilter en combineren prachtig met een set Wilson Audio Sasha Daw luidsprekers die vrij opgesteld in de ruimte staan. Speelgoed voor de echte liefhebber en geschikt om zelfs de kostbare Dragon luidsprekerkabels mee te beoordelen op hun merites.
Opbouw Folk Heroes
De Folk Heroes luidsprekerkabels zijn er in drie soorten. Zero voor luidsprekers met single wire terminals of voor aansluiting op de tweeters in een bi-wire aansluiting. Bass voor bi-wire en uiteraard speciaal gemaakt voor aansluiting op de woofers en een BiWire Combo variant die de Zero en Bass samenvoegt in één kabel. De Zero en Bass verschillen duidelijk van elkaar in opbouw. De Zero technologie elimineert interactie tussen de plus en min geleider, op basis van afstand tussen de geleiders en het diëlektricum, zodat een impedantie van nul ontstaat. Wat ervoor zorgt dat stroom zonder belemmering door de kabel gaat over een grote bandbreedte. De Bass gebruikt een technologie genaamd GND (ground noise dissipation), een techniek waarbij over een bandbreedte van 12 octaven RF ruis wordt tegengehouden door onder meer in de min geleider extra aders op te nemen die slechts aan de luidsprekerzijde verbonden zijn. Zo wordt transiënt intermodulatie vervorming (TIM) vermeden die anders op zou kunnen treden in de versterker. De Bass kabel heeft een beperkte bandbreedte en gaat boven de 10kHz in microdetaillering afvallen. Daarmee is de werking van GND zelfs nog sterker dan van Zero voor noise dissipation. GND komt voort uit de ontwikkeling van Niagara netfilters. Voor bi-wiring mogen nooit twee Zero kabels parallel lopen, gezien de grote bandbreedte zouden de twee samen kunnen zorgen voor een resonantiepiek op een zeer hoge frequentie. Zero en Bass mogen wel parallel, vandaar de BiWire Combo kabel.
De door ons gebruikte Robin Hood Zero gebruikt meerdere lagen carbon om ongewenste instraling af te voeren. De oppervlakte van elke geleider is 1,65mm2, de geometrie van de twee maal twee samengeslagen aders zorgt voor een karakteristieke impedantie van nul Ohm (let op dat is wat anders dan de onvermijdelijke Ohmse weerstand). Het geleider materiaal is Perfect Surface Copper Plus, de isolatie wordt met een 72Volt DBS op een constante waarde gehouden. Afwerking is mogelijk met U-spades, V-spades of banaanpluggen. De prijs voor een set kabels van tweemaal drie meter is 2.299 euro.
De Folk Heroes William Tell Zero is vrijwel gelijk aan de Robin Hood. De verschillen zitten in de geleiders die nu zijn opgebouwd uit tweemaal drie strengen met een oppervlakte van 2,62mm2. Het prijskaartje gaat daardoor naar 3.899 euro. Zoals altijd houdt AudioQuest zich ook met deze kabels aan hun vier basisgedachten: geen samengeslagen koper draadjes maar solide kernen, hoogwaardig materiaal voor geleiders, noise-dissipation ter voorkoming van vervorming door RF en andere ongewenste instraling en tenslotte een isolatie materiaal met een geoptimaliseerd diëlektricum.
Mythical Creatures ontleed
Ook de Mythical Creatures bestaan in de drie soorten: Zero, Bass en BiWire Combo. De ThunderBird Zero is opgebouwd met tweemaal vier geleiders voor een totaal oppervlak van 5,26mm2 per kant. Perfect Surface Copper Plus is het geleider materiaal, meerlaags carbon voor noise-dissipation en 72V DBS vormen samen deze kabel. De prijs voor 2x3 meter is 6.800 euro.
De FireBird Zero lijkt weer op de ThunderBird maar maakt gebruik van een ander geleider materiaal. Voor de plus en voor de min worden telkens twee aders gebruikt getrokken van Perfect Surface Copper Plus en twee uit Perfect Surface Silver, met een gezamenlijk oppervlak van 5,26mm2 per kant. AudioQuest vormt dus geen zilveren laag om het koper, houdt de twee materialen gescheiden tot aan de connectoren en brengt ze daar pas samen. De prijs voor 2x3 meter FireBird is vanwege de prijs voor zilver 22.100 euro.
De top wordt gevormd door de Mythical Creatures Dragon Zero kabel. Nog steeds dezelfde opbouw, drie lagen afscherming, carbon lagen, solide geleiders, zero impedantie, 72V DBS en geleiders uit PSS en PSC+. Nu bestaat zowel de plus als de min geleider uit drie strengen zilver en Ă©Ă©n streng koper. Dat extra zilver heeft zijn weerslag op de prijs van de kabel, 41.900 euro voor 2x3 meter.
Voor alle Folk Heroes en Mythical Creatures kabels geldt dat lengtes van 2, 2.5, 3 en 4 meter standaard zijn. Een kortere kabel dan 2x3 meter is uiteraard voordeliger. Afwijkende lengtes zijn mogelijk aangezien de kabels met de hand worden gemaakt bij AudioQuest in Nederland. Als u de prijzen van FireBird Zero of Dragon Zero heeft gelezen, kunt u zich waarschijnlijk beter voorstellen dat de test bij AudioQuest is gedaan en niet bij mij thuis. Daar zouden met name de Mythical Creatures luidsprekerkabels te ver over de top zijn aan mijn geliefkoosde doch bescheiden Spendor Classic 2/3 of Falcon Acoustics LS3/5A luidsprekers.
Aftrappen met Robin Hood Zero
Beroepsfotograaf en amateur muziekliefhebber Aad Hoogendoorn is vandaag mijn luistermaatje, tenminste als hij zijn camera even niet in de handen heeft. Samen beginnen wij met wennen aan de ruimte en het systeem, om daarna als eerste van start te kunnen gaan met de Robin Hood Zero kabels. Zoals te verwachten valt is de set zeer transparant en laat alle informatie door, of laat per direct merken op welke punten een kabel excelleert of tekort schiet. De Robin Hood kabel geeft dat heldere en transparante beeld nog eens een extra zet, waardoor de klank glazig kan worden bij sommige stukken muziek. Toch wordt de viool van Janine Jansen niet scherper dan hij in het echt is, zit wel tegen het maximum aan wat je zou willen.
Een systeem dat wat meer vergeeft is beter op zijn plaats voor Robin Hood dan deze Auralic’s, Audio Research en Wilson’s. Silje Nergaard’s stem wordt hierop heser dan tijdens een recent concert te merken was, haar stem is en blijft zoals het hoort wel vrij kinderlijk. De piano van Espen is snel en open, plaatsing maakt het instrument groot. Aldous Harding met “I’m so sorry” brengt de zangeres dichtbij, haar gitaar net wat lager gepositioneerd dan de stem. Hoge tonen kort en snel, lage tonen met een vettere klank en lang doorlopend.
Met deze kabel wennen wij steeds verder aan het systeem en aan de ruimte voordat er meer stappen worden gezet. Christy Moore brengt een cover van Pink Floyd, zo weerklinkt “Shine on you crazy diamond”. Stem met veel intonatie en mondgeluiden, lage tonen flink aangezet maar niet overdreven. Een tweede stem blijft duidelijk te onderscheiden van een eerste. Muziek is tussen de twee luidsprekers gevangen, komt op de luisteraar af om te stoppen op pakweg 1,5 meter voor de luisterplek. Het beperkt de diepte van de weergave. Dat is deels afhankelijk van de muziek, zo valt het met Christy Moore duidelijk op, maar niet heel veel anders dan de muziek die ik eerder speelde. Nu Rob Wasserman in duet met Cheryl Bentyne in “Angel Eyes”. Gestreken bas vormt een scherp contrast met de stem van Cheryl die fors weet uit te halen. De muziek en zang worden vrij klein afgebeeld. Duidelijk hoorbaar is dat er in de opname aan knoppen werd gedraaid, Cheryl’s stem schuift omhoog, dan weer omlaag, beweegt mee met het volume. De Robin Hood Zero is een fijne en transparante kabel, maar een stap hoger of meer kan geen kwaad in deze opstelling.
Naar de William Tell Zero
Met muziek van Janine Jansen is deze kabel donkerder van klankkleur dan de Robin Hood Zero, brengt wat meer rust, laat details eveneens op alle manieren door, is minder aanwezig in de hoge tonen. Dat laatste is waarschijnlijk het gevolg van het krachtiger laag dat de kabel geeft. Iets terughoudender karakter, plaatst muziek verder naar achteren dan de Robin Hood. Christy Moore heeft meer body gekregen, verstaanbaarheid van wat zij zingt neemt toe. De afstand van luisterplek tot de zanger is van 1,5 naar 3 meter gegaan. Alle zang en muziek staat strak gepositioneerd tussen de weergevers. Een tweede stem vloeit meer samen met die van Moore, op een goede manier, stemmen zijn in harmonie met elkaar. Sfeer en overdracht van emotie is met de William Tell een hele stap vooruit gegaan. De kabel is wel een beetje braaf merkt Aad op, waar het spetteren van de Robin Hood soms teveel kon zijn, missen we datzelfde spetteren nu het een streep te weinig is geworden.
Allan Taylor brengt met “The beat hotel” het stereobeeld voor het eerst tot buiten de speaker opstelling. Laag is aan de te zware kant, wat in de opname zit zoals bekend van Stockfisch. Zijn stem behoudt het mooie rollende karakter en de set zet Taylor levensecht neer. De vele geluiden om hem heen krijgen allemaal een plekje, waaronder het heerlijke van spelen met percussie. Stem komt los van de band, hier is de diepte waar ik naar verlangde. Heerlijk hoe groot de weergave is, gecombineerd met heel veel rust. Terwijl op de luisterplek gemeten de luidheid maximaal 75dB is, met een enkele uitschieter naar 80dB, lijkt het of de muziek harder staat. Te danken aan de impact en de druk die de luidsprekers op kunnen bouwen. Harder hoeft echt niet om levensecht over te komen. Youn Sun Nah zingt over “My favorite things”. Goed hoorbaar blijft dat het een heel droge opname is, haar stem lijkt geïsoleerd in een ruimte zonder galm, terwijl het kleine instrumentje dat ze voor haar buik houdt rijk aan klank is. Heel zuiver op dit systeem en met William Tell Zero vormt dynamiek geen enkel probleem. Deze luidsprekerkabel gaat mee in alles wat gevraagd wordt en de braafheid van de kabel zorgt hier voor harmonie, het dragen van de stem en het creëren van de juiste sfeer.
De eerste Mythical Creature
De ThunderBird luidsprekerkabel brengt extra intonatie in de stem van Youn Sun Nah, meer leven en kleine details die de stem “echter” maken. Het instrumentje is twee maten groter geworden. Stem is eveneens groter en steeds verder raakt het totale systeem in balans. Groeit in prestatie, presentatie en natuurlijkheid. Zelfs de dynamiek lijkt ruimer terwijl het volume absoluut gelijk is gebleven. Live muziek van David Bowie, “Live on Mars” uitgevoerd op Glastonbury Festival in 2000. Het ruige van een live concert in de openlucht wordt duidelijk naar voren gebracht, zowel met de stem van Bowie als door de band. Publiek spreidt wijd uit in de ruimte. Even denk ik dat de set defect is als Aad muziek opzet van The Raconteurs en de track “Blue veins” inzet. Hier ontstaat een effect dat een zwaar laag geluid zich over de grond laat rollen, terwijl gitaar en stemmen een heel stuk hoger staan. Steeds beter is door de toepassing van een ThunderBird luidsprekerkabel te beluisteren wat er in de opname en daarna in de mix is gebeurd. Het Safri Duo met “Samb Adagio” zet druk op de ketel. Verkrijgt percussie alle ruimte, terwijl het geheel redelijk binnen de grenzen blijft en niet heel wild door de ruimte wordt geslingerd. Muziek die je eigenlijk knalhard moet draaien. Doen we niet, de oren moeten nog langer mee vandaag, dus blijf ik binnen de grenzen van het aanvaardbare.
Op weg naar klassieke muziek stranden we voorlopig bij Alexandra Stréliski, zij speelt haar “Concerto in D minor, BWV 974: II Adagio”. Solo pianowerk met veel hogere noten die behoorlijk op de oren hameren. Pas rond 4 minuten komen er meer lage noten voorbij die rust brengen. Alexandre Tharaud met “Septembre” gezongen door Camélia Jordana zorgt voor een veel rustiger pianospel, groot en doorklinkend in lang aangehouden noten, waarbij de stem van Camélia intiem is en dichtbij komt. Het Franse chansons als ode aan de AudioQuest kabels. Ingetogen, teder, omarmend, om even stil van te worden. Ben Webster meets Oscar Peterson op “Bye bye Blackbird”. Tenorsax, drums met tikkende bekkens rechts, bas links (waar ik hem rechts verwacht), een opname uit 1959 toen de microfoonplaatsing de mix bepaalde. Lekkere basloopjes die snaar na snaar melodie laten horen en niet tot een één toon bas gaan worden. De sax losjes in de ruimte, groot ten opzichte van de piano en de bas, slagwerk laat van zich spreken. Muziek stroomt door de ruimte en wordt niet gevangen gehouden in of tussen de speakers. Van diepte is weinig sprake in deze oude opname maar de klankkwaliteit maakt dat meer dan goed. Dit was een eerste kennismaking met de Mythical Creatures luidsprekerkabels. Anders dan de Folk Heroes, een wat andere opbouw, andere materialen, het resulteert in een ander soort klank. Wat heel nieuwsgierig maakt naar de volgende in de lijn die straks tussen versterker en luidspreker komt.
Volgende is FireBird Zero
Zo, de lunch is klaar, de maag gevuld, de oren uitgerust en nu door met de FireBird. Vanmorgen vroeg zijn we gestart met Silje Nergaard, dus waarom niet weer daarmee beginnen. Waar ik blij van word is dat de piano een volle en volwassen klank heeft gekregen, naar achteren gezet in het stereobeeld met Silje en haar bijzondere stem op de voorgrond. Heel overtuigend gezongen, ze meent wat ze zingt dat is duidelijk. Terwijl die intense vleugel de belangrijke passages benadrukt. Steeds dichter en dichter naar een optimale situatie brengt ons de FireBird. Waar veel sets de nek over breken zijn een paar harde pianoaanslagen rond 5.30 minuten, een set waar het fout gaat geeft de moed op en breekt op. Niet dit systeem met deze kabel aangesloten. Feilloos wordt de muziek gevolgd. Samengevat tot Ă©Ă©n woord: Mooi!
Peinzend blijf ik achter, wat nu nog te spelen? Paul Stephenson dan, met “Captain of the loving kind”. Als iets een stem kan neerzetten dan is het dit systeem wel met deze AudioQuest FireBird kabels. Stem op een mooie afstand als in een heel intiem concert. Bas is in de opname overmoedig aangezet. Gitaren tokkelen samen met een blokfluit en staan naar achteren. Erg soepel en ongedwongen is de weergave van dit suikerzoete nummer.
Fluitiste Lucie Horsch blaast lucht in “Der Fluyten Lust-Hof”. Zij maakt het systemen heel lastig om op een juiste manier te presteren. Want goed opgenomen fluitspel is lastig om correct weer te geven en als het systeem scherpte of hardheid in zich heeft dan komt dat naar buiten. Net als dat zou gebeuren met viool op de cd waarop Janine Jansen 12 verschillende Stradivari’s bespeelt. In plaats van scherpte of ongenoegen zweeft een romantisch gedeelte van de opgenomen muziek letterlijk door de ruimte. Luka Bloom’s stem hangt op “True blue” in de lucht als een pulserende bol, niet te herleiden waar hij vandaan komt. Warm, vol, een plop in de microfoon, gitaar en bas onder de stem gezet. De warmte en volheid komen niet van de kabel, niet van het systeem, dat is gezamenlijk slechts een doorgeefluik voor muziek. Ingehouden met alleen opspringende dynamiek als een snaar hard wordt getokkeld, een uitschieter van de stem, als het niet zo fraai zou zijn dan werd het slaapverwekkend. Laurie Anderson heeft nog meer dat rare pulserende effect op “Same time tomorrow”. Haast buitenaards, als een mechanische stem. Het is een kunst als dat effect wordt opgeroepen: de FireBird kan dat. Deze Mythical Creatures kabel werkt mee en Laurie verandert van mens in machine. Omgeven door meer geluidjes dan ik eerder waarnam op deze oude opname.
Tot slot het vuur van de Dragon
De kers op de pudding, de streep slagroom op de tompouce, het superlatief in kabels zou de Mythical Creatures Dragon moeten zijn. De laatste kabel die aan de beurt komt en de hoogste in rang binnen de Mythical Creatures range. De prijs laat ik even buiten beschouwing, de lezer zou er teveel van kunnen schrikken. Als kabel beschouw een kabel als een component en het wordt geen ander verhaal binnen de kaders van Auralic, Audio Research en Wilson Audio. Luister zelf maar eens naar “Amused to death” met Roger Waters met de Dragon aangesloten. Wow wat gebeurt hier nu weer! Laag lijkt ineens niet alleen dieper te gaan, het is een stuk transparanter. De Qsound opname loopt om mij heen, gaat nog niet zover dat er achter mij geluid ontstaat maar het scheelt niet veel. Zoveel intenser, in een heel groot stereobeeld van 180 graden of meer om mij heen. Voor-achter, links-recht, onder-boven, er zitten overal geluiden, effecten en muziek. In deel twee van “Perfect sense” staat de omroeper in het stadion ineens pal links van mij waardoor ik schrik. Het is echt bijzonder hoe dit speelt. Met zoveel gemak, zoveel overtuiging.
Dolly Parton, “I will always love you”, wat staat ze dichtbij te zingen, alleen voor ons vandaag, ze meent elk woord ben ik van overtuigd. Zeker is dit één van de beste sets waarop ik haar heb horen zingen. En de historie van Parton en mij gaat terug tot mijn jeugd. Tina Turner laat ik los met haar vertolking van “Private dancer”. Ook zo’n stuk muziek dat telkens in het geheugen opduikt. In een stage van zeven meter breed en drie meter hoog staat een vrouw die haar werk in een club beschrijft. Rauw, wild, gedreven om haar verhaal te vertellen. Dwingend naar de klant. Omgeven door een jankende gitaar, een slepende sax en stuwende drums. De weergave snel, fel, aanstekelijk. Mensenlief, Tina Turner heeft altijd de power gehad, maar op een systeem vol met kostbare AudioQuest kabels springt ze bijna letterlijk de zaal in. Fabuleus. Na bijna een hele dag muziek spelen op een topsysteem kan ik toch nog volledig uit mijn dak gaan en is stilzitten onmogelijk, terwijl emoties vechten om voorrang in mijn lijf. Aad vraagt of het wat zachter kan, sorry ik liet mij meeslepen door de performance van artiest en opstelling. Ja, ik ben het met u eens, de AudioQuest Mythical Creatures Dragon is kostbaar, maar wat een synergie is met alle aangesloten Dragons haalbaar.
Overpeinzingen
Een dag lang naar luidsprekerkabels luisteren, hoeveel lezers onder u verklaren mij voor gek? Een kabel is een stuk koper, zilver, wat zou dat nou veranderen aan geluid? Zelf beschouw ik kabels als componenten, passieve componenten uiteraard want ze hangen niet aan een voeding, transporten stroom als er spanning op de kabel wordt gezet aan de ene kant en een stroomafnemer aan de andere. Ze voegen derhalve niets toe want ze zijn passief. Maar en dat is de grote maar, ze veroorzaken verlies, veroorzaken kleuring door het signaal aan te tasten, vormen een ongewenste impedantie tussen bron en eindpunt. Gedragen zich als een spoel, condensator en weerstand. Wat de goede kabelfabrikanten zich ten doel stellen is het verkleinen van de invloed op het signaal door een kabel. Dat is geen hocus pocus, dat is wetenschap en inzicht.
Een fabrikant als AudioQuest heeft dat inzicht, stelt zich dat doel. Meet, probeert, weet en brengt in praktijk. Vanaf een budget stuk draad tot aan een kabel als de Mythical Creatures Dragon. Deze inspanning konden Aad en ik vandaag horen in een opgaande lijn naarmate de kabelprijs steeg. Met een verrassend element als het om AudioQuest gaat. Veelal is er een consistente lijn te volgen, naarmate de kabel complexer en dus duurder is, komt er meer detail vrij, speelt muziek hoorbaar prettiger, neemt dynamiek toe, maar verandert de klank niet wezenlijk. In deze hogere klasse gaat dat niet zomaar op.
Er waren duidelijke klankverschillen waar te nemen tussen de Folk Heroes en Mythical Creatures, ook onderling in de twee series. Niet alleen werd het luisteren naar muziek een steeds groter genoegen met steeds meer beleving, binnen de opstelling werd de klankverandering door ons meer of minder geapprecieerd.
Conclusie
Vaak hamer ik op synergie tussen de verschillende onderdelen van een systeem. Niet alleen in elektronica en luidsprekers, ook met kabels. Het werd wederom bevestigd met de Dragon luidsprekerkabels, die zich als een vis in het water gedroegen tussen de Dragon netsnoeren en interlinks. Ik ben ervan overtuigd dat die mate van synergie bijdroeg aan de enorme beleving in het laatste gedeelte van onze luistersessie.
Maar daarmee zet ik de Robin Hood, William Tell, ThunderBird en FireBird niet in een hoek. Allemaal Zero kabels die boven de Rocket Series uitsteken in performance, maar moeten passen binnen een setup. Met de Robin Hood is er nog sprake van een rem in een systeem dat al snel een prijskaartje van 175.000 euro aantikt. Met de Dragon is het op een leeg circuit volgas pole position kwalificeren.
Probeer daarom in een systeem kabels van gelijke signatuur te kiezen, passend in de prijsklasse, passend qua klankkleur tussen de elektronica en speakers. Ondersteunend om samen meer te zijn dan de som der delen. Dat kan met AudioQuest, van de Rocket 11 tot aan de Dragon. Als u mij maar Ă©Ă©n ding belooft en dat is dat u serieus de tijd neemt om te zoeken naar de optimale kabel voor uw audio/video thuis. Uw audio is het waard! Daarbij komt: muziek is beleven, waarom niet onderdompelen in beleving als dat voor het grijpen ligt?
AudioQuest |Â www.audioquest.nl
