Dat Frederic over veel ontwerpaspecten geheel eigen opvattingen heeft, valt in zo’n beetje alle facetten van zijn reeks music servers te herkennen. Het begint al met de in eerste instantie vreemde optie om de toonhoogte van de normaal gebruikelijke standaard van 440 Hz een stukje te verlagen naar 432 Hz. De eerste vraag die daardoor meteen opkomt, is waarom iemand dit graag zou willen en wat de gedachte hierachter is?

Een belangrijke eerste reden komen we bij klassieke muziek tegen. Een muziekvorm die vandaag de dag meestal wordt gecomponeerd en uitgevoerd met de frequentie van 440 Hz als afstemmingsreferentie, officieel geschreven als A4 = 440 Hz (ook bekend als de Stuttgart Pitch). Dit is de muzieknoot van A boven de middelste C en dient als algemene stemmingsstandaard voor de toonhoogte. Ok, dus een gadget dat vooral interessant is voor liefhebbers van klassieke muziek? Nee helemaal niet, want lang voordat het merk 432 EVO werd opgericht ontdekte Frederic dat Geert Huinink, een Nederlandse componist die bekend staat om zijn samenwerking met DJ Tiësto, eveneens van 432 Hz gebruikmaakte. Eigenlijk was dat het moment dat zijn aandacht er pas echt door werd getrokken. Doordat het hele 432 EVO avontuur is ontstaan binnen zijn eigen winkel Klinkt Beter, werd gestart om dit intrigerende fenomeen op verschillende wijzen te onderzoeken.

432 EVO: alles mag en niets hoeft

Allereerst werd een selectie van op 440 Hz gebaseerde muziek van verschillende genres omgezet in 432 Hz, waarna vervolgens luistersessies met kleine focusgroepen werden georganiseerd. De uitkomst was net zo bizar als fascinerend want uiteindelijk vonden 58 van de 60 deelnemende luisteraars dat de 432 Hz-versie van gespeelde nummers beter klonken dan de originelen in 440 Hz. 

Toch kan het dan nog steeds zijn dat deze toonverlaging u helemaal niet aanstaat. Gelukkig is er ook dan niets aan de hand, want iedere 432 EVO slaat alle cd-rips of gedownloade bestanden gewoon op in de originele toonhoogte en bestandsformaat. De muziek zelf wordt dus geen moment gewijzigd en datzelfde geldt voor de bestanden op de lokale opslag binnen de EVO. Waar de magic happens is dat het hele proces in real-time tijdens het afspelen plaatsvindt. Binnen de opmerkelijk uitgebreide mogelijkheden kunnen gebruikers kiezen tussen live-on-the-fly 432 Hz-conversie, alleen upsample-modus of bitperfect-modus. Deze modi werken met alle muziek die de 432 EVO kan afspelen, onafhankelijk van de bron, zoals Tidal, Qobuz, internetradio, bestanden enzovoorts.

432 EVO Master

Maar laten we vooral niet vergeten dat de music server zoals hij hier voor mij staat, vooral is bedoeld als de beste oplossing die ontwerper Frederic op dit moment weet te realiseren. Want in dit topmodel zit alle knowhow en kennis van jaren verwerkt, waarbij behalve heel veel luisteren naar iedere zelfgeprogrammeerde softwarematige aanpassing ook veel aandacht is besteed aan de invloeden van letterlijk ieder onderdeeltje binnen dit ontwerp.

Zelf ziet hij het als volgt: ‘De 432 EVO Master is ons vlaggenschip en wat mij betreft de beste muziekserver in zijn klasse met een cost no object prestatieniveau. Het kan gemakkelijk elke andere digitale bron overtreffen, inclusief de meest exclusieve digitale cd-transporten, en klinkt meer als analoge bronnen zonder een spoor van digitale hardheid. Toen de eerste incarnatie van de Master in 2017 werd geïntroduceerd op de High End in München, won hij onmiddellijk de ‘beste van de show’ nominatie van zowel AV Showrooms als Hifi Pig.'

'Om dit te bereiken maken we heel bewust gebruik van een gescheiden behuizing. De eerste behuizing die de music server hardware huisvest, is herkenbaar aan de cd-gleuf aan de voorzijde waar direct achter een speciale Teac cd only-drive is gemonteerd. De reden waarom we niet voor de meer universele dvd-uitvoering van hetzelfde merk hebben gekozen, komt vooral doordat eerstgenoemde zelfs behoorlijk beschadigde cd’s nog steeds goed kan lezen. Verder maken we gebruik van een moderne, energiezuinige quad-core CPU met 8 GB RAM. Om de geweldige audioprestaties van de EVO Master te bereiken draaien de audiodecoders op een speciaal toegewezen CPU waarbij deze kern gevrijwaard wordt van andere processen. Deze speciale voor audio toegewezen kern draait op een aangepaste klokplanner die de kritieke audioprocessen niet 1000 keer per seconde onderbreekt. Hierdoor wordt de jitter van de software aanzienlijk verlaagd omdat proceswisselingen fors worden geminimaliseerd. Als belangrijke finishing touch worden de gevoelige componenten ontkoppeld van het chassis en wordt zelfs aan het kleinste stukje interne bedrading, dezelfde fanatieke aandacht besteed.'

Volledige aansturingsvrijheid

‘Ten slotte is het nog goed om te vermelden dat de Master de jaloersmakende vrijheid van een volledig Roon of Logitech Media Server aansturing biedt. Bij ons zit dus niemand verplicht aan het dure Roon vast. Een andere belangrijke reden heeft met de typerende klankmatige verschillen van deze twee muziek beheersystemen te maken. Sommigen zweren daardoor bij Logitech terwijl anderen de geneugten van Roon onweerstaanbaar vinden. De 432 EVO Master server is uitgerust met een bijzonder nauwkeurige klok die toekomstgericht is. In de MASTER wordt de USB-uitgang met zijn speciale afzonderlijke print met ultralage ruis niet opnieuw geklokt, maar wordt rechtstreeks door een speciaal superklokbord aangestuurd. De levering wordt gecompleteerd door een supersnelle Samsung 2 Tb SSD schijf.’ 

‘De andere behuizing bevat een zeer uitgebreide voeding en is voorzien van drie ‘echte’ lineaire ringkern voedingstransformatoren die specifiek zijn afgestemd op het desbetreffende land! Hier dus geen goedkopere oplossing die wereldwijd hetzelfde is en waarbij met een schakelaar een ander voltage kan worden gekozen. Wat je bij deze aanbieders vaak ziet is dat er buiten het land van oorsprong en de bijbehorende andere voltages, snel hoorbare brom of andere stoorgeluiden alsook extra opwarming van de behuizing kunnen optreden. Eén bijkomende beperking ontstaat door het gebruik van één enkele voeding die over meerdere aftakkingen beschikt. Deze heeft namelijk altijd last van inductieve effecten tussen de verschillende aftakking en brom zal daarbij veel moeilijker te controleren zijn. Onze aanpak voorkomt dat brom überhaupt kan optreden en pakt dit probleem al meteen bij de wortel aan.'

'Een andere reden waarom wij voor drie kleine transformatoren in plaats van één grote hebben gekozen, heeft te maken met het feit dat we ontdekten dat deze aanpak een enorm negatief effect heeft op de sonische prestaties. Een groep kleinere transformatoren is namelijk bijzonder effectief in het omgaan met snelle transiënten. Ze herstellen sneller van de huidige stroomvraag en zijn echt onafhankelijk. Dit heeft een opmerkelijk positief effect op de weergave en zorgt voor een zwartere achtergrond, elimineert vrijwel volledig ruis en zorgt voor minimale kruisbesmetting tussen de stroomingang en digitale circuits. Gehuisvest in een aangepaste behuizing die past bij de servereenheid, is het zowel volledig stil als genereert nagenoeg geen warmte.’ 

Voorbereidingen

Music Servers uit deze prijsklasse, waarbij veel maatregelen zijn genomen om een zo hoog mogelijk prestatieniveau te bereiken, zijn zoals verwacht doorgaans een feest om naar te luisteren. Toch is er zoals altijd ook een keerzijde, want hoe hoger de informatiedichtheid van een apparaat is, hoe belangrijker de randvoorwaarden worden om dit ook daadwerkelijk intact te houden.

Laat ik beginnen met het benoemen dat ik voor deze test de 432 EVO Master heb vergeleken met mijn eigen referentie Grimm MU1 die met de indrukwekkend goede digitale Siltech Golden Eagle 110 Double Crown AES/EBU kabel is verbonden met de hoogoplossende en toch zeer natuurlijk klinkende Mola Mola Tambaqui DAC. De tweede uitdager is de anders klinkende maar ook bijzonder fraaie Brinkmann Nyquist mk II. Net als de andere twee ook een streamer maar dan wel één waar al een uitgebreide DAC is ingebouwd. Groot, vooral financieel verschil is dat je daardoor geen extra (dure) digitale verbindingskabel meer nodig hebt.

Geoptimaliseerd voor USB

Doordat de 432 EVO Master voor geoptimaliseerd aansluiten van USB is toegerust, heb ik voor deze music server een groot aantal USB kabels uitgeprobeerd. Hieronder de door Frederic bij deze test bijgeleverde verrassend goede én opmerkelijk betaalbare uit Nederland afkomstige Tubulus Argentus versie 3 USB kabel. Maar verder heb ik ook AudioQuest Vodka en Diamond USB kabels, een MIT SL-Matrix en Crystal Cable Diamond USB kabels uitgeprobeerd. Alles bedoeld om maar vooral de ideale match te vinden.

Om ook de invloed van de DAC mee te nemen is de 432 EVO Master behalve op de Mola Mola DAC ook geprobeerd op het DAC gedeelte van de Brinkmann Nyquist mk II, een Sonnet Morpheus en een MSB The Discrete DAC. Een ander interessant vraagstuk betreft het aanleveren van de digitale data binnen het thuisnetwerk. Doorgaans vertrouw ik daarbij met veel succes op de opmerkelijk goed presterende TP link WiFi client. Maar om ook van hoogwaardige vaste ethernet verbindingen gebruik te maken worden alle uitdagers op een fraaie SOtM sNG-10G netwerkswitch met sBooster voeding aangesloten. Luidsprekers waren de extreem beproefde Master Contemporary C’s, terwijl de overige kabels een cocktail waren van Nirvana Audio (SX en PC+ powercords, SX luidsprekerkabels), Essential Audio Tools (Current Conductor powercords), Kemp Elektroniks (Reference powercord), AudioQuest (Fire interlink) en Siltech (Empress Crown en Classic Legend 880i interlinks).

Voor de versterking is naast de referentie Zanden 6000 verder nog van de prachtige Trafomatic Lara voorversterker en Pandora mono eindversterkers gebruikgemaakt. Zoals gewoonlijk stond dit totaalgeheel opgesteld in mijn Finite Elemente Pagode Master Referencerack in de brede uitvoering.

Overpeinzingen

Eén van de meest belangrijke dingen bij een test van eigenlijk ieder product is behalve het bepalen van de eigenschappen ook het definiëren van de externe invloeden. Met andere woorden wat is nu in dit geval de eigen signatuur van de 432 EVO Master en in hoeverre hebben andere factoren daar invloed op.

Laat ik beginnen met het vertellen dat deze combi in zowel zwart als zilverkleur beschikbaar is en dat Frederic mij voor deze test bewust heeft voorzien van een zilveren music server en een zwarte voeding. Zo kan ik heel mooi de invloed van de kleur op het fraaie lijnenspel van dit duo zien. Wanneer ze zo voor mij op het Finite rack staan vind ik het mooie en rustige apparaten om te zien. Er zijn enkel twee ledjes met het 432 EVO logo op de voorzijde van de music server (bij de voedingsunits is deze in het achterpaneel gegraveerd) zichtbaar en verder heerst er doodse stilte.

De op de foto’s zichtbare bijzondere voeten onder de voeding, zijn door Frederic zelf bedacht en zijn helaas(!) niet voor verkoop beschikbaar. Ze werken uitstekend maar waren eigenlijk niet direct nodig vanwege de uitstekende ontkoppelende werking van het Finite rack. Ze zijn tijdens de test dan ook maar deels gebruikt en dan vooral in de leuke ‘strijd’ om het beste uit deze prachtige music server te halen. Wat de externe invloeden betreft bleken de kwaliteiten van deze Belgische music server zo hoog te zijn, dat zeer goed te horen was welke DAC en kabels bij mij tot de beste resultaten leidde. Uiteindelijk bleek in mijn situatie de Mola Mola Tambaqui DAC zowel met de Grimm MU1 als met de 432 EVO Master en gebruikmakend van de betaalbare Tubulus Argentus USB kabel tot het meest evenwichtige resultaat te leiden. Uiteraard kan dit in uw situatie weer anders zijn, maar voor deze test was de ideale match dus vrij snel gevonden. 

Luisteren 1   

Zeker voor merken die je zelf nog niet kent en toch een grote belofte inhouden, is het altijd ontzettend leuk om de allereerste indruk te ervaren. Frederic mag zoals iedere importeur/fabrikant bij mij de producten zelf opstellen en installeren zoals hij zelf vindt dat ze maximaal presteren. Om alles zo duidelijk mogelijk te houden starten we met de Roon schil en nog niet met Logitech Media Server. Dit omdat mijn Grimm alleen met Roon draait en ik daardoor het beste kan vergelijken. Bij het opstarten is de 432 Evo een stukje trager dan de Grimm, maar eenmaal up and running blijken beiden precies even snel. Mooi!

Als eerste muziekvoorbeeld ga ik van start met het in mei in het midden van de corona pandemie en lockdown bloedstollend mooie live concert. Het gaat om het Up Close concert van Haevn wat zonder publiek in de Nijmeegse Stadsschouwburg De Vereeniging is opgenomen. Gelukkig is het inmiddels ook in hun webshop te bestellen en dat is goed nieuws want het is een absolute aanrader. Afgespeeld op de Grimm MU1 en de Mola Mola Tambaqui DAC zorgt het schitterende Kite in a Hurricane voor een regelrechte kippenvel sensatie. Zo mooi tastbaar, gevoelig, kleurrijk en 3D-uimtelijk, hoe zou de 432 EVO Master dit aanpakken?

Wanneer ik op de Tambaqui van de AES/EBU ingang naar USB overschakel en in Roon de EVO selecteer, houd ik onbewust mijn adem even in. Wederom weerklinkt het realisme verhogende geschuifel van stoelen, kraken van krukjes en het overige gestommel van de vele muzikanten binnen de mooie zaalakoestiek van De Vereeniging. Maar wanneer Jorrit Kleynen op piano start en zanger Marijn van der Meer niet lang daarna invalt is meteen alles anders! Het eerste wat opvalt is dat de top EVO een meer lichtvoetiger karakter bezit. Nu weet ik heel goed dat USB verbindingen deze neiging van nature ook al in bepaalde mate hebben, maar de EVO Master doet meer. Het is lichtvoetigheid in dienst van de muziek die het geheel op bepaalde wijze extra doorluisterbaar maakt.

Ongekend realisme

Want tegelijkertijd ook optreedt is iets wat ik het beste als onthaasting kan omschrijven. De Grimm is hier ook een meester in en de 432 EVO Master heeft het zelfs nog iets sterker. Met onthaasting bedoel ik het gevoel dat je als luisteraar krijgt om muziek, zelfs heel complexe passages te verwerken. Bij sommige vooral mindere producten kan muziek enorm pregnant en prominent in bepaalde gebieden worden en wordt de muziek je bijna letterlijk opgedrongen. Niets daarvan bij deze Belgische music server die steeds als een galante gentlemen blijft optreden.

Ook qua laag zijn er bepaalde verschillen en hoewel hier niet helemaal de autoriteit wordt gehaald van de Grimm MU1, Brinkmann Nyquist, Naim ND555 en nog enkele kostbare toppers, heeft het op zijn beurt weer andere charmes op referentie niveau. Een mooi nummer om dat te illustreren is A Trace Of Grace van het album Monteverdi: A Trace Of Grace. Hier wordt door bassist Steve Swallow precies het type laag gespeeld wat ik bedoel en in een juiste setting enorm tastbaar en realistisch over kan komen. Zeker op dit aspect maakt de EVO Master een inhaalslag en komt hierdoor toch weer gelijk met de topstreamers. Ook het super mooi geregistreerde 3D-ruimtebeeld van dit album komt enorm tastbaar en geloofwaardig voor het voetlicht. Het staat op hele mooie wijze volslagen los van de muziek, maar weet er toch continu verbinding mee te maken. Eigenschappen die garant staan voor diepzinnig genieten.

Luisteren 2                 

In de tweede afzonderlijke grote luistersessie ga ik aan de slag met het enorme arsenaal aan software mogelijkheden inclusief het wisselen van de 440 Hz van de standaardinstelling voor de typische 432 Hz en wissel ik wat betreft de server besturing van Roon naar Logitech Media server.

Laat ik stellen dat u het grote aantal mogelijkheden niet per se hoeft te benutten, maar dat het natuurlijk wel een heel mooi en intrigerend iets is dat al deze opties om het geluid helemaal naar uw eigen hand te zetten aanwezig zijn. Bij mijn weten zijn er zelfs geen concurrenten die zoveel mogelijkheden op dit vlak bieden als deze 432 EVO Master. Het eerste wat ik binnen de menustructuur beetpak, is keurig uitgelegd in de handleiding het omzetten van 440 Hz naar 432 Hz. Wat mij daarbij meteen opvalt is dat de muziek meteen langzamer klinkt en mede daardoor ook echt wat trager overkomt. Het klopt dat alles hierdoor wat meer gloed en kleur krijgt en het kan zeker een bepaalde charme en ontspannen werking geven. Maar ik zeg ook eerlijk dat het mij persoonlijk, ook na gewenning toch in mindere mate aanspreekt.

Het voor mij te langzame tempo vervreemdt mij juist van mij bekende muziek en dat is precies het omgekeerde wat Frederic probeert te bereiken. Anderzijds bijt deze optie ook niet en niemand zal u verplichten om het te gebruiken. Voor mij een stuk interessanter zijn de tien (!) verschillende DSP filterinstellingen die ik in de volgende alinea uit de doeken zal doen.

Filterinstellingen

Hoewel het natuurlijk mooi zou zijn als ze alle tien een soort van audiofiele aardverschuivingen zouden kunnen bewerkstelligen moet ik eerlijk zijn door te zeggen dat vooral de eerste vijf filterinstellingen hooguit voor subtiele wijzigingen in de weergave zorgen. Daarbij is het gewoon lastig is om van beter of minder te spreken. Anders en vooral spannender wordt het vanaf het time domain filter. Meteen worden de muzikanten strakker afgebakend, komt de weergave schoner over en ontstaat er meer overzicht in het totaalgeheel.

Time domain precision biedt geen 24 bit maar 28 bits verwerking waardoor het geheel nog wat schoner en nauwkeuriger overkomt. Toch wordt het pas echt interessant als we bij de zogenaamde ‘Archimago’s’ DSP instellingen komen. Dit type filter is gebaseerd op intermediate phase maar dan met een fasereinheid binnen het hoorbare bereik van het menselijk gehoor en vrijwel zonder pre ringing. Ik begrijp dat dit best een technische uitleg is, maar het is meteen duidelijk dat deze laatste drie filterinstellingen het beste uit deze EVO naar boven halen. Beduidend meer openheid, meer verfijning, vloeiender zonder te veel zachtheid en een wijd opengetrokken 3D-ruimtelijkheid.

Logitech Media Server

Van minstens zo grote invloed op de uiteindelijke weergave maar wel op een heel ander vlak, blijkt de overgang van Roon naar Logitech Media Server. Dit is heel gemakkelijk te realiseren in de EVO web interface maar blijkt vooral qua bediening meteen een forse stap terug als je het intuïtieve Roon gewend bent. Anderzijds is het wel helemaal gratis en het werkt verder wel gewoon goed zonder haperingen.

Zoals verwacht klinkt Roon op zijn bekende wijze heel ‘aards’, gelaagd, kleurrijk, vloeiend en op een bepaalde manier ietwat rond, terwijl Logitech Media Server meteen directer en wat puntiger overkomt en je wat nadrukkelijker bij de muziek betrekt. Het één is in ieder geval voor mij niet beter dan het ander, maar wel wezenlijk anders. Feitelijk is het net zoals met de filter instellingen en is vooral heel levenswaardig dat deze mogelijkheid er is.

Conclusie

Met de laatste generatie 432 EVO Master heeft Frederic Vanden Poel zijn beste music server tot op heden afgeleverd. Beide behuizingen zien er uitstekend uit en ook al lijkt de webinterface (die voornamelijk wordt gebruikt voor het instellen van de filters en het schakelen tussen Roon en Logitech) in de verte op de bekende Vortexbox, de rest is dermate anders dat het niet met elkaar vergeleken kan worden. Dit is echt een compleet ander apparaat. Dit blijkt ook uit het enorme aantal vaak custom made mogelijkheden en de klankmatige inslag. Want geen enkele andere Vortexbox oplossing uit het nabije verleden komt ook maar in de buurt van de prestaties van deze echte high-end machine.

De prijs is ronduit stevig te noemen en het is jammer en toch wel een minpuntje dat de server alleen maar USB als verbinding naar een DAC ondersteunt. Maar verder hebben we hier met een bijzonder geslaagde music server te maken die zeker binnen zijn prijsklasse bij de beste uitdagers van dit moment hoort. Hoewel een topklasse cd-loopwerk nog steeds substantieel anders klinkt en lastig op zijn eigen sterke facetten is te verslaan, is er wel degelijk sprake van een vergaande analoge klank. Zo is de weergave vloeiend, luchtig, ruimtelijk en op natuurlijke wijze realistisch en heeft bovendien precies dat juiste omlijnde en pakkende wat zo typerend is voor een goede analoge bron. Knap werk Frederic!

432 EVO Master
€ 12.500 | www.432evo.be