Altijd al een echt high-end systeem willen hebben? Wie niet? Maar, net als met Maserati's en Morgans jaagt het prijskaartje ons direct terug in het hok. Voor het krijgen van dure sportwagen prestaties die betaalbaar zijn, levert dit artikel geen oplossing. Maar wel voor de aanschaf van een high-end systeem voor een acceptabele prijs. Dat is mogelijk door de consumentenmarkt vaarwel te zeggen en professioneel te gaan denken. Gewoon een andere mindset. Aan de slag met een Syva Systeem van L-Acoustics.
De kans is groot dat deze review de toorn van de interieur-politie opwekt en ook bij vriendinnen en echtgenotes, die vanuit de WAF-regelgeving de bevindingen zullen challengen. Over het interieurfetisjisme is nog te onderhandelen. Het merendeel van de interieuradepten zal de woonmagazines en de trends volgen, waardoor nu iedereen zit met die zwarte stalen deuren, gietvloeren en weet dat het voorlopig not done is om witte muren te hebben. Woonmagazines hebben de audio- en videobeleving al lang geleden in de ban gedaan en dragen dus niet bij aan de culturele ontwikkeling van het volk. Merkwaardig, want in de VS heb je een fraai magazine genaamd Audio Video Interiors. Toegegeven, in de jaren 90 was de aanwezigheid van een groot audiorack in de woonkamer zeer populair. De huidige steriele interieurplaatjes in de vaderlandse bladen wijzen niet op de aanwezigheid van leven, op gewoon wonen, met de daarbij behorende rotzooi van de kinderen en waarbij de omgeving een echte persoonlijke afspiegeling is van bewoners die bepaalde interesses, liefdes en bezigheden hebben. Negentig procent van de bevolking houdt van muziek, maar in geen enkel interieur is een luidspreker te bekennen. Niet eens een smartphone met een hoofdtelefoon. Over honderd jaar zullen historici zich afvragen of er in onze jaren nog wel eens naar muziek werd geluisterd.
Gelukkig zijn er ook mensen die hun eigen spoor trekken. Wars van alle woontrends creëren zij een zogenaamd eclectisch interieur. Dat klinkt heel chique, maar betekent in feite dat er een bij elkaar geraapt rommeltje staat, waar een stelletje flinke luidsprekers en dito audiorack aan toegevoegd is, of dit systeem van L-Acoustics.
Personen met een dergelijke mindset zullen minder bedenkingen hebben ten aanzien van het plaatsen van professionele luidsprekersystemen in de woonomgeving op het moment dat dit nog net niet bestaat uit twee gevlogen line-arrays van ieder drie meter hoog. Toch zijn er argumenten waarom zoiets vanuit het perspectief van realistische weergave aanbevelenswaardig zou kunnen zijn.
Het idee van professionele audio in huis zal ook diverse fora doen ontploffen. Het is onzekerheid, dogmatisch denken en de psychologische rechtvaardiging van foute aankopen die leiden tot heftige online debatten. Maar, het is veel beter om volledig open minded te denken en kennis te gaan maken met nieuwe ontwikkelingen en systemen die in eerste instantie wellicht iets verder van de belevingswereld liggen. Superieur presterende en betaalbare professionele audio-systemen kunnen ook aardig disruptief uitwerken voor de gevestigde orde.
Professionele apparatuur
Professionele apparatuur is gebouwd voor continue gebruik in studio's, op filmsets, evenementen en andere productielokaties. Theoretisch gezien wordt elk apparaat ontworpen voor een bepaalde doelgroep en voor een prijspunt, dus is per definitie altijd een compromis. Maar, de uitgangspunten binnen de professionele wereld en ook binnen de vroegere hifi-markt hebben vooral te maken met duurzaamheid, geluidskwaliteit en het voldoen aan zeer hoge specificaties. Een groot deel van de klassieke professionele studio-apparatuur is nog steeds in gebruik en dat geldt ook voor veel mooie hifi-apparaten uit de vijftiger tot tachtiger jaren van de vorige eeuw.
Professionals sturen op maximale prestaties en topkwaliteit. Dat gold ook voor een behoorlijk deel van de hifi-markt, waar bevlogen ontwerpers een focus hadden op maximale geluidskwaliteit. Dat beeld is al enige tijd veranderd. Als afgeleide van de pro-markt is een semi-pro aanbod ontstaan, mede door de komst van de 'thuis-studio's' met zeer betaalbare producten die niet altijd voldoen aan strenge kwaliteitscriteria. Binnen de hifi worden de bekende merken steeds vaker opgegeten door investeerders. De focus ligt daar zeker niet langer op topkwaliteit, duurzaamheid en geluidskwaliteit. De belangrijkste vraag is hoe producten zo goedkoop mogelijk gebouwd kunnen worden teneinde het aandeelhoudersrendement te maximaliseren. Dat is momenteel zeer duidelijk merkbaar binnen de hifi. Op een grotere schaal past dit beeld misschien in mogelijke maatschappelijke veranderingen, zoals ondermeer beschreven in het boek Het einde van de middenklasse en de opkomst van de lowcostmaatschappij (Gaggi, M & E. Narduzzi).
Kort door de bocht is de theorie dat de middenklasse verdwijnt en plaats maakt voor een grote grijze groep van individuen die vooral wil genieten van de low cost producten uit lagelonenlanden. Straks wordt de steeds goedkopere hifi verkocht bij de Action, Zeeman, de Big Bazar en Blokker. Toch zijn er nog hifi-bedrijven die in particuliere handen zijn en degelijke topkwaliteit bouwen. Het prijsniveau van die producten ligt meestal wel hoger. Het is ook herkenbaar dat kritische audiofielen, met name in Japan, vaak audiosystemen hebben die bestaan uit een mix van professionele componenten en consumer-apparatuur. Pro-spul van bijvoorbeeld JBL, Altec, Western Electric, Siemens, Telefunken, Garrard, Urei, EMT, Lawo en Studer in combinatie met de betere consumermerken als Accuphase, Luxman, Technics, Sony en Pioneer.
Waarom professionele luidsprekers?
Omdat die gebouwd worden voor de pro-markt worden er weinig compromissen gesloten. Professionals gaan keihard en no nonsense voor specificaties. In die markt gelden hoge eisen aan de geluidskwaliteit en duurzaamheid. Er wordt niet gebouwd om lekker in de bek van de consument te passen. Dus geen luidsprekers met een aangenaam kleurtje, een boembasje, lekker sissend hoog en opgefokte midden-frequenties. Hier zal zeker niet beweerd worden dat elke denkbare studio- en PA monitor het summum van audiofiel genot was/is.
Ook in de pro-markt zijn altijd verschillende kwaliteiten geweest. Maar, de beste pro-luidsprekers zijn superieur aan veel consumentenluidsprekers. Er is ook een beweging naar elkaar toe. De allerbeste pro-monitoren hebben gewenste eigenschappen gekregen zoals detaillering, ruimtelijkheid, een kwalitatief perfecte laagweergave, focussering en neutraliteit. Dat heeft te maken met een ontwikkeling waarbij het festivalpubliek feitelijk steeds hogere eisen stelt aan het PA-geluid, maar ook door de digitalisering van studio's waarbij veel kritischer geluisterd wordt. Het publiek wil steeds meer een soort hifi-beleving tijdens concerten. PA- en studiomonitoren van diverse merken zijn tegenwoordig dan ook een zeer goed alternatief voor veel hifi-luidsprekers.
De genoemde eigenschappen van de pro-monitoren zijn vaak ook beschikbaar in de allerbeste high-end luidsprekers, inclusief een veel vervormingsvrijer dynamisch gedrag, maar vaak voor een veel hoger prijskaartje. Die prijs heeft te maken met een ander economisch model in de hifi-wereld, maar ook met de overdadig luxe uitvoering van veel high-end luidsprekers, teneinde in de woonomgeving te kunnen passen. Pro-luidsprekers zijn doorgaans rechthoekig en zwart. Je ziet de laatste tijd dat sommige fabrikanten van pro-luidsprekers daarvan een huiskamervriendelijke versie maken. Bekend zijn de voormalige hifi-modellen van het Berlijnse Adam. Fraai uitgevoerd in piano-lak en met een aangename vormgeving behoorden die bij de beste luidsprekers die hier ooit gespeeld hebben. Adam bouwt helaas geen huiskamerversies meer.
Andere voorbeelden zijn ATC en PMC die de pro-modellen voorzien hebben van een fraai fineertje. TAD heeft ook professionele roots. Ook de Yamaha NS-5000 ziet er huiskamervriendelijk uit maar is in de basis een pro-monitor en behoort bij de allerbeste luidsprekers die je kunt hebben. Anderzijds is er ook weer een trend dat studio's zeer kostbare high-end luidsprekers toepassen om te mixen en monitoren. De belangrijkste redenen om een professionele luidspreker aan te schaffen zijn het vrijwel compromisloze ontwerp, het grenzeloze onvervormde dynamische gedrag (veel consumentenluidsprekers lopen vast in de vervorming als het geluid iets harder wordt), de duurzaamheid, de sublieme neutrale geluidskwaliteit, het te bereiken realiteitsgehalte van de weergave, het exact bekend zijn van zinvolle specificaties en de doorgaans veel lagere prijs dan die van vergelijkbare high-end luidsprekers.
Er zijn dus veel argumenten om professionele audio-apparatuur toe te passen binnen de hifi-beleving en dat geldt niet alleen voor de luidsprekers. Wel eens geluisterd naar een studio cd-speler van Sony, EMT of Philips?
Anekdote
De discussie over de realiteit van de geluidsweergave is een thema dat voortwoekert zolang er audio magazines bestaan. Lang geleden las deze redacteur een audioblad met zo'n vraagstuk. Het ging over een jongen die uiteraard geen geld had om een toenmalig audiosysteem te kopen, maar toch streefde naar een realistische weergave. Hij bouwde daarom een systeem bestaande uit oude gitaarversterkers en gaf aan dat de muziek heel dicht bij zijn live-ervaring zat. Een verhaal dat altijd in gedachten is gebleven want deze jongen had absoluut een punt. Wat hebben de beste pro-monitoren dan dat veel hifi-luidsprekers missen? Wel, dat zal duidelijk worden tijdens het beluisteren van een van de systemen van L- Acoustics.
L-Acoustics
L-Acoustics is gevestigd in Marcoussis ten zuiden van Parijs en heeft ook operations in de UK, de US en Duitsland. Er is ook een wereldwijde verhuur-operatie waar systemen uitgeleend worden voor grote festivals en andere evenementen. Het bedrijf werd in 1982 opgericht door dr. Christian Heil, die daarmee verdere research wilde bedrijven op het gebied van de elektro-akoestiek.
Het bedrijf bouwt luidsprekers, elektronica (waaronder processor gestuurde versterkers), software en in-ears. De systemen zijn bedoeld om te touren, voor festivals, congressen, business-bijeenkomsten, musicals en de omroep. Ook worden spullen geleverd voor vaste installaties, zoals custom install voor home theaters, congrescentra, kerken, sportarena's, clubs, universiteiten, musea, thema parken en voor high end geluid in de huiskamer. Sprekend met professionals uit het vak maakt duidelijk dat L- Acoustics een enorme reputatie heeft.
Audio Solvation
Audio Solvation en zusterbedrijf Soundsale bewegen zich binnen de professionele markt. Soundsale handelt in gebruikte professionele apparatuur en daar doet uw auteur af en toe zaken mee. Audio Solvation is een HIFI.NL-partner en doet aan custom install, lease en de verkoop van merken zoals QSC (Business Music, Cinema, Q-SYS AV&C), Yamaha, Sennheiser en anderen. In ons land zijn ze gecertificeerd distributeur van L-Acoustics systemen. Nou zal het duidelijk zijn dat de meeste systemen van L-Acoustics niet bedoeld zijn voor thuisgebruik. Maar, de laatste jaren is er een tendens, waarbij fabrikanten en importeurs van professionele apparatuur hun aandacht ook op de consumentenmarkt richten. Binnen de custom install markt is dat heel duidelijk. Een dedicated home theater, ontworpen door een system integrator, maakt vaak gebruik van professionele netwerkapparatuur, inbouwluidsprekers, versterkers, projectoren, licht, een scherm en klimaatregeling.
Zo'n theater is meestal in een aparte ruimte, ingericht door een architect en het maakt niet uit welke vormgeving de vaak weggewerkte en ingebouwde apparatuur dan heeft. Luidsprekersystemen en subwoofers die in een woonomgeving aanlopen tegen een zekere acceptatiegrens, zullen in een apart theater of in een speciaal gebouwde luisterruimte weinig weerstand ontmoeten. Het is met name die markt waar Audio Solvation zich op richt, maar er wordt ook met een knipoog naar de reguliere huiskamer gekeken. De vraag is dus wat zo'n professioneel luidsprekersysteem in een gewone huiskamer zou kunnen doen. Audio Solvation wil zich sterk maken om specifieke systemen uit de catalogus van L-Acoustics ook te promoten voor de huiskamer, het home theater of de specifiek ingerichte luisterruimte. Dat is de reden voor het bedrijf om middels deze review een opening te maken naar de consumentenmarkt en de huiskamer.
Syva Systeem
Voor deze review is gekozen voor het medium throw Syva luidsprekersysteem uit de S-series. L-Acoustics spreekt over een 'single source of elegance'. Afhankelijk van uw inlevingsvermogen, flexibiliteit en fantasie zit daar een kern van waarheid in. Maar binnen de productseries van L-Acoustics, maakt de Syva zeker een kans om de huiskamer te bereiken. Dat ligt nog net iets gunstiger dan een gevlogen line-array, hoewel de laatste wellicht een trend kan worden in de gedoodverfde woonmagazines. De Syva werd hier door bezoekers gekwalificeerd met als uitersten een modern sculptureel designstuk of een avatar van een moderne houtkachel. Wel, misschien komt het ding nog ooit in de vaste collectie van het MOMA.
Hoewel hier de in het zwart uitgevoerde versie staat, is het systeem in allerlei fraaie RAL-kleuren verkrijgbaar. De Syva past dan ook zeker in een eclectisch interieur. Zonder dollen, maar L-Acoustics richt zich met dit Bauhaus-achtige systeem duidelijk op het moderne interieur in de huiskamer. Het is degelijk en fraai gebouwd. Wel no nonsense, want het mist de bling bling, dure materialen en zeven laklagen die 80% van de verkoopprijs uitmaken van typische high-end luidsprekers. Maar, de Syva mist absoluut het hoekbeslag, de zware handgrepen, stootranden en bevestigingen voor de rigging-systemen die de meeste professionele luidsprekers hebben. Het systeem draait hier al een tijdje in een van de luisterruimten en eerlijk gezegd wordt de vormgeving en de sobere uitvoering hier steeds meer gewaardeerd.
Het Syva-systeem bestaat uit een aantal bouwstenen waar, afhankelijk van de eisen en wensen, bepaalde configuraties mee kunnen worden gebouwd. De Syva is een toren van 1.29 meter hoog. Het is een passief tweewegsysteem met 6 midrange drivers en 3 high frequency units. Het frequentiebereik is van 87Hz - 20kHz. De geluidsdruk is maximaal 137dB. De tweeters maken gebruik van een waveguide en de mid/low units hebben een bass reflex configuratie. De Syva vormt geen rechte pijp, maar het front is enigszins verschoven. Daarmee is de afstraling tijdcorrect, ook als de Syva op de Syva Low of de Syva Sub wordt geplaatst. Voor de Syva zijn een vloerplaat en verschillende wall mounts beschikbaar.
Syva Low
De Syva kan gecombineerd worden met de Syva Low. Dat is een laag-cabinet met twee 12-inch woofers in een bass reflex behuizing. De hoogte is 85cm. De onderste frequentiegrens ligt bij 40Hz en de geluidsdruk is maximaal 137dB. De Syva kan geplaatst worden op de Syva Low. De Syva Low heeft daartoe een uitsparing in het bovenpaneel. De elektrische verbindingen worden dan meteen gekoppeld. De totale systeemhoogte is dan 2.14 meter. In de praktijk komen daar nog enkele centimeters bij. De Syva Low is vooral bedoeld voor gebruik in professionele situaties. Deze laag-eenheid heeft een zeer hoge akoestische output, maar het frequentiebereik gaat iets minder diep. Voor de specifieke toepassingen voor deze combinatie is akoestisch vermogen het meest belangrijk. Voor in huis kunnen de Lows belangrijk zijn in een hometheater. Filmmateriaal heeft zelden lagere frequenties dan 40Hz. De Syva Low komt zonder voetjes. Audiofielen hebben de gewoonte om alles op voetjes, spikes, blokjes hout of wat dan ook te plaatsen. Ze drinken ook koffie uit een kopje met schoteltje.
Syva Sub
Dit cabinet biedt een onderste grens van 27Hz, heeft een enkele 12 inch driver en bereikt een geluidsdruk van 122dB. Bedoeld voor luisteraars die veel content hebben waarbij het frequentiegebied tussen 16Hz-40Hz extra belangrijk is. Een tweetal Syva / Syva Sub torens is dus de meest aangewezen combinatie om nagenoeg full range naar muziek te luisteren, maar kan ook uitstekend worden gebruikt op het moment dat het systeem zowel voor film als voor muziek wordt gebruikt.
Tijdens de review werd de Syva / Syva Sub ingezet. Dat is feitelijk de ideale combinatie voor het full range luisteren naar muziek. Ook de Sub komt zonder voetjes.
LA4X
L-Acoustics heeft losse processoren/meetsystemen en ook een reeks gecombineerde processoren/versterkers voor het aansturen van de diverse luidsprekersystemen. De hier aanwezige LA4X is een vierkanaals klasse-D eindversterker met ingebouwde DSP. Voor de hier beluisterde Syva configuratie is dan vier keer minimaal 1000Watt beschikbaar. De LA4X is vergelijkbaar met een hifi-eindversterker en kan via gebalanceerde aansluitingen aangestuurd worden door allerlei verschillende typen hifi / high-end - voorversterkers. In principe heeft L-Acoustics ook een vorm van processor/voorversterker (P1). De P1 geeft als platform tevens toegang tot de M1 meetsoftware voor het volledig inregelen en EQ'en van een systeem. De P1 zal vaak met bijvoorbeeld het eindversterkerrack van het merk worden gecombineerd. Het rack heeft twaalf kanalen aan versterking, levert 40.000 Watt vermogen en zal mogelijkerwijs in zicht komen als u iets groter behuisd bent.
De LA4X heeft een geavanceerde ingebouwde DSP. Deze eindversterker wordt gekoppeld met het LAN en op een computer draait dan de LA Network Manager. Daarmee zijn alle DSP en andere functies van deze eindversterker bereikbaar en configureerbaar. De ingestelde configuratie wordt dan opgeslagen in een bestand en gedownload naar de LA4X. Die kan, een volgende keer, dan eventueel los van het netwerk met die configuratie starten. In een vaste (bv hometheater) opstelling wordt zo'n systeem uiteraard tijdens de implementatie ingemeten en geconfigureerd.
De DSP is heel geavanceerd, net zoals de Network Manager. Zonder op de gehele functionaliteit in te zoomen beschikt de DSP over een meetsysteem, heeft 8 IIR filters, 4 FIR linear phase filters en dat grotendeels in een parametrische vorm. Er is ook een mogelijkheid voor array morphing. Dat is een door L-Acoustics uitgevonden techniek om de frequentiekarakteristiek van line-arrays in wisselende omstandigheden te managen. Verschillende line-array configuraties krijgen daardoor toch dezelfde frequentiekarakteristiek. Die techniek is complex, dus het voorgaande statement is kort door de bocht. Een aantal functies in de DSP zijn dus alleen interessant voor line-array systemen. De DSP heeft ook een correctie voor de invloed op het geluid als gevolg van de absorptie daarvan door atmosferische omstandigheden. De lucht werkt namelijk als laagdoorlaatfilter. Het geluid is onder meer afhankelijk van de luchtdruk, temperatuur en vochtigheid. Door dit soort verschillen kan uw hifi-systeem per dag anders klinken. De LA4X heeft verder allerlei protectie-systemen aan boord, kan remote gemonitord worden en is compatible met onder andere Creston en Q-SYS systemen.
Configuraties
Met de drie basis Syva-bouwstenen zijn verschillende configuraties te bouwen. In de luisterruimte staan twee towers, die ieder bestaan uit een Syva en een Syva Sub, aangestuurd door een LA4X en voor het frontend zijn diverse high-end voorversterkers ingezet. In de praktijk staat er dan een relatief compact systeem met een praktisch frequentiebereik van 27-20.000Hz. Door de plaatsing, de invloed van de luisterruimte en de werking van de DSP kan de onderste frequentiegrens in de praktijk nog naar beneden worden geschoven, waardoor deze basisconfiguratie voor de meeste muziek een voldoende frequentiebereik zal hebben. Voor luisteraars die in een veel grotere ruimte spelen, kan een grotere configuratie worden gebouwd, bestaande uit twee Syva's, geplaatst op twee Syva Lows, vier extra Syva Subs en twee LA4X versterkers. Je kunt eventueel van twee Subs een tower maken. Het systeem krijgt dan de vorm van de vroegere Infinity IRS, of de Genesis 1. Met de time-delay functies in de DSP kunnen de tijdverschillen dan eenvoudig gecompenseerd worden. Zo'n configuratie neemt iets meer ruimte in, beschikt over 8 kiloWatt vermogen en heeft een akoestische output van 143 dB plus. Er is dan een redelijke kans dat de muziek boven het feestgedruis uitkomt tijdens je Bye Bye Covid party. Maar, zo'n configuratie is ook uitermate geschikt om filmgeluid weer te geven in een grotere ruimte. Bij film moet het frequentiebereik tussen 35Hz en 70Hz erg krachtig zijn.
In principe kan elke component van L-Acoustics gecombineerd worden naar gelang de ruimte zich ertoe leent. Als voorbeeld kunnen de Syva Subs ook vervangen worden door een 18" of 21" sub uit de andere productlijnen van L-Acoustics. Alles blijft dan binnen het ecosysteem van L-Acoustics, en blijven dus ook bestuurbaar door dezelfde versterkers en achterliggende software. Zo kunnen er complexe configuraties worden gebouwd voor een hometheater of multiroom-systemen. Raadpleeg voor andere configuraties vooral de expertise bij Audio Solvation.
Opbouw
Een design eis voor L-Acoustics met het Syva-systeem was dat het snel en makkelijk te plaatsen zou moeten zijn. Met een breed afstralingsgedrag in het horizontale vlak en een smallere verticale hoek, kan het geluid zo'n 35 meter voorruit worden geworpen en het systeem is dan ook prima geschikt voor tijdelijke conferences, lezingen, optredens en catwalks. In zulke situaties moet het snel worden geplaatst. Ook in de luisterruimte was het mogelijk om de beide Syva's snel op de Syva Subs te plaatsen. Dat gaat het meest veilig met twee personen. Omdat het de bedoeling is om de Syva te zien als een high-end geluidssysteem voor de woonkamer, is er zeer veel aandacht gegeven aan de plaatsing en tuning. Er zijn geen zorgen over de match tussen de eindversterkers en de luidsprekers.
In de pro-wereld is daarover nagedacht en die interfacing klopt gewoon. Er worden professionele luidsprekerkabels ingezet met Speakon connectors. Het is dus niet nodig en het heeft ook geen enkele zin om hier te verzuipen in het bekende gedonderjaag met allerlei 'audiofiele' kabels. Maar, voor wie het echt zou willen, zijn de Syva luidsprekermodulen aanstuurbaar met versterkers uit het hifi-domein. Je mist dan de processing van de LA4X en je moet zelf kabels maken vanaf die eindversterkers naar de Speakon-terminals op de Syva Sub, die zowel koppelen met de Syva als met de Syva Sub. Zoals gebruikelijk werd het systeem hier 'neergesmeten' en even snel beluisterd. Op zo'n moment, koud uit de doos, moet een systeem in de basis performen. Als het dan niet klopt, kun je beter stoppen. Er was dus heel even een moment van diepe, kosmologisch gefundeerde angst dat er een geluidsbeeld zou ontstaan vergelijkbaar met wat je hoort op de kermis in de tent van de autoscooters. Nope dus. Die eerste geluidjes overtroffen echt de stoutste verwachtingen.
Tunen
Het systeem staat op een wat andere plaats in de luisterruimte, maar wel helemaal vrij. Elke luidspreker heeft, gebaseerd op diverse factoren, een net even andere interactie met de akoestiek. Met een 'standaard' hifi-luidspreker kun je die interactie dan optimaliseren door de luidsprekers op de juiste plek te krijgen en dan vaak nog een millimetertje naar voren, achteren of opzij te bewegen. Hoe vervelend ook, maar je kunt ook door de keuze van de luidsprekerkabel nog invloed hebben op bijvoorbeeld de kwaliteit van de laagweergave. In de luisterruimte wordt gewoon, tijdens het tunen, een ruissignaal weergegeven.
Daarmee heb je vrijwel elke luidspreker binnen een zeer korte tijd op de goede plek. Maar, met een handjevol kritische muziekfragmenten volgt dan nog een controle. The proof is in the pudding. Soms verschuiven die luidsprekers dan nog een millimetertje in een bepaalde richting.
Het systeem rondom de Syva biedt natuurlijk zeer veel extra mogelijkheden om te tunen. Vanwege het perspectief dat de koud aangesloten set bood, werd het aantrekkelijk om bezig te gaan met 'tuning next level'. Gewoon alles uit het systeem halen dat mogelijk zou zijn. In aansluiting op de meetsystemen in de LA4X stond de vloer van de luisterruimte in no time vol met meetsystemen, computers, meetmicrofoons en een LAN-infrastructuur om dat allemaal aan elkaar te knopen. Als je gaat tunen , dan moet er ook een duidelijk doel zijn. Dat wordt door veel audiofielen gemist. Als je gaat luisteren dan roepen ze standaard altijd dat het 'nog beter kan'. Wat er dan beter kan is volstrekt onduidelijk. Ze hebben continue de onrust om te willen verbeteren. Zonder doel en zonder idee hoe je dat zou kunnen bereiken.
Laat het duidelijk zijn dat het Syva-systeem al meteen op een zeer hoog niveau speelde. Tunen en verbeteren hield hier dus duidelijk niet in dat er van iets dat niet deugt een enorme sprong gemaakt zou moeten worden naar een acceptabel geluid. Het ging hier echt om 'shades of gray'. Met als doel een zo echt en natuurlijk mogelijk geluid te realiseren. Dat je een vleugel, een stem, een gitaar, een saxofoon en een ensemble op haast dezelfde manier gepresenteerd krijgt als op een moment dat je die instrumenten in het echt beluistert. De werkelijkheid is dus de keiharde referentie waarmee vergeleken wordt. Het vergelijkingsmateriaal bestaat uit opnames van de betreffende instrumenten. Die zijn nooit voor 100% identiek met het echte instrument en wat de microfoon er dan van maakt, maar ze komen zo dicht mogelijk in de buurt. Dus, je moet altijd een beetje relativeren. De perfecte weergave bestaat niet. Maar, de allerbeste systemen bieden een zeer acceptabele illusie van die werkelijkheid.
Procedure
De high level workflow is dat er een curve (in werkelijkheid een complexe 3D animatie) wordt gemaakt van hoe het systeem op de luisterpositie presteert. De computer geeft dan aan waar gecompenseerd moet worden. Maar, daaraan voorafgaand is op basis van een paar minuten luisteren ook op papier geschreven waar de correcties zich zullen bevinden. Die luisterervaringen en wat de computer aangeeft moeten grotendeels overeen komen en doen dat doorgaans ook. Het gaat dan niet alleen om de afwijkingen in de frequentiecurve die het gevolg zijn van de akoestische interactie of wat de elektronica doet. Je luistert ook naar ruimte, snelheid, focussering, klank, noisefloor, tijdgedrag enzovoort. Op basis van dat alles wordt er dan in de software (LA Network Manager) aan een aantal knoppen gedraaid. Maar, soms worden de luidsprekers nog iets verplaatst of wordt de elektrisch regelbare akoestiek van de luisterruimte aangepast.
Nogmaals, in geval van de Syva gaat het hier om de puntjes op de i. Het aldus gemaakte configuratiebestand wordt dan vanuit de computer weer opgeslagen in de LA4X. Wie een Syva-systeem gebruikt voor zowel het hometheater als voor het luisteren naar muziek, zal doorgaans meerdere configuratiebestanden hebben. Voor deze twee verschillende luistertoepassingen zal vaak de laagweergave aangepast moeten worden.
Opnieuw wordt er dan geluisterd. Dat leidt soms tot miniscule aanpassingen. Dat bepaalde tonen van een vleugel net die shine, specifieke klank of harmonische diepte missen, zoals waarneembaar als je naast de echte vleugel staat, kun je subtiel compenseren met een correctie van 0.2dB omlaag (in een ander oktaaf) of omhoog. De echte klank van instrumenten is ondermeer afhankelijk van het patroon aan harmonischen. Je hebt daar met parametrische filtering in bepaalde gebieden ook invloed op. Het mooie van DSP-systemen is dat je veel meer mogelijkheden hebt om te sturen naar een gewenst resultaat.
Na al die aanpassingen ga je meestal meteen luisteren. Maar, het is veel beter om dat een dag later te doen. Je hoort dan ogenblikkelijk waar je misschien overgecompenseerd hebt of toch nog iets vergeten bent.
Luisterervaringen
Het Syva-systeem doet dingen waar de meeste obligate en standaard vloerstaanders en monitoren niet in de buurt komen. Met uitzondering natuurlijk van de allerbeste 'high-end' exemplaren. De essentie van dit artikel is niet om te beweren dat de Syva het meest superieure audiosysteem is, maar wel om aan te geven dat de Syva zeer dicht in de buurt komt van een aantal high-end systemen. Denk even aan de MBL 101 Extreme, De Steinway Lyngdorf LS en Model-D, luidsprekers van YG-Acoustics, Magico en Thrax, de Grimm LS1 en nog wat andere plezierige modelletjes. Ook zullen diverse high-end en studio luidsprekers op individuele eigenschappen een streepje beter kunnen presteren, hoewel er tijdens het luisteren niet echt de indruk ontstond dat er ergens nog iets te verbeteren viel. Maar de meeste goedbedoelde hifi-configuraties zullen grote moeite hebben om het prestatieniveau van de Syva te kunnen realiseren. Eigenlijk redelijk kansloos.
De Syva klinkt standaard uitermate neutraal en erg natuurlijk. Je ervaart de realiteit van echte instrumenten en stemmen. Het dynamisch bereik is zeer groot en zonder enige vorm van compressie en vervorming. Achter elk weergegeven geluidje zit een enorme kracht en drive. De mate waarin dit systeem detail en subtiliteit neer kan zetten is state-of-the-art. De stageweergave is dan ook indrukwekkend, waarbij zeker ook de fraaie gelaagdheid in de diepte opvalt en de sublieme transparante focussering en vrije plaatsing van stemmen en instrumenten. Wie ruimte heeft en de Syva kan plaatsen met een tussenruimte van 4-6 meter, zal een uiterst realistische podium-ervaring beleven. Met een power en impact zoals je live beleeft.
Een van de sterkste eigenschappen van grotere systemen en met name van de Syva is dat ze een echt groot en volledig vrij podium neerzetten. Het systeem opereert ook met een enorme rust en autoriteit. Met dit lijstje heb je dus een aantal fundamenteel belangrijke eigenschappen bij elkaar die ervoor zorgen dat een luidsprekersysteem natuurlijk en realistisch klinkt. Dat instrumenten echt klinken en zich zoveel mogelijk manifesteren zoals ze op de studiovloer doen, of in ieder geval zoals geregisteerd tijdens de opname. Dat is een zeer gewenst geluidsbeeld en staat in schril contrast met wat veel hifi-setjes doen. Als je luistert naar de Syva, of vergelijkbare high-end systemen en je schakelt dan terug naar de 'gewone' hifi-systemen, dan merk je feitelijk dat veel luidsprekers simpelweg de muziek in de weg zitten. In het ergste geval hoor je dat het geluid uit twee 'boxen' komt, maar overall mis je de ervaring dat geluid gewoon op een natuurlijke manier om je heen is.
Veel luidsprekers staan te 'knallen', klinken onrustig en het geluid is opgefokt. Zoveel mogelijk (kwantitatief) laag uit een 6 inch woofertje persen en het ideetje van de ontwerper volgen die vindt dat geluid op een bepaalde manier moet klinken. Nog erger is het om de 'smaak' van het publiek te volgen. Het zijn de bekende marketingtrucs die het publiek willen doen geloven dat een vloerstaander van 80cm hoog presteert als een high-end luidspreker en een Polo het comfort heeft van een Maybach. De Syva heeft ook niet de zogenaamde ingebouwde 'smoothness' die veel luidsprekers laten horen om een iets aangenamer geluidsbeeld te presenteren. Veel dure phono-cartridges hebben ook zo'n onnatuurlijke softe 'zoef'. Dan klinkt een moving magnet met een conische naald vaak realistischer. Wel eens een Fender Strat gezien met een ingebouwde 'smoothness-mode? Wel, echte muziekinstrumenten klinken allesbehalve 'smooth', maar ook niet soft, gemeen, harsh en uitgebeten. De Syva laat dan ook zo veel mogelijk het echte karakter en geluid van instrumenten en stemmen horen. De intrinsieke kracht achter snaaraanslagen, percussie en piano-aanslagen is een fundamentele factor op weg naar dat realisme. Kracht en gewicht zijn andere eigenschappen dan decibellen. Je kunt een pianotrack keihard afspelen. Je hebt dan misschien het idee dat er kracht zit achter die toetsaanslagen, maar dat is niet waar. Ook op een heel zacht volume hoor je met de Syva de intrinsieke energie en het gewicht achter zo'n aanslag. Dat draagt bij aan onze ervaring van realistisch geluid. Het maakt dat het totale geluidsbeeld plastischer, contrastrijker en dynamischer klinkt.
Sommige luisteraars spreken dan van een 'upfront' geluid. Dat zullen ze ook zeggen als ze een saxofoon, accordeon, trombone of snaredrum in het echt horen. Ze kennen die instrumenten meestal alleen maar van een plaatje uit de encyclopedie. Om die intrinsieke kracht te beoordelen wordt hier vaak een track gedraaid van het pianoduo Scholtes & Janssens (Challenge Classics CC72848). De rust, autoriteit en intrinsieke energie van beide vleugels komt overtuigend naar voren en wekt de illusie dat beide instrumenten fysiek voor je staan. Als je door een aantal opnames heen luistert, valt het op hoe goed modern cd-materiaal is.
Ook hoeveel informatie er dan vervolgens door gemiddelde hifi-luidsprekers wordt weggelaten of vervormd. Met de Syva en vergelijkbare high-end systemen ontdek je dat er nog een wereld aan geluidsmatige ervaringen naar voren komt die op andere systemen niet tot minder waarneembaar zijn. Dat opnames (vaak ook oudere opnames) ongekende dimensies hebben, die op veel systemen verloren gaan. Draai maar de bekende tracks van het Carnegie Hall concert (Harry Belafonte 1959). De Syva zet die stage neer over een enorme breedte met een geweldige transparantie. Je zit dan gewoon in de zaal, met je neus op het podium. Levensecht. Met de Syva hoor je gewoon veel meer. Het is ongekend welke immense hoeveelheid diepe detaillering en informatie dit systeem levert. Het laag is subliem. Ongekleurd, gedefinieerd en het gaat met de twee Syva Subs zeer diep.
De Syva geeft de authentieke klank uit de opname weer. De laagweergave is zeer bijzonder. Absoluut niet een muur van lage en om zich heen slaande frequenties zonder al te duidelijke definitie, waar sommige zeer kostbare luidsprekers mee kunnen komen. De klank, definitie, kracht, ongekleurdheid, schoonheid en balans van het laag zijn first class. Dat is hier echt zelden vertoond. Een genot om naar Marcus Miller te luisteren, maar ook naar de bass van Luis Cabrera op trptk's nieuwste Canto Interno release. Met betrekking tot uitvoering, opnamekwaliteit en muziek behoort deze release tot het allerbeste dat trptk heeft gemaakt. Luisteren naar Canto Interno op de Syva betekent een complete melt-down. Dit is echt uit een andere dimensie.
Echte professionals willen het geluid zoveel mogelijk horen zoals het is. Professionele luidsprekerbouwers hebben geen enkel belang in het maken van een 'soundje' en al helemaal niet in het sluiten van compromissen. Uiteraard kent elk product een gewenste prijsrange waarbinnen ontworpen moet worden. Maar de keuzes in de pro-sector met betrekking tot waar zo'n compromis dan moet liggen, zijn vaak anders dan in de hifi. In de pro-sector gaat het om prestaties, duurzaamheid en betrouwbaarheid.
Vormgeving en afwerking zijn hier wat minder belangrijk. In de hifi gaat het om zoveel mogelijk functionaliteit, of er een 'app' is, een trendy look, connectivity en een soundje dat de consument niet de winkel uitjaagt. Graag ook allemaal software gestuurd, waardoor je weet dat je een apparaat over 5 jaar niet meer kunt gebruiken vanwege incompatibiliteit. De hifi-compromissen liggen in de geluidskwaliteit, betrouwbaarheid en duurzaamheid. Uiteraard zijn er uitzonderingen, maar daar hangt dan weer een hoger prijskaartje aan.
Klasse-D
Het Syva-systeem kan werken met verschillende L-Acoustics versterkers. Over versterkers worden al decennialang oeverloze discussies gevoerd. Die zijn zinloos om de doodeenvoudige reden dat het uitgangspunt van die discussies niet klopt. De context en het doel van die discussies ontbreken. Wat vaststaat is dat het werkingsprincipe van versterkers kan verschillen.
Voor de rest kun je een discussie hebben over op welke manier je, binnen zo'n principe, de maximale audiokwaliteit kunt halen, gedefinieerd in de vorm van een aantal meetbare en waarneembare eigenschappen. Het zal vanuit de historie bekend zijn dat elk technisch principe enige tijd nodig heeft om tot volle ontwikkeling te komen. Het heeft ook even geduurd voordat er goede buizenversterkers waren. Klasse-D versterkers zijn bekend vanaf de dertiger jaren uit de vorige eeuw. We hebben anno 2021 het moment dat deze versterkers zeer goed bruikbaar zijn voor audiotoepassingen al lang bereikt. Wie nu nog een discussie voert of klasse-D beter is dan klasse-AB en/of klasse-A loopt mijns inziens minstens 5 jaar achter. Het doel van een discussie over versterkers (in ieder geval door audiofielen) zou moeten zijn om te bepalen welke versterker de beste resultaten geeft in een bepaald systeem dat in een bepaalde omgeving is (context). Met als resultaat om een zo natuurlijk en realistisch mogelijke weergave te krijgen. Het maakt dan volstrekt niets uit welk bouwprincipe er achter zo'n versterker zit. Als het geluidsbeeld klopt, dan is het namelijk goed en heb je voor die toepassing de allerbeste versterker, ongeacht het principe, de prijs of het merk. Ook al werkt die versterker op perslucht of petroleum.
De LA4X is een voorbeeld van een klasse-D versterker die grotendeels compromisloos is gebouwd en bedoeld is om de Syva op topniveau te kunnen laten functioneren. Wie echt denkt dat het met een ander versterkerprincipe of andere versterkers beter kan, moet met ongelooflijk goede argumenten komen. De LA4X levert state-of-the-art geluid. Een reden dat fabrikanten met klasse-D versterkers komen is dat de productie- en materiaalkosten daarvan vele malen kleiner zijn dan met klasse-AB en klasse-A versterkers. Hier speelt in de hifi vaak weer het aandeelhoudersbelang. Een meevaller is dat technici toch superieure prestaties uit die klasse-D techniek weten te krijgen. Een voordeel is ook dat de ecologische footprint van klasse-D wat minder omvangrijk is.
Nothing is perfect
Wie streeft naar het ultieme audio-systeem kan beter een andere hobby zoeken. De beste systemen in de wereld komen nog steeds niet verder dan het bieden van een zeer geloofwaardige illusie van de werkelijkheid. Maar, die kan inmiddels zeer overtuigend zijn. Ook het Syva-systeem kan de realiteit overtuigend benaderen. Om daar te komen volgen hier nog enkele opmerkingen. Voor degenen die content hebben vanaf 16Hz en/of het systeem uitsluitend gebruiken om naar muziek te luisteren is de combinatie met de Syva Sub ideaal. Een combinatie met de Syva Low ligt meer voor de hand als er een hometheater systeem mee wordt gebouwd, waar veel power nodig is tussen pakweg 40-70Hz. De Syva Low heeft een zeer hoge akoestische output en zal daarom veelal in professionele toepassingen worden gebruikt. In een discotheek of tijdens de versterking van live-muziek.
De Syva / Syva Sub combinatie vormt een medium throw systeem. De tweeters bevinden zich niet op oorhoogte voor iemand die in de luisterstoel zit. Vanwege de kleinere verticale spreiding zal de optimale tonale balans dus op een grotere afstand zijn dan binnen de 3-5 meter luisterafstand in een huiskamer. Op de 'huiskamer'-luisterafstand ervaar je dus iets minder hoog. Het goede nieuws is dat je dat met de DSP kunt corrigeren voor de gewenste luisterafstand. Dat lukte hier probleemloos, waardoor de tonale balans op de luisterpositie helemaal klopt. Syva kan ook opgehangen worden tegen een muur, bijvoorbeeld in een home theater naast de tv. Dan kunnen de tweeters wel op 'oorhoogte' komen.
Het Syva-systeem komt met een DSP. Daarmee mag niet de suggestie worden gewekt dat het systeem alleen maar goed kan spelen als gevolg van de invloed van de DSP. Het zal, zonder DSP en met heel andere (passende) versterkers ook goed spelen. De DSP is niet bedoeld om enorme correcties uit te voeren, waardoor het systeem alleen dan goed kan spelen. Als dat echt nodig is, dan is het beter om het huis af te breken en te vervangen door iets dat akoestisch verantwoorder is. Het is bovenal bedoeld om in een goede akoestiek en bij een goede plaatsing net een paar puntjes op de i te zetten. Het is ook buitengewoon opvallend dat de Syva zelfs op fluistersterkte het volledige beeld in de juiste tonale verhoudingen en met alle detaillering en subtiliteit neer kan zetten.
Het Syva-systeem kan ook wat hogere geluidsdrukken halen. De take-off van een Concorde of Boeing 747 op realistisch volume en dan van enkele meters afstand. Mocht u een party hebben, dan is het verstandig om de volumeregelaar uit de buurt te houden van door spiritualiën benevelde feestneuzen, die in een vlaag van ontluikende expressiviteit de knop naar rechts slingeren. Zelfs een langdurig lopend abonnement voor de KNO-arts zal dan weinig progressie op gaan leveren. Het is per definitie met dit soort systemen verstandig om rustig te doen met het volume. De betere systemen klinken doorgaans zeer schoon, vervormingsarm en zuiver. Daardoor heb je niet de ervaring dat het systeem 'hard' staat. Maar, als je gaat meten zit je al snel over de 75dB. In de luisterruimte wordt altijd een gemiddeld volume van 75dB aangehouden. Veilig om langer naar te luisteren en het geeft dan altijd de juiste tonale balans.
Epiloog
Voor uw auteur is het niet verbazingwekkend dat veel professionele apparatuur absoluut superieur is aan veel consumenten hifi. Voor veel reviews worden hier professionele componenten ingevlogen. Het Syva-systeem kan een natuurlijk en realistisch geluidsbeeld presenteren van ongekende klasse. Het is daarmee on par met veel high-end systemen en gaat veel verder dan het merendeel van de hifi-systemen. Het gaat dan vooral om de transparante vrijheid van het geluid. Het systeem geeft muziek de ruimte. Er is veel meer een gevoel dat er wordt meegewerkt aan die beleving, inplaats van dat luidsprekers een beperking vormen en de muziek feitelijk in de weg staan. Mogelijkerwijs dat u dat nog nooit heeft ervaren, zittend achter een tweetal fraaie vloerstaanders. Maar, naarmate uw audiofiele ontwikkeling zich verder vormt, zult u dit soort verschillen tussen de betere high-end systemen en de 'gewone' hifi beter gaan herkennen. U bent ook niet in staat om een Ferrari of Lamborghini op de weg te houden vanuit een langdurige ervaring in middenklassers.
Ook het Syva-systeem kent een prijskaartje. Maar voor dit niveau van weergave zijn de investeringen in high-end land over het algemeen vele malen hoger. De Syva is bedoeld voor de gelouterde en ervaren audiofiel die na een tientallen jaren durend groeipad begrijpt hoe live-muziek echt klinkt. Vanzelfsprekend ook voor muziekliefhebbers, musici en professionals. De Syva laat live muziek horen zoals het in werkelijkheid klinkt. Met alle schoonheid, klank, natuurlijkheid, realisme, rust, dynamiek en in een fascinerende, ruimtelijke, subliem gedefinieerde en messcherpe live-stage. Het laag is first class en een voorbeeld van hoe echt goede luidsprekers dat weergeven. Er is alleen maar muziek in de ruimte. De performance staat live voor je neus.
Het systeem is volledig afwezig als storende factor. Met de Syva en de bijbehorende LA4X staat er een high-end systeem in huis dat niet tot nauwelijks onderdoet voor soms tonnen kostende systemen die op de consumermarkt zijn gericht. Je komt best nog een streepje verder met een Steinway Lyngdorf LS of een full fling YG Acoustics Sonja XVi. Voor een zeker bedrag zit je dan in de hoogst denkbare regionen. Een belangrijk verschil is dat zulke systemen een nog veel groter podium kunnen plaatsen, maar deze systemen worden van nature ook weer in veel grotere huiskamers geplaatst.
Het is een fascinerende gedachte dat de Syva en vergelijkbare pro-systemen een enorm disruptief momentum kunnen veroorzaken in de high-end wereld. Als je goed kunt ontwerpen, je focus is alleen op geluidskwaliteit en je neemt afstand van peperdure materialen, constructies en oppervlaktebewerkingen, dan kun je een prestatieniveau bereiken dat gevaarlijk is voor de gevestigde orde van high-end systemen. Met voor de consument een uitermate acceptabele prijs.
De belangrijkste verklaring voor de steeds exorbitanter prijzen van high-end apparatuur is dat de high-end luxe producten maakt die in principe niet nodig zijn. Ze worden dus niet geprijsd volgens het commodity model en daardoor is er geen tot nauwelijks een koppeling tussen prijs en waarde/prestatie. De producten van L-Acoustics volgen wel een commodity model. Die producten zijn nodig in de pro-wereld en zijn geen luxe. Hier is dus een volgbare relatie tussen prijs en kwaliteit en ook nog een realistische prijsstelling.
Je hebt voor de hier beschreven betaalbare Syva alleen nog een goede voorversterker en bron nodig. Vanwege de enorme potentie van dit systeem is alles uit de kast gehaald om de maximale performance te krijgen. Mocht de bitcoin meewerken, dan zou uw auteur er ogenblikkelijk voor gaan. Wellicht in een flashy RAL-kleurtje. Van zo'n weergave word je heel erg blij en enthousiast. Niet alleen uw auteur, maar ook een aantal andere bezoekers vinden het systeem geweldig. De L-Acoustics Syva behoort bij de allerbeste systemen die hier hebben gespeeld. Maar, wellicht een goed idee om eens af te spreken met Audio Solvation om dat zelf te gaan ervaren. En voor advies bij het verdere traject; je hebt namelijk zelf toegang tot de DSP van de versterker om het systeem naar wens in te stellen, maar met hulp van Audio Solvation kun je het systeem daadwerkelijk afstemmen op de betreffende ruimte en luisterafstand dankzij de inzet van van professionele meetapparatuur.
Een globale prijsindicatie voor het Syva-systeem (Syva, Sub en LA4X) ligt rond de 30.000 euro. Maar, zoals in de pro-wereld gebruikelijk krijgt de klant altijd een aanbod. | www.audiosolvation.nl
