Toen ik de nieuwe LEAK Stereo 130 versterker met bijpassende LEAK CDT cd-transport een tijdje geleden voor het eerst voorbij zag komen in een persbericht maakte mijn hifi-hart een verheugd sprongetje. In 2011 kreeg ik van een collega een oude LEAK Delta 30 geïntegreerde versterker. Die eigenwijs vormgegeven kleine versterker uit de late nadagen van de overgang tussen buizen en solid state werkte nog steeds, en ondanks dat hij een paar ouderdomsverschijnselen vertoonde schreef ik er deze enthousiaste vintage review over. LEAK bestond al een hele tijd niet meer, maar nu is dit toch iconische merk dus terug op de markt. Niet met wat-de-gek-ervoor-geeft high end prijskaartjes, maar betaalbaar en voorzien van een aantal interessante hedendaagse snufjes. Die moest en zou ik aan de tand voelen, en aldus geschiedde.
Een Beetje Historie
Harold Joseph LEAK richtte het naar hem genoemde merk op in 1934 en hij groeide uit tot één van de pioniers in de hoogwaardige muziekweergave. Een aantal van zijn wapenfeiten zijn helaas een beetje verloren gegaan in de stoffige krochten van de hifi-geschiedenis, maar het was één van zijn ontwerpen – de Point One versterkerserie uit 1945 – die als eerste een harmonische vervorming onder de 0,1% had. Het bedrijf innoveerde ook op het gebied van luidsprekertechnologie. De succesvolle LEAK Sandwich luidspreker uit 1961 had een door huurling Don Barlow ontwikkelde woofer, waarvan de conus bestond uit een laag geschuimd polystyreen tussen twee vellen aluminiumfolie, wat een extreem licht en stijf luidsprekermembraan opleverde. Een vergelijkbaar principe wordt vandaag de dag nog steeds gebruikt door merken als Podszus-Görlich en Zellaton.
De klassieke LEAK Stereo30 (foto: Rene van Es)
In 1969 werd het merk verkocht aan de Rank Organisation, een Brits entertainmentbedrijf dat films en televisieproducties maakte, maar ook radio’s, televisietoestellen en kopieerapparaten produceerde - de Rank in Rank-Xerox, voor de oudere jongeren onder de lezers. Eind jaren 70 werd de concurrentie van de Japanse audio-industrie te hevig, en verdween de merknaam LEAK zonder veel resterende glorie stilletjes van de markt. Definitief zo leek het, maar niets is minder waar en een balletje kan raar rollen in hifi-land. Na 40 jaar in diepe sluimer te hebben verkeerd werd de merknaam LEAK verworven door IAG (International Audio Group). Deze Chinese investeerder heeft het hifi-hart op de juiste plaats en was eerder succesvol met het terug op de markt brengen van ándere klassiekers uit de Britse hifi, waaronder Quad, Wharfedale en Mission. En nu dus LEAK.
LEAK Stereo 130 Geïntegreerde Versterker
In het verleden kon je bij de versterkers van LEAK aan het typenummer het vermogen aan 8? aflezen: zo had de Stereo 30 uit 1963 een vermogen van 2 x 15 Watt. De nieuwe Stereo 130 breekt met die traditie en levert 2 x 45 Watt per kanaal in Klasse AB. Ik noem de historische Stereo 30 overigens niet voor niets, want het design van de nieuwe Stereo 130 is daar tot in details op gebaseerd. De smalle behuizing, de zwarte band aan de onderkant van het verder aluminiumkleurige front, met linksonder het originele naamlogo. De draaiknoppen met een geribbelde cilinder van zwart kunststof rond een aluminiumkleurig hart, de volume- en bronkeuze knoppen rechts- en linksbuiten met de knoppen voor de toonregeling en balans daar tussenin, zelfs de (nu tegen meerprijs leverbare) notenhouten ombouw. Het ‘nieuwe’ design is echt ongelooflijk retro, maar ik verbaas me erover hoe actueel het er anno 2020 eigenlijk nog steeds uitziet, zéker de versie zonder houten ombouw die ik ter recensie in huis kreeg.
Verschillen zijn er ook. De originele draaiknoppen hadden een klein puntje waarmee de stand vanuit de luisterstoel gemakkelijker af te lezen was, en de hoofdtelefoonuitgang - die overigens pas op de LEAK Stereo 30+ verscheen - ging schuil achter een klein ‘draaiknopje’ dat meer een ‘draaidopje’ was dat je moest verwijderen om de hoofdtelefoon te kunnen inprikken. Verder heeft de nieuwe Stereo 130 een ‘direct’ knop waarmee je de hele - overigens mooi subtiel werkende - toonregeling omzeilt, wat ook een net wat doorzichtigere weergave oplevert. Uiterst rechts zit de stand-by knop die in rust zachtjes rood oplicht en bij inschakelen feller gaat branden. De bronkeuzeschakelaar is nu voorzien van een kransje kleine oranje LED’s die aangeven welke bron je hebt gekozen. De versterker wordt geleverd met een afstandsbediening waarmee ook de functies van het bijbehorende CDT cd-transport bediend kunnen worden, waarover straks meer.
Aan de achterkant vind je de grotere verschillen. Zo is de Stereo 130 voorzien van een gezekerde IEC net-entree met daarboven de echte aan/uit knop. Waar de oude Stereo 30(+) twee ingangen voor platenspelers had is dat er op de Stereo 130 maar één (MM), en de microfooningangen (!) zijn ook verdwenen. In plaats daarvan zijn er twee analoge Aux-ingangen en een stereo pre-out beschikbaar, één paar luidsprekeraansluitingen en een uitgebreid digitaal aansluitpaneel waarop je niet alleen een coaxiale, twee optische en een USB-B digitale ingang vindt, maar ook een coaxiale en optische digitale uitgang. Een netwerk-aansluiting ontbreekt, de LEAK Stereo 130 heeft géén streamer aan boord. De da-converter in de Stereo 130 ondersteunt via USB resoluties tot 384kHz (PCM) en DSD256, maar géén MQA. De coaxiale en optische verbinding zijn gemaximeerd op 192kHz. Een USB-A poort voor updates en een 12 Volt trigger in- en uitgang maken het af. Hiermee kan de LEAK Stereo 130 dus het hart van elke moderne hifi-installatie vormen. Als kers op de taart heeft de Stereo 130 een Bluetooth ontvanger aan boord (met externe antenne) die aptX en Apple AAC ondersteunt.
LEAK CDT CD-Transport
Het LEAK CDT cd-transport is geen cd-speler, maar een transport. Dat betekent dat er geen da-converter in zit en dat hij dus ook geen analoge audio-uitgangen heeft. Op het achterpaneel vinden we naast een gezekerde IEC net-entree en de aan/uit knop een paartje trigger-aansluitingen om hem synchroon met de Stereo 130 aan en uit te kunnen zetten, en een optische en coaxiale S/PDIF digitale uitgang. De CDT maakt gebruik van een soepel werkend en extreem stil lopend ‘slot-loading’ Red Book cd loopwerk. Géén cd-rom loopwerk dus, zoals tegenwoordig min of meer gebruikelijk is, maar daarom ook géén buffer waar de gelezen data eerst in wordt opgeslagen. Het gebruik van zo’n buffer kán een voordeel zijn bij het afspelen van ernstig beschadigde cd’s of cd-recordables die na verloop van jaren minder goed leesbaar zijn geworden, maar ik ben in de praktijk geen enkele cd tegengekomen die niet goed werd afgespeeld.
Op het front zit een relatief klein maar goed afleesbaar monochroom dot-matrix lcd display met een zeer grote kijkhoek. De bedieningsknoppen zijn trefzeker te gebruiken maar voor mijn gevoel is een heel klein beetje intuïtieve bediening opgeofferd aan het strakke design. Het zal een kwestie van wennen zijn, maar ik drukte meermaals op de ejectknop toen ik eigenlijk het afspelen wilde starten met de play/pauze knop ernaast. Links naast de bedieningsknoppen zit een USB-A ingang waar je een memorystick met muziekbestanden in kunt steken. Daar zijn wel een paar restricties aan verbonden. De stick moet FAT16 of FAT32 geformatteerd zijn, en mag alleen WAV, MP3, WMA of AAC formaat bestanden bevatten, met een maximale resolutie van 48kHz.
Dit is een verrassende en leuke extra functie, maar de bediening vind ik een beetje onduidelijk. Het afspelen begint zodra je de stick in de USB-A bus steekt en met de ‘input’ knop de USB ingang selecteert. Vóór het spelen een favoriet album of nummer kiezen is er dus niet echt bij. Via de afstandsbediening kun je met bepaalde toetsen kiezen om binnen de hoofd-folder of binnen de actueel afgespeelde folder te zoeken of te skippen, maar het display laat niet zien in welke modus je zit en de getoonde metadata is ook niet altijd even duidelijk vanwege de beperkte ruimte. Mijn advies is dan ook om deze functie bijvoorbeeld te gebruiken voor een stick vol achtergrondmuziek, waarvan de nummers allemaal in één map staan, en zo een heel feest lang voor ononderbroken achtergrondmuziekplezier zorgt. Het afspelen van bestanden op een goedgevulde externe schijf in een mappenstructuur kan echter wel voor wat frustratie zorgen.
In Gebruik Nemen en Luisteren
De klankmatige beoordeling heeft grotendeels plaatsgevonden op mijn kantoor, omdat ik daar het meeste uren per dag naar muziek luister. Mijn KEF LS50 luidsprekers in nearfield-opstelling werden met AudioQuest CV-4 luidsprekerkabels aan de LEAK Stereo 130 gekoppeld, de CDT sloot ik met een coaxiale AudioQuest Hawkeye digitale interconnect aan, mijn Mac mini met een AudioQuest Carbon USB en en de Bluesound Node met een AudioQuest Vodka Optical. De apparaten stonden in deze opstelling onder handbereik, dus heb ik de afstandsbediening nauwelijks gebruikt. Uiteraard heb ik wel even gekeken hoe hij werkte en daar vielen me een paar kleinigheden bij op. Dat de afstandsbediening voor zowel de Stereo 130 als de CDT kan worden gebruikt zorgt voor een mengeling van bedieningsknoppen die enige gewenning vergt. Met de onderste twee knoppen moet je eerst kiezen of je de versterker of het cd-transport wil bedienen en dat is niet handig als je na het starten van een cd of het skippen naar een ander nummer het volume op de versterker wil veranderen. Ik snap wel waarom: sommige knoppen hebben een dubbele functie - bijvoorbeeld ‘volume +’ voor de versterker, die ook wordt gebruikt voor ‘file omhoog’ tijdens het afspelen vanaf een USB stick - maar je vergist je er snel in en dat is jammer. Als je beide apparaten koopt heb je overigens twee afstandsbedieningen die je apart zou kunnen gebruiken. Wel even goed markeren welke knijpkat voor welk apparaat is dan. Enfin, de bediening is natuurlijk toch een beetje ondergeschikt aan hoe één en ander klinkt.
Ik heb de Stereo 130 eerst twee dagen op zacht niveau de onvolprezen Isotek Burn-in CD laten spelen om de nieuwigheid eraf te spoelen en om het digitale deel van de schakeling te laten stabiliseren, en daarna ben ik er eens goed voor gaan zitten. De Stereo 130 mag dan een typisch retro-Brits uiterlijk hebben, van een donkerbruine retro-weergave die in de jaren 60 en 70 de Britse hifi typeerde is echter geen enkele sprake. De LEAK Stereo 130 klinkt dynamisch, snel en uiterst transparant. Ik kan me zo voorstellen dat je met een wat koeler uitpakkende luidsprekerkabel en strikt neutrale luidsprekers een klein beetje de analytische kant op zou gaan, maar met de CV-4 en de LS50’s was het resultaat aanstekelijk, lekker open en heerlijk ruimtelijk. De presentatie was wat meer voorwaarts dan ik van mijn Peachtree Decco65 gewend ben op deze plaats, en als er misschien iets nét een streepje extra kleur had mogen hebben dan was dat het laag. Maar daar kun je met de toonregeling - weliswaar met een minimaal verlies aan transparantie - eenvoudig iets aan veranderen. Ook ritmisch klopte het geheel uitstekend.
Ik begon met de Bluetooth weergave, omdat die functie vandaag de dag vooral door jongere gebruikers op prijs wordt gesteld. Het koppelen verliep uiterst soepel en de weergave was in mijn oren behoorlijk goed voor wat je mag verwachten van een gecomprimeerd digitaal signaal. Tonaal was het in orde, met een lichte nadruk op het middengebied, redelijk wat detail en een deugdelijke dynamiek. Dat het via een ongecomprimeerde digitale bron nog beter kon was echter geen verrassing, ik had zelfs niet anders verwacht. De aanzienlijk betere weergave via de Bluesound Node en het CDT loopwerk ontliep elkaar niet veel, maar ik had toch vrij snel een voorkeur voor cd-weergave via de CDT.
Een favoriete cd om nieuwe hifi mee te testen is nog altijd …And Poppies From Kandahar van Jan Bang. Dit wonderlijke en fantastisch geproduceerde album heeft de oorlogsproblematiek in Afghanistan als onderliggend thema, maar vingerwijzend of gewelddadig wordt het nergens. Wel reuze-spannend, want het is één groot muzikaal hoorspel dat zich in 12 grotendeels instrumentale tracks afspeelt en veel aan de fantasie van de luisteraar overlaat. Favoriete track? Passport Control, waarin een onderhuidse maar opzwepende beat een steeds voller geluidsbeeld opjaagt naar een lange climax aan het eind van de ruim negen minuten durende track. Door de nearfield opstelling van de LS50’s ontstond een prachtige en forse bubbel van geluid die me volledig omsloot en waar ik helemaal in opging.
De wat voorwaartse plaatsing en de gulle ruimtelijkheid bleven ook in de grote set beneden goed overeind aan mijn prototype Kharma luidsprekers. Gezien het enorme prijsverschil geen geringe prestatie. In de grote set testte ik de MM phonotrap, met een eenvoudig maar uitstekend presterend AudioTechnica AT95E element in de Thorens TD 125. Tot mijn vreugde mag ik zeggen dat de discreet opgebouwde phonotrap in de Stereo 130 van een voortreffelijke kwaliteit is, en het niveau van de digitale ingangen dicht benadert. Met een beter element zijn ongetwijfeld nog betere resultaten te behalen, maar met een externe phonotrap van enige statuur natuurlijk ook. De ingebouwde hoofdtelefoonuitgang is uitstekend, maar ook hiervoor geldt dat hij niet vergelijkbaar is met een losse hoofdtelefoonversterker. Aan mijn AudioQuest NightHawk Classic presteerde hij echter prima, met een klank die leek op de weergave via luidsprekers: gedetailleerd en dynamisch, met een lichte nadruk op het middengebied en een mooi soepel laag dat nét een tikje aan de slanke kant was.
Conclusie
De LEAK Stereo 130 en het CDT CD-transport vormen een klassiek ogend maar volledig naar hedendaagse maatstaven presterende twee-eenheid voor een verrassend betaalbare prijs. Toekomstige prijsverhogingen even daargelaten heb je voor minder dan 1500 euro - net iets meer als je de bloedmooie notenhouten console erom wilt - een setje dat in combinatie met de juiste luidsprekers werkelijk de sterren van de hemel speelt. De aanschaf van het CDT loopwerk is uiteraard niet verplicht, maar als je nog cd’s draait is hij zeker het overwegen waard. Hij werkt snel en soepel, draait werkelijk doodstil en zorgt in combinatie met de da-converter in de Stereo 130 voor een aanstekelijke, ruimtelijke en lichtvoetige weergave. Door de wat onhandige bediening van de USB afspeelmogelijkheid verliest hij helaas nét een halve sterscore.
De Stereo 130 geïntegreerde versterker is zowel om te zien als om te horen een snoepje. Hij is goed gebouwd, klinkt modern en open, en biedt voldoende digitale en analoge aansluitmogelijkheden waaronder Bluetooth. Als kers op de taart heeft hij een uitstekende MM phonotrap aan boord. Echter ook hier net een halve ster eraf, vooral door de wat onhandige mix van functies op de overigens fraaie, met een metalen frontplaat uitgevoerde afstandsbediening, en de kleine aantekening ten aanzien van de combinatie met bepaalde kabels en luidsprekers. Niettemin een meer dan uitstekende en welverdiende score. Laat je niet bedriegen door de compacte afmetingen, deze pittig presterende set heeft het in zich om net als zijn illustere voorganger een echte retro-klassieker te worden.
LEAK Stereo 130
LEAK Stereo 130 Silver: 799 euro
LEAK Stereo 130 Walnut: 899 euro
LEAK CDT Silver: 549 euro
LEAK CDT Walnut: 649 euro
Beoordeling: 4.5 / 5
MIKA Distribution | mikadistri.nl
Quad-raad | quad-raad.nl
