Wie zijn huis wil bevolken met draadloze speakers komt snel uit bij Sonos, Denon, Harman Kardon of een van de vele anderen. Maar er zijn ook premiumopties die de luxejager aanspreken of de audiofiel die zijn high-end set wil combineren met iets dat goed klinkt elders in huis. De fraaie Series 3-speaker van Linn is er zo een.
Bij de term ‘draadloze speakers met multiroom’ denk je wellicht meteen aan Sonos. Op papier lijkt de Series 3 inderdaad een poging van Linn om een rivaal voor de populaire speakers van die fabrikant (en de vele anderen die gelijkaardige toestellen uitbrengen) het veld op te sturen. Die vergelijking klopt echter niet helemaal. Of beter: gaat helemaal niet op. Het aanzienlijk hoger prijskaartje, het aparte design en de bijkomende mogelijkheden maken dit toestel veel eerder een concurrent voor premiumproducten als de Devialet Phantom-reeks, de Bowers & Wilkins Formation Duo of Cabasse The Pearl. Het is dus echt bedoeld als luxeartikel en is uitgerust met het nodige om te integreren met een muzieksysteem dat heel het huis overspant.
Een bijkomende uitschieter op functievlak is de HDMI-ARC-aansluiting, zodat je een Series 3-speaker(s) kunt inzetten als oplossing om je tv-geluid te verbeteren. Dat maakt deze Linn meteen een heel elegant (maar ja, ook prijzig) alternatief voor een soundbar. Zeer interessant vinden we vooral dat deze speaker een rasechte Linn is en de technologieën bezit die de Schotten op eigen houtje ontwikkeld hebben. Zoals Space Optimalisation, een vorm van kamercorrectie die de klank verbetert rekening houdend met je kamer. Dit is allesbehalve een doorsnee Sonos-kloon, dat is je wellicht inmiddels duidelijk.
Schotse trots
Toen we in februari Linn in Schotland bezochten om kennis te maken met een nieuwe custom install-lijn, kregen we uiteraard een hele rondleiding in het iconische fabrieksgebouw ontworpen door Centre Pompidou-architect Richard Rogers. Als je bij Linn op bezoek gaat, gaat het onvermijdelijk vaak over hun Sondek LP12-draaitafel. Maar tijdens die fabriekstour viel ons oog op merkwaardige lege behuizingen uit een soort kunststof, die achteraf de ruwbouw bleken te zijn voor Series 3-luidsprekers die op dat moment van de band rolden. Intrigerend, vooral bleek dat dit apparaat exact hetzelfde aan boord heeft als de volwassen Linn DSM-netwerkspelers. Linn-kenners mogen al gniffelen, want die ‘exact’ in de vorige zin staat er natuurlijk niet zomaar.
Een paar maanden later, en met de nodige hulp van Concerto Audio in Amsterdam, konden we deze kostbare draadloze alles-in-één luidspreker testen. In een stereo-opstelling bestaande uit twee stuks, wat toch iets bijzonder is. Dat Concerto Audio ons hielp bij het verkrijgen van testtoestellen is geen toeval, want de winkel is een voorname Linn-specialist in Nederland en close partner van het Schotse merk.
Een reusachtig ei
Het design van de Series 3 is iets bijzonder. Ok, echt verbaasd daarover zijn we niet. Een eigen smoel is nu eenmaal een must als je op het premiumsegment mikt. Met gedurfd design scoor je. Althans, dat lijkt toch zo als je naar het speelveld van luxespeakers kijkt. Elegante gebogen lijnen en hoogwaardige materialen zijn er een vereiste. Het is sowieso één manier om een onderscheid te maken met de mainstream-speakers van Sonos en co, die meestal dezelfde rechthoekige vorm bezitten.
Met de Series 3 opteert Linn voor een organische vorm die een beetje doet denken aan een tulp. Of aan het fossiel van een dino-ei dat we ooit in een natuurhistorisch museum bewonderden. Het ei-gevoel wordt nog verder versterkt door de fijn afgewerkte metalen luidsprekerrooster met zijn vele kleine ruitjes die de voorkant siert. Het heeft dezelfde ovale vorm als de speaker zelf, en springt er visueel enorm uit omdat het contrast tussen het reflecterende metaal en de matte witte kunststof zo groot is. En dat was zeker het geval bij één van de twee Series 3’s die we op bezoek hadden, want daarbij was het rooster in een weelderige goudkleur afgewerkt.
Foto’s van de Series 3 brengen niet goed over hoe luxueus het wel is afgewerkt. De behuizing is weliswaar uit een kunststof, maar komt verre van goedkoop over. Dit is geen ordinair plastic, maar een glad en toch zacht aanvoelend materiaal dat doet denken aan high-end kunststoffen gebruikt in duurdere auto’s. De behuizing is ook grotendeels uit één stuk, zoals we ontdekten op de fabrieksvloer. Overigens hebben die gebogen lijnen ook een akoestische functie, onder meer om staande golven te voorkomen.
Of je het design van de Series 3 oogstrelend dan wel ongepast voor jouw interieur vindt, dat is uiteindelijk een zeer persoonlijk iets. Naar ons gevoel kies je deze Linn-speaker niet als je iets zoekt dat jij (en bezoekers) na een tijd niet meer willen zien staan. Het is zo’n afwijkende vorm dat het echt een design-pronkstuk wordt, iets dat altijd present is in de kamer. Je wilt dus dat bezoekers het meteen opmerken en appreciëren. Tegelijkertijd blijft het naar ons gevoel een ‘zachte’ aanwezigheid, niet provocatief zoals de ruimtehelm van Devialet.
Touchcontrols bovenaan
Je bedient de Series 3-speaker via de gloednieuwe Linn-app (zie verder). Vind je even de smartphone of tablet niet, dan heb je nog altijd de subtiele touchcontrols bovenaan de speaker. Ze zijn op slimme wijze bijna onzichtbaar en naadloos verwerkt in het ruimer geheel, zodat je op afstand niet moet kijken op een reeks knoppen. Het volumeniveau wordt wel continu aangeduid met een ring die vollediger oplicht naarmate de speaker luider speelt. Eerst waren we geneigd om over de ring te vegen om het volume te veranderen, want dat is een natuurlijke beweging om te maken als je geconfronteerd wordt met een cirkelvormig display. Je moet echter de plus- en min-knoppen gebruiken die figuurlijk gesproken op 3 en 9 uur staan.
Een vederlichte aanraking volstaat om iets te doen, of je nu het volume aanpast, op de powertoets duwt of een van de zes presetknoppen wil gebruiken. Deze presets (Linn noemt ze ‘pins’) kun je koppelen aan ingangen of aan een favoriete radiostation of playlist. Niet iedereen gebruikt presetknoppen zoals deze, maar we vinden ze toch wel handig om bijvoorbeeld ’s morgens aan de ontbijttafel snel de radio op te zetten.
Stereo
Wij testen de Series 3 in een stereo-opstelling, wat betekent dat we twee exemplaren van de Linn-speakers opstellen in onze testruimte. Dat doe je best zoals je hifi-luidsprekers doet, in een stereodriehoek. Meteen ontdekken we ook waarom Linn spreekt van een Series 3: er zijn meerdere modellen. De 301 is de volledig uitgeruste draadloze speaker. Je kunt het op zijn eigen gebruiken of als master in een stereo-opstelling. Die stap naar stereo kun je trouwens ook later nemen. De tweede slaaf-speaker in het stereosysteem is de 302. Het ziet er helemaal hetzelfde uit, maar mist de touchcontrols bovenaan.
Tussen de twee toestellen leg je een verbinding met een meegeleverde ethernetkabel, waarbij je wel even moet oppassen. De Series 3 komt met twee ethernetpoorten: een reguliere en een Exakt-poort. Ter info: Exakt is de naam van Linns netwerktechnologie en ja, het merk heeft ook de neiging om overal de letter ‘k’ te hanteren. Modelnamen en technologieën, overal duikt die 'K' op.
De kabel die bij de 301 vertrekt moet in de Exakt-poort steken en naar de ethernetpoort bij de 302 leiden. Complex? Valt wel mee, en er is een reden voor deze aanpak. De Series 3-speaker heeft de unieke eigenschap dat je bijkomende speakers via een daisy-chain kunt verbinden, een interessante optie voor heel grote ruimtes of horecazaken, bijvoorbeeld. Dat je een kabel nodig hebt tussen de twee speakers vinden sommigen dan weer vast minder positief. Draadloos zou misschien minder bedrijfszeker zijn, iets dat Linn wellicht zou opwerpen, maar het zou wel beter passen bij het mooie design.
Voor het overige moet je enkel de speakers voorzien van stroom en even een knopcombinatie indrukken om de twee speakers te koppelen. Daarna heb je enkele opties om muziek af te spelen. Qua fysieke aansluitingen ben je beperkt tot die HDMI-ARC-aansluiting, die je kunt activeren door op een van de touchknoppen te duwen. Meestal is dat echter niet nodig, omdat Linn auto-sensing heeft voorzien. Als je de televisie inschakelt, dan zou de Series 3-speakers automatisch het tv-geluid moeten afspelen. Bij de Sony KD-65AFG die momenteel (tijdelijk) aan de muur van de testruimte hangt, was het even zoeken om de verbinding geregeld te krijgen. Maar dat heeft eerlijk gezegd meer te maken met de onduidelijke audio-instellingen van Sony – de LG OLED55C9 in de woonkamer of de Samsung UE60KS7000 die normaal in de testruimte hangt zijn op dat vlak stukken helderder. De Series 3 verwerkt geen Dolby Digital-streams, dus je moet wel in de instellingen duiken om de output naar stereo-PCM te veranderen.
Wil je muziek beluisteren, dan kun je door twee knoppen in te drukken de Series 3 in Bluetooth-modus plaatsen. Even pairen en je bent naar muziek aan het luisteren.
Maar het is veel boeiender om de Linn-speaker te verbinden met je netwerk. Met een ethernetkabel gaat dat heel makkelijk, via WiFi is het wat meer werk. Het is nu ook niet enorm moeilijk (je moet je mobiel toestel verbinden met een WiFi-hotspot en naar een webpagina surfen), maar Linn maakt het niet zo makkelijk als zou kunnen. Aangezien de speaker AirPlay-compatibel is, zou je bijvoorbeeld verwachten dat je de verbinding kunt realiseren via de instellingen van je iPhone of iPad. Of via de Linn-app. Het lijkt ons dat een beetje moeite steken in dit gedeelte het gebruiksgemak ten goede zou komen.
Nieuwe Linn-app
Deze test is meteen een goede gelegenheid om kennis te maken met de nieuwe Linn-app die de vertrouwde Kazoo-app vervangt. Nu ja, ‘vervangt’. Kazoo blijft bestaan en is voorlopig op Android, Windows en macOS nog altijd de enige optie; de nieuwe Linn-app is vooralsnog enkel beschikbaar voor iPhones en iPads. Op termijn komt het wel naar andere platforms, belooft Linn. Als je Kazoo te oubollig vindt en je niet kunt wachten, kunnen we je trouwens ook BubbleUPnP aanraden. Met deze Android-app kun je de Series 3-speakers probleemloos van muziek voorzien, zowel eigen muziekbestanden als vanaf bepaalde streamingdiensten. We gebruiken het vaak bij tests.
Het verschil tussen Kazoo en de Linn-app is in elk geval qua gebruiksgemak immens. De nieuwe app oogt fris, is veel intuïtiever en heeft handige functies die het vinden van muziek makkelijk maken. Je kunt bijvoorbeeld over alle muziekbronnen heen zoeken naar een artiest of album. We tikten ‘Bowie’ in en kregen meteen resultaten van Qobuz, Tidal en een gedeelde map op een Synology-mediaserver. Ook als je afdaalt in het aanbod van een dienst zoals Qobuz krijg je de verschillende playlists en lijsten netjes opgediend. Omdat we enkel de Series 3-stereosysteem op bezoek kregen, konden we niet echt de multiroom-aspecten testen. Maar afgaande op wat we zagen in de app, is het nu toch een stuk eenvoudiger geworden om Linn-systemen te koppelen en te bedienen. Dat is wel belangrijk, want de Series 3-speaker lijkt ons geconcipieerd als een bouwsteen in een groter geheel.
Dat is ook hoe het aan ons gedemonstreerd werd tijdens het bezoek aan Linn eerder op het jaar. Deze speaker kan bijvoorbeeld de manier zijn om naar muziek te luisteren in de eetkamer, terwijl er in de woonkamer een Linn hifi-systeem (met draaitafel, dat kan ook) in hoge kwaliteit speelt. Dat gezegd zijnde, de Series 3 kan perfect standalone gebruikt worden, net zoals wij hem getest hebben.
Wie naar muziek wil luisteren, heeft nog andere opties buiten de eigen app. Dat is wel goed, omdat de Linn-app zelf enkel de streamingdiensten Qobuz en Tidal ondersteunt. Je kunt daarnaast eigen muziekbestanden over UPnP/DLNA streamen of luisteren naar internetradio. Radioliefhebbers hebben meerdere opties: TuneIn of via Linns eigen radiodienst, die vooral excellente stations in de kijker zet - waaronder een aantal van Linn zelf die 320-kbps MP3-streams uitsturen. Abonnees van pakweg Deezer of Apple Music kunnen het makkelijkst via AirPlay werken, of Bluetooth. En Spotify? De Series 3 is Spotify Connect-compatibel zodat je hem rechtstreeks vanuit de Spotify-app kunt bedienen. Audiofielen kunnen de speakers rechtstreeks vanuit Roon aansturen, al gebruiken de Series 3 niet RAAT maar Linns eigen netwerkprotocol. In de praktijk leverde dat geen problemen op. Kortom, je hebt best wel wat streamingopties. Maar dat moet ook als je competitief wil zijn in het segment.
“Die vergelijking met Sonos was echt wel oneerlijk”, denken we als we muziek beginnen te spelen met de Series 3. De meer gecomprimeerde, dynamisch beperktere weergave die we associëren met draadloze speakers ontbreekt hier helemaal, wat het beluisteren van de 2019-heruitgave van ‘Abbey Road’ wel heel fijn maakte. De Series 3 presteert als een beter actief speakersysteem, met een fraaie, open presentatie die kan wedijveren met een set betere passieve speakers aangestuurd door een hifi-waardige versterker.
We lieten ook een recente ontdekking op de Series 3 los, de soundtrack van de Ijslandse kortfilm ‘The Last Farm’ uit 2004. Het is een heel klassiek strijkerswerk, prachtig opgenomen en gecomponeerd door Kjartan Sveinsson, de vroegere toetsenist van Sigur Rós. De Series 3 presteren met dit materiaal verbluffend: open, vloeiend, realistisch. De soundtrack is dus eigenlijk oud, maar is pas verschenen omdat Sveinsson in lockdown (met een gebroken knie omdat hij net voor de lockdown op ijs uitgleed – sommige mensen hebben alle pech) tijd vond om de opnames uit te brengen. Spijtig voor de man zijn knie, maar wel positief dat zo’n mooi werk dan toch uiteindelijk het daglicht kon zien.
We nemen er ook Konfig bij, een aparte app die je op een laptop kunt draaien en die eerder op installateurs is gericht. Je duikt er mee onder de motorkap van Linn-producten, waaronder deze Series 3, om allerlei diepere instellingen aan te passen. Je kunt bijvoorbeeld bronnen en ingangen in/uitschakelen, de bitrate-kwaliteit van diensten kiezen en startvolumes instellen. Maar nog belangrijker – en ook wel vrij uniek bij een draadloze speaker – is dat je via Konfig Space Optimisation kunt instellen. Of om helemaal correct te zijn: Space Optimisation+. Dit is Linns eigen software om te compenseren voor de eigenschappen van een kamer.
Space Optimisation+ is best geavanceerd, maar in tegenstelling tot de meeste kamercorrectiesystemen werkt het niet op basis van een geluidsmeting met een microfoon. Bij Space Optimisation voer je zelf variabelen in: de grootte van de kamer, de hoogte, de plaatsing van de speakers en de plaats waar je luistert. En dat is nog maar de basis. Hoe meer data je invoert, hoe accurater het werkt. Je kunt bijvoorbeeld aangeven waar er zich ramen en deuren bevinden, en welke bouwmaterialen zijn gebruikt. Haal die lasermeter maar boven!
Ja, het is een hele klus om Space Optimisation in te stellen (en vaak wordt het gedaan door de dealer), maar van onze eerdere test van de Selekt DSM weten we dat wel dat de resultaten de moeite waard zijn. SO kan zeer effectief zijn. Toch verlies je niet alle controle. Na het invoeren van de gegevens krijg je immers een overzicht van alle correcties die SO wil doorvoeren om akoestische problemen aan te pakken en kun je zelf nog aanpassen of extra filters toevoegen. De focus bij deze functie ligt sowieso op compenseren van de speakerplaatsing en kamermodi in het laag – het wollige, luide laag dat ontstaat omdat een bepaalde geluidsgolf tussen muren weerkaatst en zo andere frequenties overstemt. Space Optimisation+ gaat nog een stapje verder door ook de individuele drivers in de speakers te corrigeren, rekening houdend met de plaats waar je luistert.
Tijdens het testen hebben we SO+ toegepast, maar we vonden deze keer de aanpassingen te ingrijpend. Gelukkig kun je via Konfig wel handmatig zaken bijstellen. We zijn zonder meer overtuigd dat Space Optimisation echt een meerwaarde biedt: bij het beluisteren van een podcast waarbij meerdere mensen een conversatie voeren, deed SO het geheel veel natuurlijker en verstaanbaar klinken. Muzikaal haal je het meeste er uit in termen van balans en strakheid, wat een triphop/drum ‘n’ bass-album als ‘Between Darkness and Wonder’ van Lamb echt ten goede komt. Dat mooie ‘Last Farm’-soundtrack waar we eerder over hadden? Kwam met SO helemaal los van de Schotse eitjes, prachtig.
Conclusie
Linn voert al decennia zijn eigen koers. Is het dan verbazend dat een draadloze speaker van de Schotten dan ook een heel eigenzinnig ding is? Niet bepaald. De Series 3 is, zeker in een stereo-opstelling, een kostbare investering. Laat je echter niet misleiden door het speels avantgardistische design, want het gaat hier wel om volwaardige actieve speakers die hun ronde vorm effectief inzetten om op prachtig wijze muziek af te spelen. De aanwezigheid van allerlei Linn-technologieën, zoals Exakt en Space Optimisation, tillen de Series 3 naar een hoger niveau. De smarthome- en integratiefuncties maken deze speaker bovendien een steengoed bouwsteen bij een groots project om een woning met high-end audio uit te rusten.
Linn Series 3 Stereo System
6.320 euro (paar) | www.linn.co.uk
Beoordeling 4,5 op 5
