De komst van een gloednieuw Mark Levinson-product is een bijzonderheid waar iedere rechtgeaarde muziekliefhebber met belangstelling naar uitkijkt. Het zit ook in het gegeven dat bij de meeste andere merken onbewust naar deelgebieden wordt gekeken, terwijl bij een willekeurige Levinson bijna als vanzelf het perfect afgewogen totaalpakket zal worden ervaren. Neem bijvoorbeeld het eersteklas materiaalgebruik, de bijzonder stijlvolle, strakke en moderne vormgeving, de uitmuntende ergonomie en het plethora aan nuttige instel- en gebruiksmogelijkheden, tot aan de geweldige understatement geluidskwaliteit. Deze review verscheen ook in Music Emotion.

Nergens laat het merk steken vallen en dat zorgt voor een heerlijk en bijna uniek ‘ontzorgd’-gevoel. Kers op de taart is dat deze versterker de eerste telg uit een compleet nieuwe productlijn is en de opmaat vormt voor komende modellen waaronder een bron. De prijzen voor dit moois zullen tenslotte substantieel lager liggen dan de eerder uitgebrachte series, zonder werkelijke restricties aan de geluidskwaliteit te doen! 

Mark Levinson No. 5805  

De gloednieuwe No. 5805 geïntegreerde versterker, bedoeld voor zowel digitale als analoge bronnen, maakt een werkelijk ‘bevrijde’ indruk. De nieuwe vormgeving voor deze 5000-serie is strakker en visueel minder zwaar, terwijl ook het forse gewicht van bijna 30 kilo en de solide constructie niet bepaald aan bezuinigingsmaatregelen doen denken. Maar waar zit dan de bekende adder onder het gras? Want ergens moet toch uit naar voren komen dat er minder geld is uitgegeven? Eenmaal dichtbij valt inderdaad op dat het altijd zo scherp tekenende dieprode display van de duurdere series bij de No. 5805 een toch wat meer diffuse uitstraling bezit. Gelukkig leidt de leesbaarheid daar nauwelijks onder, terwijl ook het informatieve karakter met alfanumerieke tekens volledig is gehandhaafd. Een ander deel waaraan je kunt zien dat over dit ontwerp heel goed is nagedacht, is het aantal direct zichtbare functies. Want verdwenen is de lange rij uit massief aluminium vervaardigde drukknoppen aan de voorzijde, om plaats te hebben gemaakt voor slechts twee kunststof exemplaren. Toch is het leeuwendeel van deze functies nog steeds direct met de nieuwe wel heel erg fraaie afstandsbediening te kiezen, terwijl de rest in de buitengewoon uitgebreide en tegelijkertijd bijzonder gebruiksvriendelijke menustructuur is ondergebracht.

Vooral dat laatste is iets waar vele concurrenten een voorbeeld aan kunnen nemen. Neem alleen al de uitgebreide keuzemogelijkheden voor het stand-by schakelen van de versterker. Natuurlijk is de ‘traditionele’ stand-by stand gewoon aanwezig, maar ook bestaat de aanvullende mogelijkheid om de versterker ‘audiofiel’ warm en ingeschakeld te laten, waarbij alleen de display en luidsprekerrelais worden uitgeschakeld. Hierdoor presteert het apparaat altijd op zijn top en hoef je niet steeds te wachten tot hij helemaal opgewarmd is. Toch is dit nog maar het topje van de ijsberg, want ook op vele andere aspecten kan deze No. 5805 prachtig naar eigen wens en behoeften worden ingesteld.

Meer kwaliteit met minder componenten

 Zoals het een echte Mark Levinson betaamt, wordt ook het nieuwe fraaie ‘gestroomlijnde’ two tone frontpaneel gelukkig nog steeds gesierd door de voor het merk zo kenmerkende uit massief aluminium vervaardigde ‘zandloper’ draaiknoppen. Bedieningsorganen die speciaal voor deze nieuwe serie voor het eerst worden gecombineerd met matchende voeten met eenzelfde profiel. Hoewel de voor het eerst op een Mark Levinson versterker aanwezige hoofdtelefoonuitgang al een hint geeft over de opvallend rijke uitrusting, vormt de basis van deze versterker nog steeds een overgedimensioneerde (500+ VA) ringkerntransformator. Een fors exemplaar voorzien van individuele secondaire windingen voor zowel het linker- als het rechterkanaal.

Samen met vier direct op de uitgangsprint gemonteerde 10.000 microfarad elco’s zorgt dit bij De No. 5805 (43,8 cm hoog, 14,5 cm hoog en 50,7 cm diep) voor 2 x 125 Watt aan 8 Ohm, ongeveer 2 x 250 Watt aan 4 Ohm en nog steeds een stabiele vermogensafgifte bij 2 Ohm. De topologie van de spanningsversterking afkomstig van de Levinson No.534 eindversterker, is gekoppeld aan een eindtrap met acht transistors, waarvan er twee in klasse A werken. De uitgangsfase-bias wordt automatisch temperatuur gecorrigeerd, wat zeker bijdraagt aan de bijzonder grote consistentie in het geluid. Werkelijk bijzonder vind ik het streven van het ontwerpteam om niet zomaar lukraak het bezuiniging mes in het ontwerp te zetten, maar om juist te proberen door ‘opschonen’ en slim denken de schakeling efficiënter te laten werken met minder benodigde onderdelen. De feitelijke basis wordt gevormd door de volledig nieuw ontworpen ‘PurePath’ signaalweg. Een volledig discreet opgebouwde, direct gekoppelde, dubbele mono voorversterker op lijnniveau, waarvoor het Shelton ontwerpteam twee patenten in behandeling heeft. Verder bezit het ontwerp een unieke enkelvoudige versterkingstrap die gekoppeld is aan een digitaal gestuurd weerstandsnetwerk voor volumeaanpassing in het analoge domein en voor alle analoge ingangen. De volumeregeling voor de digitale ingangen gebeurt op het DAC board en met een eigen, extreem precieze digitale volumeregeling. Zo worden de signaalwegen bijzonder kort en efficiënt gehouden. De 5805 kiest tenslotte automatisch de juiste volumeregelaar die wordt bepaald door de gekozen ingang: digitaal of analoog.

Digitaal

Nu we weten dat het analoge deel van deze versterker van topkwaliteit is, blijkt deze nieuwe ster aan het firmament ook te zijn voorzien van een bijzonder hoogwaardig digitaal gedeelte. Mark Levinson noemt het zelf PrecisionLink II DAC, waarin een laatste generatie ESS Sabre 32-bits D/A-converter met jitter-eliminatieschakeling en een volledig gebalanceerde, discrete stroom-naar-spanningsomvormer, het hart van de digitale signaalverwerking vormen. Daarbij zijn ook de mogelijkheden lekker uitgebreid. Zo zijn er vier digitale ingangen aanwezig, waaronder één coaxiale, twee optische S/PDIF en een asynchrone USB voor het afspelen van hoge resolutie PCM (tot 32 bit / 384 kHz) en DSD (tot 11,2 MHz) bestanden.

De No 5805 bevat ten slotte MQA (Master Quality Authenticated) technologie, waarmee MQA-audiobestanden en -streams kunnen worden afgespeeld. Een ontvanger voorzien van aptX-HD completeert tenslotte het digitale deel door Bluetooth-weergave in de hoogste kwaliteit mogelijk te maken. Zijn bovenstaande mogelijkheden voor u voldoende en gebruikt u verder geen analoge bronnen meer, dan heeft u mogelijk al genoeg aan de Mark Levinson No. 5802 geïntegreerde versterker voor enkel digitale bronnen. Die heeft daarbij nog een extra coaxiale en gebalanceerde (AES/EBU) digitale ingang, die de No. 5805 niet heeft.

Phono voorversterker

Net terwijl u misschien zou verwachten dat we er nu voor het gevraagde bedrag qua mogelijkheden wel zullen zijn, blijkt in de No. 5805 ook nog een hoogwaardige Phono voorversterker te zijn ingebouwd. Net als de rest van de versterker is ook deze toevoeging volledig van de grond af aan ontworpen en voorzien van hybride versterkingstopologie. Binnen deze ontwikkeling worden discrete componenten gecombineerd met de veelgeprezen 500-serie Pure Phono modules. Bouwstenen die het lage stoorniveau van geïntegreerde circuits benutten voor hoge prestaties tegen lagere kosten. Net als de 500-serie maakt een hybride actieve/passieve RIAA-equalizer gebruik van precisieweerstanden en polypropyleencondensatoren, bedoeld voor maximale nauwkeurigheid en transparantie. De gebruiker kan in het menu zelf voor MM of MC versterking kiezen en tegelijkertijd een subsonisch filter naar keuze bij schakelen.

Aan de achterzijde komen we tenslotte gemakkelijk bereikbare dipswitches tegen. Hierdoor is het een fluitje van een cent om de capacitieve (4x voor MM) en weerstandswaarde (12x voor MC) per element in te stellen. Ondanks al deze aansluitmogelijkheden is het ontwikkelteam er wederom in geslaagd om een toonbeeld van overzichtelijkheid te creëren. Voeg daar de zeer degelijk geconstrueerde behuizing en strakke afwerking aan toe en het moge duidelijk zijn dat Mark Levinson voor dit bedrag bijna het onmogelijke heeft weten te presteren.

Gebruikte componenten 

De hamvraag is nu alleen of alle inspanningen er uiteindelijk toe hebben geleid dat ook de weergave net zo bijzonder is. Om dat te bepalen heeft de No. 5805 zowel de Kroma Audio Julieta als referentie Master Contemporary C luidsprekers aangestuurd. Als bronnen heb ik van een Naim ND 555 met dubbele voeding en Merging +Player, +Power en +Clock als muziekserver gebruik gemaakt en speelde het extreem beproefde North Star Design 192 mk 2 cd transport met Extremo DAC de cd conserven af. Als versterkers kunnen prijstechnisch redelijk gelijkwaardige concurrenten als een Hegel H590, Moon 600i v2 en Accuphase E-650 de Mark Levinson mooi partij geven, terwijl de referentie Zanden 6000 is gebruikt om in de eindperiode de absolute kwaliteit van de No. 5805 in te schalen. Afsluitend is het audiorack een Finite Elemente Pagode Master Reference HD12 MR (de brede uitvoering) en zijn de kabels een uitgekiende cocktail van merken en modellen uit de stallen van: Essential Audio Tools, AudioQuest, Siltech, Crystal Cable, Kemp Elektroniks en Nirvana.

Luisteren

Hoewel het verleidelijk is om meteen met de ingebouwde DAC van start te gaan, besluit ik toch om bij de eerste sessie met de analoge ingangen te beginnen. Niet alleen omdat ik de hier aanwezige bronnen van haver tot gort ken, maar ook omdat ik wil bepalen hoe goed deze versterker in staat is om het onderscheid tussen alle aanwezige bronnen weer te geven. Maar net terwijl u misschien denkt dat dit het technische luisteren in de hand werkt, gebeurt er tijdens deze eerste muzieknoten compleet wat anders. Het is zeker waar dat het laatste decennia transistoren een duidelijke evaluatie doormaken. Maar doordat ook bij de overige ontwerpparameters nieuwe inzichten voor steeds betere resultaten zorgen, komen nu zelfs de buis-typische eigenschappen steeds meer binnen handbereik. In geval van deze Mark Levinson uit zich dat doordat vanaf de eerste seconde een wel heel erg fraaie afwezigheid van zogenaamde ‘grain’ of in gewoon Nederlands ‘korrel’ waarneembaar is. Muziek en stemmen krijgen daardoor meteen een opmerkelijke natuurlijkheid en plasticiteit, waarbij de eveneens afwezigheid van ‘voicing’, voor een wel heel bijzondere luisterervaring zorgt. Het is zelfs dusdanig goed dat ik dat nog niet eerder in deze prijsklasse heb waargenomen. Wel moet gezegd worden dat ook de duurdere en grotere Mark Levinson No. 585 versterker, een belangrijk deel van deze afstemming bezit. Maar toch…

Maximaal naturel 

Omgezet in praktische voorbeelden is het dan ook geen verrassing dat deze nieuweling geen enkele moeite heeft om de intrinsieke eigenschappen van de verschillende bronnen weer te geven. Zo toont de Naim ND 555 op zijn kenmerkende wijze 3D panoramisch, met mooie ronde, volle en krachtige klankkleuren en uitgesproken dynamische contrasten. De Merging stack laat op hun beurt horen hoe extreem transparant, coherent en naturel digitaal tegenwoordig kan klinken. Terwijl de NSD combi als vanouds toont hoe betrokken, kleurrijk en vanzelfsprekend top cd-weergave zelfs anno 2019 nog steeds kan klinken.

Net zoals met de duurdere Mark Levinson No. 585 het geval was, bezit ook de nieuwe No. 5805 weer die moeilijk te omschrijven lichtvoetigheid in het laag. Het is niet dat de weergave slank of terughoudend in dit gebied is, maar meer dat er geen nadruk op ligt en de snelheid volledig overeenkomt met de rest van het spectrum. Typisch Levinson is dat ook de totale samenhang belangrijker is dan het uitlichten of benadrukken van één enkel aspect is. Erg fraai is dat deze indruk ook volledig onafhankelijk is van de gekozen volumestand, het karakter nooit of te nimmer ‘transistor droog’ overkomt en dat je bij meer benodigd volume, onderhuids ook nog de gain van het voorversterkergedeelte nog verder kan verhogen (of verlagen).

Mooi bruikbare DAC 

Voordat ik omschakel naar de ingebouwde DAC-functionaliteit, wil ik wel nadrukkelijk vermelden dat alle door mij gebruikte digitale bronnen extreem goed zijn en op de NSD combi na alleen al veel duurder zijn dan de complete No. 5805. In dat licht gezien is het niet zo vreemd dat het totaalniveau bij gebruik van deze DAC na de analoge ingangen toch wel wat daalt. Het wordt allemaal wat directer, iets meer up-front, minder diep en wat minder kleurrijk qua karakter. Toch blijkt ook al snel dat het wel volledig binnen zijn prijsklasse past en dat deze DAC binnen dat stramien wel gewoon heel goed en evenwichtig presteert. Er valt dus zeker veel plezier met dit geheel te beleven. Plezier wat nog verder kan worden vergroot door MQA (Master Quality Authenticated) -gecodeerde software af te spelen en de grenzen bij PCM tot 32 bit/384 kHz (DXD niveau) of DSD tot 11.4 mHz op te zoeken.

Doordat de ingebouwde DAC ook nog over zeven (PCM) en vier (DSD) verschillende filterinstellingen beschikt, is het mogelijk om op subtiele wijze bepaalde eigenschappen nog verder te versterker of juist te verzwakken. Verwacht geen werelden van verschil, maar het kan zeker de puntjes op de ‘i’ zetten. Een andere bijzonderheid die je bij high-end versterkers maar zelden tegenkomt, is de Bluetooth aptX-HD mogelijkheid. Een ‘supervariant’ die wordt aangeprezen als ‘lossless’ en in staat zou moeten zijn tot een echt serieuze weergave. Uiteraard is er ook weer de bekende ‘haar in de soep’ doordat je alleen maar van aptX-HD gebruik kan maken als ook het bronapparaat dit ondersteunt. Maar op dit moment zijn dat nog maar een handvol Android toestellen en helaas nog geen iPhones. Daardoor heb ik deze op zich interessante optie helaas nog niet zelf kunnen proberen.

Muziek!

Om te ervaren hoe de bijzondere kwaliteiten van deze nieuwe Mark Levinson zich met muziek uitwerken, start ik met mijn nieuwste software-aanwinst genaamd Mudita - Listen to the sound of the forrest. Mudita betekent onzelfzuchtige vreugde, oftewel het aangename gevoel wat je soms kunt ervaren bij het geluk en succes van anderen. In deze onconventionele trio-opstelling zorgen drie Nederlandse muzikanten te weten zangeres Sanne Rambags, pianist Sjoerd van Eijck en trompettist Koen Smits, voor een heel bijzondere sfeer. Een ervaring die is gebaseerd op de geluiden en sfeer die je ook in een bos tegenkomt. Dan weer desolaat en verstild, dan weer complex en perfect in onderlinge harmonie. Hoewel niet officieel is Listen to the sound of the forrest voor mij persoonlijk de enige echte opvolger van het schitterende album Under the Surface. Een productie waarin Sanne Rambags eveneens acte de presence geeft en haar stemimprovisaties op dat album deelt met Joost Lijbaart op drums en Bram Stadhouders op gitaar. Wat Mudita hetzelfde doet als het andere collectief is naast het oproepen van de meest prachtige sfeerbeelden en een album wat je in één adem uitluistert, ook weer die pure en authentieke registratie. Als geen andere geïntegreerde versterker uit deze prijsklasse weet de No. 5805 deze puurheid en integriteit om te zetten in echte muzikale communicatie. Geen subtiliteit ontsnapt aan zijn aandacht, waarbij vooral de onderhuidse boodschap ongekend goed overkomt en ik tijdens de testperiode geen moment het gevoel heb gekregen dat ik naar een elektrisch component aan het luisteren was.

Dat de No. 5805 ook in staat is om echt zijn tanden te laten zien, bewijst het ultra dynamische album Night van het trio Misha Alperin (piano), Anja Lechner (cello) en Kjos Sørensen (percussie). Op deze liveregistratie gemaakt op het VossaJazz-festival in Noorwegen in 1998 onder Auspiciën van het Duitse ECM label, worden intense stiltes afgewist met buitensporige dynamische contrasten. Zeker in het nummer Heavy Hour kan dit bij toevallige bezoekers voor heftige maar ook vermakelijke schrikreacties zorgen. Door zijn hoog oplossende, natuurlijke karakter, legt de Levinson veel van de intrinsieke waarden van Night vast en zit daarmee dichter bij de weergave van topklasse buizenversterkers dan ooit tevoren. Niet in de zin van een warm of honingkleurig, als veel meer de techniek uit de weg gaand waardoor een hele hoge graad aan ontspanning en muzikale bevrediging ontstaat. De soms zeer heftige dynamische contrasten worden net als de kracht in het laag absoluut gezien wat bedeesder en minder uitgesproken weergegeven dan mogelijk is, maar dit merk je eigenlijk pas als je A/B met nog betere en vooral nog duurdere versterkers vergelijkt. Maar zeker binnen deze prijsklasse en het rijke uitrustingsniveau, overschaduwen de vele voordelen ruimschoots de paar mindere punten.

Conclusie

De Mark Levinson No. 585 noemde ik in 2015 welverdiend ‘Duivelskunstenaar’. Dit vanwege het zeer uitgebreide pakket aan mogelijkheden, de prachtige solide bouw en een weergave die de techniek snel liet vergeten. Ook op de No. 5805 zijn al deze kwalificaties onverminderd van toepassing, maar toch is hij anders. Ja, de bouwkwaliteit is als je direct vergelijkt zeker een tandje minder exquise dan zijn grotere en duurdere broer. Terwijl ook onderhuids minder zaken volledig discreet zijn opgebouwd. Het voordeel is echter dat de ontwerpers heel anders met de lagere kostprijs zijn omgegaan dan gebruikelijk om maximaal gemotiveerd veel meer in slimme oplossingen te gaan denken. Uiteindelijk heeft dit geleid tot zowel visueel als onderhuids minimalisme, maar wel nog steeds met een maximaal aantal gebruiksmogelijkheden. Vooral de audioprestaties van de analoge ingangen zijn hierdoor bizar goed en voorzien van een bijzonder aanstekelijke en verfijnde ongecompliceerdheid in combinatie met een prachtige wijze tot communiceren met de luisteraar.

De DAC-functionaliteiten zijn eveneens zeer uitgebreid en de kwaliteit is volledig in overeenstemming met een versterker uit deze prijsklasse. Vat ik dit alles samen, dan heeft Mark Levinson zijn grenzen opnieuw verlegd. Want een topklasse versterker voor veel geld uitbrengen is al geen sinecure, maar het wordt nog veel lastiger wanneer je dezelfde kwaliteiten voor aanzienlijk minder geld en bijna geen concessies op de markt weet te brengen. Precies dat huzarenstuk lukt de No. 5805 met verve, waardoor er op hele knappe wijze een nieuwe leider in deze fel bevochten prijsklasse is opgestaan.  

Mark Levinson No. 5805 € 9.190,-
Mark Levinson No. 5802 € 7.990,-

Reference Sounds
E-mail: info@referencesounds.nl
www.referencesounds.nl