We ontvingen deze maand de nieuwe Formation Duo luidsprekers van Bowers & Wilkins ter review. Dat zijn actieve 2-weg monitors met een draadloze aansturing en multiroom functionaliteit. Wireless speakers zijn niet nieuw voor de fabrikant, de multiroom functionaliteit wel. Heeft Bowers & Wilkins met haar Formation-serie een troef in handen of mist ze hiermee in 2019 net de boot?
Bowers & Wilkins Formation
We leven in mooie tijden. Op muziekgebied zijn er nog nooit zoveel mooie nieuwe technieken (uit)ontwikkeld als in de laatste tien jaar. Streaming audio, high-res audio en multiroom muziek weergave. Denk ook aan streamingdiensten als Tidal, Qobuz, Spotify en aan de belangrijke rol van de smartphone hierbij. De kers op de taart: de multiroom en -platform besturing via Roon.
Deze technologische ontwikkelingen gaan hand in hand met gemak en dragen op een belangrijke manier bij aan onze hedendaagse stijl van leven. Ondanks dit gemak zien sommige ‘audiofiele’ muziekliefhebbers deze ontwikkelingen met lede ogen aan. Volgens hen was vroeger toch echt alles beter.
Lifestylekeuzes
Hifi-apparatuur mag steeds vaker niet meer in de weg staan, moet gemakkelijk zijn te bedienen en hierbij speelt de markt perfect in op onze hedendaagse lifestyle-wensen. Dit blijkt vooral voor veel huishoudens een schot in de roos en veel hi-fi sets hebben inmiddels plaats gemaakt voor de soundbar met subwoofer of een combinatie van draadloze multiroom luidsprekers. Zelfs de muzieksets op de kinderkamers maken tegenwoordig deel uit van het multiroom systeem; systemen die eenvoudig zijn te installeren, lekker intuïtief werken maar waar het aan muziekbeleving veelal tekort schiet. Hifi blijkt vandaag de dag voor velen dus meer de keuze uit een compromis dan de keuze voor een kwalitatief goed geluid.
Van compromis naar compromisloos
Wij snappen de kritiek van de muziekliefhebbers die meer waarde hechten aan een meer realistische muziekweergave dus prima. Ook is dit gelukkig niet onopgemerkt gebleven bij één van de meest toonaangevende luidsprekerfabrikanten ter wereld; Bowers & Wilkins. Bij Bowers & Wilkins zijn ze er van overtuigd dat de combinatie van gemak, vormfactor, geluidskwaliteit en lifestyle wél mogelijk is.
Maar voordat Bowers & Wilkins zich überhaupt op actieve draadloze hifi-luidsprekers wil richten neemt de fabrikant zich voor eerst een aantal typische nadelen van wireless signaaloverdracht op te lossen. Hierom hebben de techneuten van Bowers & Wilkins de koppen bij elkaar gestoken om een compromisloze oplossing te ontwikkelen. Een ontwikkelingsproces dat van start tot finish meer dan drie jaar in beslag zal nemen. Het eindresultaat van al deze inspanningen is het Bowers & Wilkins Formation Duo luidsprekersysteem.
Bowers & Wilkins Formation Duo
De Bowers & Wilkins Formation Duo luidspreker is een actief gesloten 2-weg luidsprekersysteem met een krachtig uitgangsvermogen van 125 Watt per kanaal. Eén van de voordelen van een actieve luidspreker is dat de drivers en versterkers exact op elkaar zijn afgestemd. Bovendien heeft elke driver zijn eigen versterker, zodat we bij deze Duo ook wel kunnen spreken van een bi-amp configuratie. Omdat de behuizing relatief compact is, kiest Bowers & Wilkins voor een compact en energie efficiënt klasse D-ontwerp met Digital Signal Processing (DSP).
Hiervoor heeft de fabrikant contact gezocht met het in Groningen gevestigde Hypex. De Hypex NCore klasse D versterkers behoren volgens velen de best klinkende in serie geproduceerde klasse D versterkers in de industrie en hiermee zijn deze Bowers & Wilkins Formation luidsprekers ook een stukje van Nederlandse bodem. Hier mogen we als Nederlanders best een beetje trots op zijn.
Bij het kastontwerp van de Formation Duo kiest de fabrikant voor ‘audio grade’ kunststof, zodat de wireless communicatie geen hinder van de behuizing ondervindt. Hierbij wordt gebruik gemaakt van ‘Finite Element Analysis’ software om ongewenste materiaalvervorming en resonanties in het ontwerp te elimineren. De in de Duo toegepaste drivers komen uiteraard ook uit eigen huis. De woofers zijn speciaal voor de Duo samengesteld en zijn opgebouwd met een 16,5 cm continuüm conus uit de 700s2 serie.
Omdat er gebruik wordt gemaakt van DSP in de voorversterkingstrap, heeft Bowers & Wilkins de woofers voorzien van een krachtig dubbel magneetsysteem en een langere spreekspoeldrager om de woofer een grotere ‘travel’ te geven. Door deze grotere uitslagmogelijkheid kunnen de Duo’s ook met de compacte behuizing een magistrale laagweergave leveren. De tweeters on top zijn afkomstig van het topmodel uit de 700-serie, de 702s2 vloerstaander. De Formation Duo is dus gebouwd met premium materialen en technieken waarmee ook de hoogst gepositioneerde 800-serie referentieluidsprekers van Bowers & Wilkins worden ontwikkeld.
High-res streaming
Het door Bowers & Wilkins ontwikkelde mesh-netwerk functioneert geheel gescheiden van het 2,4 of 5GHz thuisnetwerk en is specifiek ontworpen voor het streamen van highres muziek in een hoge geluidskwaliteit. Ten opzichte van conventionele technologie levert deze nieuwe Formation-technologie een veel stabieler en vooral preciezer geluidsbeeld. Ook elimineert de fabrikant hiermee de zwakste schakels van elk draadloos thuisnetwerk; de betrouwbaarheid én de dekking. Het thuisnetwerk wordt enkel nog gebruikt om muziekstreams vanaf het internet te ontvangen en om de Formation serie via de smartphone app of Roon te bedienen. Alle data- en muziekstreams worden via het eigen 5GHz mesh-netwerk naar de verschillende producten gestreamd.
Meer weten? Lees ook ons uitgebreide achtergrondstuk over Bowers & Wilkin Formation.
Om de stabiliteit onder alle omstandigheden te garanderen, kiest Bowers & Wilkins ervoor om alle streams met zelf ontwikkelde algoritmes naar een resolutie van 24bit en 96kHz te converteren. Hiermee wordt de bandbreedte van het mesh-netwerk nooit overschreden en blijft de stabiliteit gewaarborgd. Het hoorbare kwaliteitsverschil van highres muziekweergave zit vooral in de stap 16 naar 24 bits en van 44.1 naar 96 kilohertz. Streamen in hogere resoluties is binnen dit productsegment is in de praktijk nauwelijks interessant, gezien het de kostprijs enorm zou opdrijven en deze winst slechts door een enkeling in een blinde test zal worden waargenomen. Volgens ons maakt Bowers & Wilkins hiermee juiste keuzes.
Functionaliteit
Standalone kunnen de Formation Duo’s alleen met het netwerk worden verbonden middels een netwerkkabel of via Wi-Fi. Er zijn geen analoge of digitale inputs beschikbaar om de speakers anders dan via het netwerk aan te sturen. Voor de meeste gebruikers zal dit geen belemmeringen opleveren. De aansturing geschiedt namelijk vlekkeloos vanuit de verschillende smartphone apps en de bediening laat eigenlijk helemaal niets te wensen over. Bij het gebruik van Roon ontstaat er bovendien een super krachtige streaming-combinatie waarbij eigen content en online content naadloos met elkaar versmelten.
Via de Formation app voor de smartphone bouw je in een paar klikken een Formation multiroom netwerk op en configureer je de Duo luidsprekers in enkele minuten. Hier kun je zelfs het hoog, laag en de balans naar eigen smaak of situatie instellen. Alle bediening vindt verder plaats in de streaming app naar keuze. Hierbij maak je snel en eenvoudig connectie via Apple AirPlay 2, Spotify Connect of via Bluetooth v4.1 (AptX HD, AAC, SBC). Heb je de beschikking over Roon, dan kun je echt alles vanuit de Roon interface streamen, bedienen en instellen.
Formation Audio
Analoge en digitale bronnen kunnen niet direct op de Formation Duo worden aangesloten. In combinatie met de Formation Audio kun je wel alle gewenste analoge en digitale bronnen integreren in het Formation systeem. Wil je de Formation Duo’s inzetten als kwalitatief goede vervanger voor een soundbar, dan kun je de televisie via de optische ingang op de Formation Audio aansluiten. De Formation Audio communiceert het audiosignaal van de televisie vervolgens draadloos naar de Duo’s die in dezelfde ruimte als de Formation Audio zijn geconfigureerd. Wil je er ondanks de sublieme laagweergave van de Formation Duo’s toch nog meer laag tijdens het kijken van je favoriete films? Voeg dan ook nog de additionele Formation Sub aan deze ruimte toe.
Sluit er behalve je televisie ook eenvoudig een platenspeler op de Formation Audio aan en stream je vinyl albums draadloos naar elke Formation luidspreker, waar deze ook in huis staat. Deze combinatie van Formation Audio en Formation Duo vormt dus een krachtig en compleet draadloos muzieksysteem. Deze Formation Audio biedt naast de eerdergenoemde functionaliteit ook interessante streaming en multiroom functionaliteit elders in huis. Wil je internetradio of digitale muziekstreams ontvangen op elke willekeurige oude hifi set, dan maakt de Formation Audio dit in enkele minuten mogelijk. Heb je een vintage buizenradio met zo’n old-school kattenoogje? Ook hier transformeert de Formation Audio deze buizenradio in een multiroom audiocomponent en speel je in een oogwenk muziekstreams uit de 21ste eeuw af in een ‘pre-war’ geluidskwaliteit. Als dat je ding is.
Geluidskwaliteit
Ondanks dat klasse D-versterkers al enige tijd op de markt zijn, heerst er nog steeds een hardnekkige fabel dat klasse D hard en scherp in het gehoor ligt. Ja, we moeten eerlijk bekennen dat de eerdere generaties klasse D soms wat ‘direct’ konden klinken en we zijn het er ook over eens dat een enkele versterkers met een minder goed ontworpen voeding de muziek soms wat ongenuanceerd de gehoorgang in kan laten vliegen. Maar anno 2019 is dit eerder uitzondering dan regel.
De laatste generatie NCore Klasse D versterkers van Hypex hebben inmiddels zoveel aan ontwikkeling doorgemaakt dat deze zich kunnen meten met de klankeigenschappen van een conventionele Klasse A/B-versterker. Dit bemerken we ook wanneer we de eerste koude klanken uit de Formation Duo luidsprekers beluisteren. Hardheid? Scherpte? Niet bij dít dynamische Duo! De Formation Duo combinatie speelt al direct zeer relaxed en muzikaal.
Klank
De klankbalans van de Formation Duo is wat meer populair getuned. Dit betekent dat deze luidspreker zodanig qua klank is afgestemd dat deze voor een grote groep muziekliefhebbers aantrekkelijk in het gehoor ligt. In het hoog nemen we een lichte roll-off waar, zodat koperwerk mooi rond nazingt en nooit zal ‘bijten’. Dit heeft echter geen invloed op de detaillering. We zijn namelijk bijzonder onder de indruk de levendigheid en de detaillering van deze luidsprekers.
De samenwerking tussen de ultralichte 25mm carbon dome tweeter en de 16,5cm Continuüm cone midlaag woofer is werkelijk subliem te noemen. De midrange en vooral vrouwenstemmen zijn een fractie naar de achtergrond getild zodat we een laagdrempelige en meer ontspannen luisterbeleving ervaren. Zelfs bij minder goed klinkende muziekproducties. Hierbij gaan de snelheid, definitie en de belangrijke nuances in de midrange niet verloren.
Vooral in het laag hebben klasse D-versterkers een streepje voor op conventionele versterkingstechnieken. Zo ook bij deze twee Duo’s. De impact in de midbas is magistraal. Wanneer het volume wat hoger staat voel je de impact van de basdrum en van de toms met flinke klappen op de borst. Het frequentiebereik loopt van 25Hz tot 33kHz en het is verbazingwekkend wat deze luidsprekers aan laag produceren. Hierbij zijn de kracht en stabiliteit zodanig hoog dat deze Duo’s menig imposante vloerstaande luidspreker volledig het bos inspeelt.
Muzikaal podium
Nadat de luidsprekers een paar weken zijn ingespeeld lijkt de klankbalans een fractie warmer geworden en ervaren we een breed en vooral open geluidsbeeld met een ruime sweetspot. Dit betekent dat deze luidsprekers niet heel erg kritisch zijn qua plaatsing, waarmee het uitstekende luidsprekers zijn voor in de woonkamer of in het kantoor. Wanneer we wel een hele precieze plaatsing aanhouden en de luidsprekers met de meegeleverde optionele luidspreker stands op enige afstand van de wanden plaatsen, ervaren we een relatief breed podium met een onverwacht scherpe focus. Het geluidsbeeld is kamerbreed en bouwt vanaf een armlengte voor de luidsprekers tot een meter achter de luidsprekers op. Een dergelijk geluidsbeeld is in deze klasse beslist niet gebruikelijk en hier zet Bowers & Wilkins in dit segment een belangrijke mijlpaal neer.
Wil je een meer holografische muziekweergave met een vergelijkbare dynamiek en klankbalans? In dat geval zul je al snel uitkomen bij de 800-referentieluidsprekers van Bowers & Wilkins inclusief een krachtige voor- en eindversterker; een combinatie die niet zelden een vier- tot vijfvoudige investering omvat. Wij zijn dus van mening dat deze Formation Duo voor de meeste muziekliefhebbers alles biedt voor de weergave van een lekker stukje muziek. Hierbij blijft er zelfs nog een beetje aan budget over voor een comfortabele luisterstoel.
Oordeel
Met de introductie van de Formation Duo luidsprekers zet Bowers & Wilkins haar reputatie als highend luidsprekerfabrikant als vanouds voort. Een premium hifi-product in het wireless multiroom marktsegment waar gevestigde merken als Sonos, Bluesound en de Harman Kardon Citation serie zijn gepositioneerd. De herkenbare klankbalans met het krachtige en diep doorlopende laag zal de Bowers & Wilkins liefhebber direct aanspreken en ook het geluidsbeeld dat deze Duo’s neerzetten is indrukwekkend.
Na een flinke periode met de Formation Duo te hebben gespeeld moeten we bekennen dat we erg content zijn met deze luidsprekercombinatie. De Formation Duo is – volgens ons - voor meerdere doelgroepen interessant. In de eerste plaats verwachten we dat de veeleisende muziekliefhebber die vooral muziek streamt via de smartphone met deze set actieve luidsprekers een perfecte keuze maakt. Deze set is bovendien interessant voor diegene die een flinke stap in kwaliteitswinst wil maken ten opzichte van een bestaand draadloos multiroom systeem met compacte luidsprekers.
In combinatie met de Formation Audio lijkt de Formation Duo ons bovendien buitengewoon interessant voor muziekliefhebbers die het aantal hifi-componenten en de wirwar van kabels wil reduceren zonder hierbij aan geluidskwaliteit in te leveren. Met deze Formation Duo’s, zet Bowers & Wilkins niet alleen een heel mooi product neer, met ‘Formation’ introduceert ze een krachtig multiroom platform waarvan we in de nabije toekomst beslist meer in- en aanvulling kunnen verwachten.
Conclusie
Met de Formation Duo zet Bowers & Wilkins de standaard van geluidskwaliteit in het multiroom segment duidelijk op een trede hoger neer. Stream met alle gemak van de wereld vanaf je smartphone of via Roon muziek naar de Formation Duo’s en in combinatie met de Formation Audio transformeer je de Duo’s zelfs tot een uiterst functioneel muzieksysteem. We kunnen er niet omheen. Met deze Formation Duo heeft de Britse fabrikant anno 2019 toch echt een hele sterke troef in handen.
Bowers & Wilkins Formation
Formation Duo (per stuk): 1999 euro
Stand Formation Duo (per stuk): 399 euro
Formation Audio: 699 euro
Formation Sub: 1099 euro
Geluidskwaliteit: 4,5 uit 5
Gebruiksgemak: 4,5 uit 5
Functionaliteit: 4 uit 5
Prijs-prestatie: 4,5 uit 5
Totaalscore: 4,5 uit 5
Meer informatie vind je op deze website.
