Met de Kanta-speakers heeft Focal iets heel bijzonders gedaan. In tegenstelling tot de meerderheid van luidsprekers op de markt zijn de Kanta’s vanaf de meet ontworpen om goed te klinken én te passen in een trendy interieur. Meerdere kleuropties en een verfijnde voet geïnspireerd door de Eames-meubels spelen een sleutelrol. Verrast dit ons? Niet bepaald, want Focal is al veertig jaar lang een merk dat heel gedreven met design omspringt.

Om wat meer over het DNA van het Franse bedrijf en Kanta te ontdekken, sprongen we achter het stuur en reden we naar de fabriek van Focal in Saint-Etienne bij Lyon. Ook een bezoek aan de houtbewerkingsafdeling in het landelijke Bourbon-Lancy stonden op het programma.

Focal uit Frankrijk

Focal is een grote naam in de hifi-wereld én een echte trendsetter qua industrieel design. De vele producten van het merk zijn een mooi samenspel van techniek en een aantrekkelijk vormgeving, of het nu gaat om een kostbare hoofdtelefoon als de Stellia, de grensverleggende mansgrote Grande Utopia-luidspreker of het optionele premiumgeluidssysteem in de DS 7 Crossback.

Tijdens ons bezoek ligt de focus echter op de Kanta, een reeks luidsprekers die nog meer dan de andere Focal-producten een samenspel van creativiteit en technologie zijn. Op vlak van technologie combineren ze ook twee heel kenmerkende Focal-uitvindingen: de opvallende speakers met conussen uit vlas en de high-end tweeter uit beryllium die we kennen van de zeer highend Sopra- en Utopia-modellen.

Lees ook onze review van de Focal Kanta No 1

In het eerste ontmoet je werknemers in astronautenpakken die heel voorzichtig omspringen met het beryllium in de tweeters van Kanta (“Vijftien keer duurder dan goud”, zo luidt het), in het tweede luisterden we naar een fabrieksdirecteur die met liefde in de ogen mijmert over een prachtig stuk houtfineer (“Een boom zoals dit heb ik nog maar drie of vier keer in mijn leven ontmoet”). Het lijken bijna verschillende werelden, maar net het samengaan van die twee is waar het om draait bij Focal, lijkt het ons wel.

l'Atelier Acoustique

Focal werd gesticht in 1979, exact veertig jaar geleden, samen met zustermerk JMLab. Het begon bescheiden, op een industriële site van de vader van oprichter Jacques Mahul. In Saint-Etienne, dicht bij Lyon - de stad op de Route Soleil die wereldberoemd is om de vakantiefiles die je belemmeren om de Provence en Cote D’Azur snel te bereiken. Daar merk je weinig van in Saint-Etienne, een klein stadje op een uurtje ten westen van Lyon.

Al gauw werd Focal een naam die stond voor innovatie op vlak van geluid, een positie die het doorheen de jaren versterkt heeft door zelf drivers te ontwikkelen op basis van nieuwe materialen. Dan spreken we evengoed van space-age-materialen zoals kunststofcomposieten als traditionele grondstoffen zoals vlas.

Als we arriveren in Saint-Etienne is er van kleinschaligheid geen sprake. Het is ook geen bescheiden bedrijf meer, wat het grote logo met ‘l'Atelier Acoustique’ en de Franse vlagkleuren ook wel duidelijk maken. Naast een heel assortiment aan luidsprekers voor thuis, zowel voor muziek als surround, en hoofdtelefoons, bouwt Focal muzieksystemen voor auto’s (zowel zelf te plaatsen als audio-opties die autobouwers aanbieden in hun optielijsten) en professionele luidsprekers voor studiogebruik.

In toenemende mate richten de Fransen ook hun pijlen op de installatiemarkt, met inbouwspeakers en high-end elektronica. Om dat allemaal onderdak te bieden zijn er in Saint-Etienne verschillende gebouwen neergezet – en wordt er tijdens ons bezoek naarstig met een bulldozer gegraven aan de fundering voor nog een nieuw.  We krijgen niet alles te zien tijdens ons bezoek, maar toch veel. Zoals wel vaker is de R&D-afdeling off-limits voor de pers en ook de administratieve kantoren zijn niet zo boeiend.

Wel interessant zijn de grote luisterruimtes, de nieuwe showroom voor klanten en de productie-afdeling. Het is een immens deel van het bedrijf, maar toch gebeurt niet alle productie hier. In Saint-Etienne worden vooral luidspreker-onderdelen gebouwd en luidsprekers afgewerkt. De finale QC – quality control – wordt hier heel serieus genomen op een niveau dat we nog niet vaak hebben gezien. Terwijl we rondlopen, zien we onder meer een werknemer die Sopra-speakers heel nauwgezet onder speciale belichting nakijkt om elk hoekje van de speaker genadeloos op krassen of fouten in de lakafwerking te checken. Echt detailwerk.

Geboren op het platteland

De concepten en de technologie van Focal-speakers ontstaan in Saint-Etienne, maar de eigenlijke geboorteplaats van de meeste luidsprekers bevindt zich 150 kilometer verder in een stukje France profonde dat Bourbon-Lancy heet. Het ‘echte Frankrijk’, zoals veel Fransen vinden. Ook de Kanta wordt hier gebouwd, dat Focal beschouwt als deel van zijn premiumlijn.

In Bourbon-Lancy investeerde Focal samen met een lokale ondernemer zwaar in een houtatelier dat veel weg heeft van een ambachtelijke meubelfabrikant. De productie vindt hier al decennia plaats, maar tot voor kort was het gevestigd in een woning die over de jaren heen naar verluidt heel *ahum* ‘organisch’ was uitgegroeid tot een werkplaats verspreid over drie verdiepingen. Dat is nu wel anders, want dankzij die grote investering is het atelier bijzonder professioneel geworden – al blijft het nog altijd een kleinschalige, ambachtelijke onderneming. Voor het dorp en de regio was die stap heel belangrijk, want de Focal-fabriek is de voornaamste lokale bron van tewerkstelling.

Lees ook onze review van de Focal Kanta No 2

Naargelang welke speaker er juist gefabriceerd wordt op een bepaalde dag, wordt er in Bourbon-Lancy met zwaar MDF-compositiehout of natuurhout een specifiek luidsprekermodel gebouwd. Het is een productieproces dat deels machinaal is, maar waar nog wel heel veel handwerk bij te pas komt. De luidsprekerkast krijgt hier niet enkel zijn basisvorm, maar wordt ook grotendeels afgewerkt. In de spuitcabine bijvoorbeeld, als het gaat om een luidspreker met een laklaag.

Als we in de atelier op bezoek komen, is er toevallig geen productie van Kanta-speakers gaande. Het is alle hens aan dek om de beperkte oplage van de Spektral 40th luidsprekers de deur uit te krijgen. Dit is een heel speciaal product ter ere van de veertigste verjaardag van Focal, gloednieuw maar op basis van technologie die het merk in zijn begindagen toepaste. De kastvorm is die van een oudere Elektra-luidspreker, de drivers bestaan uit kevlar – een materiaal dat Focal niet langer toepast. Ja, zelfs de tweeter is er uit gemaakt. We hebben de Spektral 40th nog niet in actie gehoord, maar een goed geïnformeerd collega omschreef ze als “spectaculair”.

Verschillende zaken troffen ons toen we werden rondgeleid in het atelier. De passie van de fabrieksbaas, die met fonkelende ogen vertelde over het hout van een speciale boom die werd aangekocht om de pas aangekondigde fineeruitvoeringen van de Sopra- en Utopia-speakers te maken. De vele stappen die nodig zijn om een luidsprekerkast helemaal af te werken; een paar planken in elkaar kloppen is het absoluut niet. De vele voorzorgen die zijn genomen om te zorgen dat de producten gaaf blijven. En vooral: de ongelooflijke transformatie die er plaatsvindt. Hoe een beperkt aantal grondstoffen na een heel proces van assemblage, verzagen, verlijmen, schilderen en polijsten samenkomen tot een uiterst solide, knap gevormde luidspreker.

Bij een fabriekstoer gaan werknemers natuurlijk altijd wel hun beste voetje voor zetten, maar toch valt het op dat er gestaag maar heel aandachtig wordt gewerkt. De laatste stappen, waarbij laklagen geboend worden en het spuitwerk bijna met de vergrootglas geïnspecteerd worden, daar wordt tijd voor genoemen. Niet onlogisch natuurlijk, want een kostbare Kanta-speaker 150 kilometer naar Saint-Etienne vervoeren om daar pas te ontdekken dat er een kras op zit zou niet echt slim zijn.

Zeldzamer dan goud

De verdere afwerking gebeurt in de veel grotere faciliteit van Saint-Etienne. Hier gaat het er wat anders aan toe, onder meer omdat er hier drivers worden geassembleerd. Het is wat grootschaliger, wat technologischer en ook een plaats waar met veel zorg wordt gewerkt. Het meest extreme voorbeeld hiervan is de kleine ruimte waarin een vrouw in astronautenpak de beryllium-tweeters maakt. “De reden dat we voor beryllium kiezen, is dat dit materiaal heel licht en toch stevig is. Heel interessant voor tweeters, want voor een natuurlijke detailweergave is snelheid cruciaal”, legt merkdirecteur Sebastien Dumas uit.

Hij legt een tweeter-dome in ons hand, en inderdaad: het is zo licht dat het bijna lijkt alsof er niets in de handpalm ligt. Maar waarom een astronautenpak? “Ah, beryllium is dodelijk, natuurlijk.” Met een zekere ongerustheid kijken we naar de tweeter in ons hand, maar Dumas, die dit grapje wellicht al een paar honderd keer heeft uitgevoerd bij bezoekers, stelt grijnzend gerust: “Maar enkel in vloeibare vorm. Bij de productie moeten we natuurlijk wel op veilig spelen”. De berylllium-tweeters worden door Focal ingebouwd in hun toplijn: Kanta-Sopra en Utopia. Bij goedkopere speakers kan het niet, want de grondstof is bijzonder duur: “Tien tot vijftien keer meer dan goud”. In onze hand ligt dus wel een zeker bedrag.

Een ander opvallende technologie in de Kanta’s zijn de drivers. Ze zijn gemaakt met een conus uit vlas, iets dat meteen in het oog springt. Het is één van de zaken die Focal-speakers een unieke uitstraling geven. De speakers hebben een ongewone textuur, bruin van kleur, en met een organische vezelstructuur.

“Vlas is een heel typisch Frans product, zeker in het noorden. Het was vroeger cruciaal voor de textielindustrie, nu gebruiken wij het voor onze speakers”, legt Dumas uit. Natuurlijk wordt vlas niet zomaar toegepast; het is een organisch materiaal en zou dus vergaan. De vlasvezels worden samengevoegd met lagen polymeer om een composietkunststof te bekomen. “Hoe juist?”, vragen we, terwijl we in de machine met de ‘niet-fotograferen’-sticker proberen te loeren. “Aha, jij probeert ons geheim te weten te komen”, ontwijkt de Focal-vertegenwoordiger op handige wijze de vraag.

We lopen even verder en gaan ook kijken naar de productie van de drivers voor de echte topmodellen, zoals de 265-kilogram wegende, 2-meter hoge Grande Utopia III Evo, die voor 90.000 euro de jouwe is. Per stuk, welteverstaan.  Bij deze klasse van luidsprekers gebruikt Focal een ander materiaal dat ze zelf ontwikkelde, de W-compositiet. Later op de dag gaan we de Grande Utopia beluisteren. Wij stellen de playlist samen, de Focal-speakers aangestuurd door de Naim Utopia-versterker van een kwart miljoen euro en een high-end Naim-netwerkspeler zorgen voor de rest. Het klonk goed, laten we het daar op houden.

Kleuren en vormen

Hifi-materiaal dat meer kost dan een grote woning is natuurlijk indrukwekkend, maar onze interesse gaat meer uit naar spullen die goed klinken voor een redelijke prijs. Zo komen we ook uit bij een luistersessie met Kanta-vloerstaanders, aangestuurd door een bereikbare Naim Uniti Nova. Wie zich nu afvraagt waarom Focal voor Engelse Naim-apparatuur kiest: een decennium geleden fuseerden de Fransen met het Britse bedrijf. Elk merk blijft echter zijn eigen koers varen, al is er ook steeds meer samenwerking. Focal werkte bijvoorbeeld mee aan de speakers voor de nieuwe Mu-so Generation 2. Geen verrassing dat, want zowel Focal als Naim zijn merken met een heel eigen identiteit en aanpak.

De Kanta-familie bestaat uit verschillende modellen. De compacte Kanta N°1, de vloerstaande N°2 en de ultieme N°3 geven je verschillende keuzes om iets te vinden dat past in je woonkamer. Maar in tegenstelling tot bij veel luidsprekers gaat het niet enkel om kiezen wel formaat je wil. Net zoals echte designmeubels of auto’s zijn er meerdere uitvoeringen beschikbaar, waarbij het om meer gaat dan een enkele kleur te kiezen. De behuizing van de Kanta is opgebouwd uit een houten kast met een voorkant (een baffle) uit een hoogwaardige polymeer.

De kast is beschikbaar in een zwarte laklaag of een verfijnd walnoot, telkens combineerbaar met een voorkant (baffle) in een van vier unieke kleuren. Bij de zwarte Kanta kies je een baffle uit een glanzend zwart, solar yellow, carrara white of gauloise blauw. Bij de walnoot-behuizing hoort een matte voorkant, beschikbaar in donker grijs, ivoor, taupé of gauloise blauw. Die laatste kleuroptie oogt anders dan bij een zwarte behuizing. Het heeft een matte afwerking met een heel andere uitstraling dan de gelakt baffle in gauloise blauw. Dat je zo outspoken combinaties hebt om uit te kiezen, doet denken aan het kopen van een auto.

“Heb je ook de voet van nabij bekeken?”, vraagt merkdirecteur Dumas nog. “We hebben ons hiervoor laten inspireren door het design van het echtpaar Eames”. Die verwijzing hebben we over het oog gezien bij het testen van de Kanta N°2 en N°1, maar nu dat Dumas het zegt zien we wel hoe er een stilistische link kan zijn met de voet van de Eames Lounge Chair (bijna een vaste waarde in marketingmateriaal van hifi-bedrijven) en de EA108-bureaustoel. Hetzelfde sierlijk maar solide industrieel design siert trouwens ook de optionele stands die je kunt aanschaffen voor de Kanta N°1. Persoonlijk vonden we de stands zo geslaagd dat we die stands eerder dit jaar kochten voor gebruik in onze testruimte.

Een mooi huwelijk

Dat samengaan van traditie en spitstechnologie is naar ons gevoel heel geslaagd in de Kanta-speakers. We hebben twee van drie modellen op een eerdere datum uitgebreid getest, dus dat ze goed klinken wisten we. Het zijn luidsprekers die veel van de Focal-kwaliteiten bezitten, zoals het inzichtrijke midden en verderlichte detailweergave, maar toch ook net wat meer getuned om alle genres goed weer te geven. We hebben het nog niet echt over de vorm van de voorkant gehad. De baffle maakt een lichte buiging naar je toe. Het is niet zo uitgesproken als bij de duurdere Sopra-speakers of de Utopia’s, en je kunt uiteraard niet zoals bij de immense Grand Utopia met een zwengel de hoek van de knik aanpassen. Maar de knik is er wel, en dat zorgt dat alle frequenties op het juiste moment je oren bereiken. Het geeft een lichtheid en strakheid aan de muziek die je via de Kanta’s hoort, een eigenschap die heel typisch is voor de Fransen.

Kijk ook eens op focalkanta.nl voor meer productinformatie over de Kanta-familie.