Als het gaat om ultieme high-end hoofdtelefoons zijn er verschillende merken die veel moeite doen om op te vallen. Abyss heeft daar geen zin in, terwijl ze wel producten bouwen die tot de absolute wereldtop behoren. Zoals de AB-1266 PHI CC die we hier bekijken.
Abyss Headphones
Eén van de redenen waarom er niet zoveel over Abyss wordt gesproken als over pakweg Focal, Sennheiser en Audeze, is dat die merken betrekkelijk groot zijn en veel energie steken in marketing. Het Amerikaanse Abyss houdt zich daar minder mee bezig, waardoor je relatief weinig tests van hun koptelefoons ziet verschijnen. Maar als je gaat neuzen op toegewijde high-end hoofdtelefoonfora, dan zie je de Abyss-naam met de regelmaat van de klok vallen. Het is geen merk dat tijdelijk surft op een hype, maar wel een fabrikant die al jaren rustig en in alle stilte het beste van het beste probeert te ontwikkelen en bouwen.
Kenners vinden hun weg wel, lijkt de filosofie. Maar een test regelen, dat gaat niet altijd zo eenvoudig. Gelukkig konden we dankzij Headphone Auditions Amsterdam, die bovenin bij Concerto Audio in toe Utrechtstraat te vinden is, een testsample ontvangen van de AB-1266 PHI CC, een topmodel die voor rond 5.500 euro in de winkel ligt. Omdat je op dit niveau voldoende aandacht moet hebben voor heel de afspeelketen, werd door hen een elevenXIaudio Formule S-hoofdtelefoonversterker en Powerman-stroombron meegestuurd, evenals JPS-stroomkabels en XLR-kabels van hetzelfde merk. Een Linn Klimax DSM-netwerkspeler was dan weer de bron die we aangeraden kregen. De totale kostprijs van de setup die we van Headphone Auditions ontvingen, brengt het geheel overduidelijk in de absolute premiumklasse. “We hebben ook de Sennheiser Orpheus HE-1 van 60.500 euro in de winkel staan. Je verbaasd hoe dicht de Abyss bij die referentie zit”, luidde het antwoord toen we het over prijspunten hadden. Dat is wel een heel boude claim.
Een bijzondere constructie
Het zal je wellicht niet verbazen, maar een Abyss-hoofdtelefoon moet je uiteraard niet uit een blisterverpakking sleuren. De verpakking en presentatie zit op een heel wat hoger niveau, zoals het hoort als je een betere audioproduct koopt. Bij Abyss gaan ze duidelijk akkoord met die stelling, want de koptelefoon wordt geleverd in een opvallende houten doos, met daarin een lederen tas die wat doet denken aan een compacte zijtas zoals je op een Harley zou hangen. De tas, die hoort bij de CC Deluxe-editie of de CC Complete-editie, is meer dan een opbergplek voor je hoofdtelefoon. Het heeft voldoende extra ruimte voor een DAP of zelfs een iPad. Je kunt er dus mee op reis, al zien we alvast onszelf niet doen met een hoofdtelefoon van 5.000 euro plus. Bij de twee luxe-edities van de AB-1266 PHI CC ontvang je bovendien een stevige hoofdtelefoonstand uit aluminium, met een Abyss-logo er in gegraveerd.
Welke kabels er bij de Abyss-koptelefoon geleverd wordt, hangt van de editie af. Maar alles wordt wel door JPS Labs vervaardigd. Bij de Lite ontvang je een gebalanceerde kabel die eindigt in een XLR4-stekker, met een adapter om naar een 6,3-mm jack te gaan. De Deluxe-versie komt met een dubbele gebalanceerde kabel van 2,5 meter die telkens eindigt in een XLR met drie pinnen, met daarbij adapters voor versterkers met een 6,3 mm ingang of een XLR4. De hoogste versie van de AB-1266 PHI CC ontvingen wij en is gebundeld met een forse dubbele JPS Labs Superconductor HP-kabel, wat volgens Abyss de best presterende kabel is die je voor de AB-1266 PHI CC kunt aanschaffen.
Abyss brengt niet heel veel modellen op de markt. Recent werd pas hun derde model aangekondigd: de Diana Phi. In tegenstelling de ‘gewone Diana’ – die bij Amerikaanse merk als instapper geldt - heeft de Diana Phi gewoon de driver uit de AB1266, het topmodel die we hier bespreken.
Forse verschijning
Als je de koptelefoon uit de doos haalt, moet je zelf nog de meegeleverde oorkussens plaatsen. Dat is geen extreem uitdagende klus, maar je moet wel even opletten omdat de kussens niet symmetrisch zijn. De dikkere zijde moet naar beneden wijzen, zodat de hoofdvorm gevolgd wordt. De koptelefoon is behoorlijk fors, met een wat brute metalen hoofdband die heel groot en vooral heel breed overkomt. Je kunt het moeilijk vergelijken met iets anders. Het is geen Jacklin Float qua omvang, maar we moesten er wel spontaan aan denken. Dat komt vooral door het aparte design die uit de doos heel breed oogt. De beugel van de AB-1266 vormt een zeer brede, vierkantige ‘U’ waar je hoofd tussen past, niet een rondere vorm die eindigt in scharnieren zoals bij de meeste hoofdtelefoons. Het doet wat denken aan een bankschroef, maar gelukkig heeft het niet die eigenschappen.
Ook om de pasvorm goed te krijgen ga je op een ongewone manier te werken. De beugel bestaat uit twee delen, met in het midden aan de kruin van je hoofd een grote schroef. Je maakt deze niet los, maar door zachtjes heen-en-weer te wiebelen schuif je de twee beugeldelen naar of weg van elkaar. Dat is de enige aanpassing mogelijk. Er zijn ook geen scharnieren die de beugel aan de driverbehuizingen bevestigen, zoals bij de meeste koptelefoons wel het geval is. Dit geeft de Abyss AB-1266 PHI CC een heel stoere maar ook stugge look. Maar ondanks die uitstraling lukt het wel vrij goed om de koptelefoon vlot aan te passen en een juiste pasvorm te vinden.
De asymmetrische vorm van de oorkussens uit lamsleer helpt daarbij. Ondanks het zeer hoge gewicht van 660 gram ervaarden we de AB-1266 nooit echt als een onaangename belasting, al kunnen we niet ontkennen dat bij een overstap naar de HD 820 (die op hetzelfde moment in test was) we wel meteen merkten dat de gesloten Sennheiser ongeveer de helft woog. Het lijkt ons echter dat je een koptelefoon als de Abyss beluistert al zittend in een comfortabele designstoel, waarbij je hoofd wellicht ook rust tegen de leuning. Op dat moment speelt gewicht minder een rol. We dragen zelf geen bril, maar een snelle test met een zonnebril – gelukkig zijn er geen foto’s – leert dat deze vierkante U-vorm veel ruimte laat voor een montuur. Dat kun je niet van elke hoofdtelefoon zeggen.
De ‘CC’ in de naam van de AB-1266 verwijst trouwens naar een nieuwe keramische coating op de koptelefoon. Deze laag zorgt voor een bijzondere touch & feel-ervaring (de koptelefoon is uit metaal, maar voelt niet koud aan) en maakt de Abyss vooral bijzonder duurzaam. Het is lastig om op een geleende test sample tot het uiterste te gaan, maar het geheel lijkt wel vrij krasbestendig.
Aan de slag
In de inleiding las je al dat we voor deze test eigenlijk een volledig systeem ontvingen. We hebben de Abyss echter niet altijd met de meegeleverde versterker beluisterd, maar ook via onze Phonitor 2 van SPL en de HDV820 van Sennheiser die we recent op test hadden. Bij die laatste versterker moesten we de volumeknop opvallend ver doordraaien om de AB-1266 PHI CC goed aan te sturen, bij de Phonitor met zijn 120 Volt architectuur was dat eerlijk gezegd geen probleem. Bijna altijd luisterden we naar eigen bestanden (lossy, cd-kwaliteit en hi-res) gestreamd via Roon. Als we persoonlijk naar muziek luisteren op een koptelefoon, gebruiken we meestal de crossfeed-functie in Roon, maar voor deze test hebben we dat snel uitgeschakeld. De Abyss is voldoende speaker-achtig, zonder dat er software aan te pas komt.
In deze prijsklasse hebben we eerlijk gezegd nog maar weinig om mee vergeleken. Een half uur durende luistersessie met de Sennheiser Orpheus HE-1 die we ooit kregen op kantoor bij Sennheiser telt eigenlijk niet mee, want je hebt altijd wel wat tijd nodig om een systeem en koptelefoon beter te leren kennen. De Sonoma One die we bij het begin van dit jaar op de pijnbank legden is wel een directe concurrent voor de Abyss. Bovendien is die vergelijking heel interessant omdat het totaal andere driver gebruikt. De Sonoma is immers een elektrostatische koptelefoon, zoals een Stax, de Abyss gebruikt planar magnetic-drivers (zoals Audeze en de meeste HiFimans en MrSpeakers). Dat technologieverschil heeft een zeer duidelijke impact op de klank die je hoort. Elektrostaten zijn helder, fris en detailrijk. Planar magnetic is dan weer veel meer geïntegreerd en beter in het laagweergave. Beide drivertechnieken zijn dan weer anders dan de dynamische drivers die je vindt in de grote meerderheid van koptelefoons en luidsprekers. Overigens is de Sonoma One naast de Abyss opgesteld bij Headphone Audition, zodat je zelf ook die vergelijking kunt maken.
Planar magnetic of orthodynamische drivers kennen de voorbije jaren opnieuw een enorme opmars, na een eerste golf van populariteit in de jaren zeventig en tachtig. Daarna bleken dynamische drivers toch wel beter. Maar technologische verbeteringen en materialen hebben de gebreken van die tijd (zoals een hoog gewicht) kunnen wegwerken, waardoor de voordelen van planar magnetic-drivers groter worden dan de nadelen. Het gevolg is dat heel wat topmodellen, onder meer bij Audeze, MrSpeakers en HiFiman, van deze drivers gebruikmaken. Toegegeven, sommige van deze merken lonken inmiddels voor de high-end nu ook naar elektrostaten, waar ook technische verbeteringen hebben plaatsgevonden. Maar toch, planar magnetic-technologie blijft – terecht – een favoriet in de head-fi-wereld. aarom? Een dynamische driver werkt met een centraal geplaatste spreekspoel of voice coil, waardoor geluid vanuit het midden van de driver ontstaat en naar de buitenkant van de conus reist. Bij een speaker ervaar je dat niet zo, omdat de luisterafstand groot is. Maar bij grote dynamische drivers die op enkele centimeters van je oor spelen, geeft dat de indruk dat het geluid vanuit één punt (per oor) komt. Dat maakt het moeilijker om een grotere soundstage te creëren waarbij elk instrument ruim zijn plaats krijgt.
Bovendien is het uitdagend om te zorgen dat er geen break-up of vervorming ontstaat aan de randen van de conus. De materialenkeuze is daarom bij dynamische drivers zo belangrijk, net zoals de ophanging. Een planar magnetic-driver werkt anders: de hele driveroppervlakte is een membraam met een metalen lint er in geweven, waardoor de volledige oppervlakte meteen in beweging wordt gebracht. Geluidsgolven ontstaan dus niet in het midden, maar over de hele driver. Die geeft een grote geluidsfront en ook een krachtige luchtbeweging, omdat de driver meer als een piston functioneert. Het membraam zelf is licht en dus snel, wat paradoxaal is als je bedenkt dat planar magnetic-drivers meestal relatief zwaar zijn. Maar dat komt door de grote magneten die nodig zijn om het hele drivermembraam te bereiken.
Elk instrument leidt zijn eigen leven
Hoewel de Abyss wel gelijkwaardige technologie gebruikt als pakweg Audeze, zijn er forse verschillen in de implementatie. En dat levert de AB-1266 PHI CC een heel eigen geluid op, met een heel open soundstage en een hele natuurlijke basweergave. Dat frisse, ruimtelijke klank is deels het gevolg van het zeer open design. Dit is een koptelefoon voor audiofielen die thuis luisteren, niet voor mensen die iets zoeken voor een rumoerig open kantoor of om naar muziek te luisteren op de sofa terwijl de partner naar een reality show kijkt. Dat setje KEF Blade-speakers gebruik je ook niet als luidsprekertjes voor bij het koken.
Het zeer open en ruimtelijke karakter trof ons meteen toen we naar de gelijknamige eerste track van de ‘The Mechanical Fair’ van Ola Kvernberg en Trondheim Soloist luisterden, toen rond minuut 2:25 een contrabas zich bij de rest van de instrumenten voegde en helemaal toen vanaf punt 2:55 als de drumsectie in actie schoot. Dit is een heel geslaagde opname die door de Abyss helemaal zoals het hoort tot zijn recht komt. Je kunt ook niet zeggen dat de AB-1266 PHI vette bassen prominent naar voren schuift, wél bezit het een ongelooflijk diepe bas-extensie die tracks met subbassen spectaculair weergeeft. Bovendien blijft de lagere midrange bijna op magische wijze gevrijwaard van contaminatie door het laag. Dat is bij dit album nog wel lastig, want de percussie in die eerste track duikt diep en is prominent aanwezig, waardoor je zelfs op een betere hoofdtelefoon als de HD 650 of Focal Elear dat zeer laag mist en een meer in elkaar gedoken geluid ervaart.
‘Zen sickness’ van de Duitse jazzgroep Flexkögel – een bij ons weinig bekende album dat we dankzij een demosessie van Yamaha ontdekten – hebben we zo op een hoofdtelefoon nog nooit gehoord. De lage tonen op de elektrische bas komen voelbaar binnen; bij de HD 820 die we recent op test hadden misten we toch deze meer ‘lichamelijke’ ervaring. Straf is ook hoe de AB-1266 PHI CC zo levensecht instrumenten en vocals positioneert, alsof je in een grote ruimte staat kijkend naar een podium waar iedereen op zijn plaats staat. Dat hebben we ook bij de hectische fusionjazz van Taxiwars of de 25ste verjaardagseditie van REM’s ‘Automatic for the People’. Bij ‘Drive’ is alsof we op een live-optreden staan – en dat is een kostbare ervaring, want dit onderscheidt de betere hoofdtelefoons van exemplaren waarbij op andere zaken werd ingezet. Deze eigenschap redt zo goed als het kan ook minder volmaakte opnames, zoals het ‘Purple’-album van metalgroep Baroness met het epische ‘Shock Me’. Als een echte allrounder met Amerikaanse roots heeft de Abyss weinig problemen met dit genre, in tegenstelling tot veel andere vlaggenschepen.
Is de Abyss dan zonder gebreken? Als het over echte tekortkomingen gaat op weergavevlak, dan valt er inderdaad weinig kritiek te geven. Als je de elektrostatische weg bewandelt, kun je zonder twijfel wel een groter detailgevoel ervaren – maar dan mis je wel de zeer brede frequentieweergave van de Abyss. Een Sonoma One is heel fris en gedetailleerd bijvoorbeeld, wat voor sommige muziekgenres en doelgroepen perfect is. De AB-1266 PHI CC is dan weer meer een allrounder die minder pure detail in het hoog en presence naar voren schuift, maar waar het totaalplaatje beter klopt.
Een album zoals ‘All the Ghosts’ van Gwyneth Albert, die we bezitten een matige AAC 256 kbps, zou in deze kwaliteit op de Sonoma One wellicht moeilijk te beluisteren zijn omdat compressie-artefacten heel storend zouden zijn. Bij de Abyss hoor je ook de tekortkomingen van deze kwaliteit, maar maakt de meer evenwichtige weergave ook slechter bronmateriaal genietbaar blijft. Min of meer dan. Een belangrijker rol is hier ook weggelegd voor de DAC en de filters die het toegepast, want de keuzes die in dit onderdeel worden gemaakt kunnen compressie-artefacten net verhullen of accenturen. De Linn Klimax DSM was in dit geval een uitstekende keuze, al kunnen we ons inbeelden dat bijvoorbeeld een Chord Dave ook een prima optie. Zelf luisterden we ook met plezier via de Chord Hugo 2 (die we dan apart versterkten).
Elimineren is echter onmogelijk, dus je luistert gewoon beter lossless.
Je moet ook rekening houden met de lagere gevoeligheid van de Abyss, waardoor hij versterkers toch wel dwingt om met meer over de brug te komen. Dat kunnen ze niet allemaal, vandaar ook dat we die massieve elevenXIaudio Formule S met zijn aparte voeding meegeleverd kregen. Die leverde de stabiliteit en vermogen die de Abyss AB-1266 nodig heeft – al wist ons Phonitor 2 dat klusje ook te klaren.
Conclusie
Het is moeilijk om bij een hoofdtelefoon van deze prijsklasse zomaar te zeggen: “Loop naar de winkel en koop het”. Moesten we geen rekening houden met het prijskaartje, dan zouden we de AB-1266 PHI CC zonder reservaties aanbevelen. Het is werkelijk een bijzondere koptelefoon die de wijde soundstage van een Sennheiser HD 800 evenaart, maar veel natuurlijker klinkt. Je hebt niet het gevoel dat een deel van het frequentiebereik geaccentueerd wordt ten nadele van een andere, al kunnen we ons inbeelden dat enkelingen toch graag iets meer presence zouden ervaren. Qua comfort valt de AB-1266 PHI CC beter mee dan je zou verwachten als je hem uit de doos haalt. Maar het blijft een groot en wat zwaarder toestel, zeker als je hem vergelijkt met een iets als de Sennheiser HD 800. Maar in de luisterstoel ga je dat wellicht niet ervaren.
AB-1266 PHI CC
Prijs: 5.500 euro
Beoordeling: 4.5 / 5
Headphone Auditions
