De 3D-film of video is gemeengoed, maar heb je al eens 3D-audio ervaren? In een aantal bioscopen in Nederland kun je films genieten in Dolby Atmos-kwaliteit. Dan hebben we het over een object-based geluidsmix, en dat kan gerust de grootste stap voorwaarts worden genoemd in surroundgeluid sinds de introductie van surround zelf. Paul Slater, productspecialist van Integra, legt uit dat deze ontwikkeling nu ook thuis genoten kan worden. Mits aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan, natuurlijk.

Ondergedompeld in je thuisbioscoop

Bijtjes zoemen om je hoofd, een vogel zingt hoog op een tak schuin achter, terwijl een paar meter voor je de dinosaurus kraakt in het struikgewas… Bij Dolby Atmos wordt geluid los van wanden of plafond in de ruimte geplaatst, wat betekent dat degene die de film kijkt letterlijk wordt ondergedompeld in geluid - vandaar ook wel de term immersive audio. Om tot die stap te komen heeft Dolby het verleden overboord moeten gooien. Geluid heen en weer schuiven langs nog meer luidsprekerkanalen leidde namelijk niet tot de totaalervaring waar de firma naar op zoek was. In plaats daarvan plaatst de geluidstechnicus de beschikbare audiotracks (bij, vogel, dino) langs xyz-coördinaten in de virtuele (bioscoop)ruimte op zijn computerscherm. Dat levert een Atmos-codering op, die als metadata in de Dolby Digital Plus soundtrack ligt en die wordt geactiveerd als er zich aan het eind van de signaalketen een renderer bevindt die de codering kan vertalen naar de aangesloten luidsprekerset. Die in jouw thuisbioscoop bijvoorbeeld…

Misvattingen

Paul Slater is de Europese vertegenwoordiger van Integra, een merk van de Onkyo Corporation. Integra is bekend geworden door zijn hoogwaardige, THX-gecertificeerde multi-room receivers en voorversterkers. Het merk heeft Dolby Atmos omarmd, getuige receivers als de DTR-70.6 en DTR-60.6, alsmede de DHC-80.6 voorversterker. Het concurrerende DTS:X kan eveneens worden verwerkt door deze zwaargewichten. Slater: “Ik ga niet voorspellen welk systeem zal winnen, er is nu ook Auro 3D dat zich roert, maar iedereen ziet dat Dolby Atmos de meeste aandacht krijgt, ook van de filmwereld zelf. Het heeft alles in zich om de industriestandaard te worden.”

In het dagelijkse contact met Integra-distributeurs en -installateurs heeft Slater het echter over veel meer dan versterking alleen. De Engelsman kwam in de audiowereld terecht uit liefde voor muziek, maar in de techniek achter de thuisbioscoop vond hij daadwerkelijk zijn passie. Ruim twintig jaar al verzorgt hij trainingen op dit gebied. En ja, object-based is schitterend, zegt hij. “Het is werkelijk een nieuwe dimensie. En een Dolby Atmos-systeem is geweldig, maar alleen als je het goed weet te installeren. Wat is de perfecte luidsprekerplaatsing? Wat zijn de consequenties van 4K 60Hz doorgifte voor de rest van je installatie? Ik kan wel honderd onderwerpen verzinnen die hiermee samenhangen. Dat is de reden dat ik erg veel tijd besteed aan het trainen van de installateurs door heel Europa. Simpelweg beginnen met ‘wat is dit’, ‘hoe doe je dat’, en van daaruit verder.”

Praten als Brugman

De hoogwaardige componenten van Integra-receivers en de strenge kwaliteitscontrole van het merk maakt het aantrekkelijk voor audio-fanaten die zelf aan de slag willen met hun bioscoop. Slater vindt dat een complex apparaat als een Integra-receiver echter alleen verkocht zou moeten worden als onderdeel van een project. “Ik begrijp de aantrekkingskracht die het merk heeft op de eindgebruiker, maar het zal zelden zo zijn dat hij in staat is om uit de versterker te halen wat erin zit. Ook ik leg regelmatig nog vragen over Integra-functionaliteit neer bij mijn Amerikaanse of Japanse collega’s, dus ik verwacht niet dat een installateur een nieuw model, vol aangepaste eigenschappen en nieuwe faciliteiten, zomaar bij een klant plaatst. Ik help hem zich te verdiepen in de finesses van het product, wat uiteindelijk tevreden klanten oplevert.

“In een thuisbioscoop, ook die waar veel geld in is geïnvesteerd, kom ik vaak 5.1 surroundluidsprekers tegen die op de achterwand zijn geplaatst. Terwijl die op de zijwanden zouden moeten komen. Zo zijn ze ontworpen en zo werkt het systeem ook het best. De thuisbioscoop lijdt dus onder de compromissen. En hoe gaat dat met een compromis? Dat wordt de norm. Surroundluidsprekers in de achtermuur? Geen optimaal effect, maar ‘het is wat ik altijd installeer’, hoor ik dan. Soms weten de mensen, zowel installateurs als eindgebruikers, niet eens meer hoe surround oorspronkelijk bedoeld was. En dan moet ik praten als Brugman om ze te overtuigen dat het anders moet als ze uit hun dure spullen willen halen wat erin zit.”

Correcte positionering

Dolby Atmos positioneert geluid door een combinatie van geluidsniveaus vanuit verschillende, heel gerichte luidsprekers. De positionering daarvan luistert erg nauw. Slater: “Filmmakers die met Dolby Atmos werken, weten dat er bovenin het theater een rij luidsprekers hangt die helpt bij het positioneren van het geluid. Als je die luidsprekers dus niet hebt, zou je kunnen werken met Atmos-enabled luidsprekers, kleine luidsprekers die je boven je andere plaatst en die omhoog stralen. Het heeft niet mijn voorkeur, natuurlijk. Maar het budget speelt altijd een rol. Een Dolby Atmos-systeem is niet goedkoop.”

“Lullig maar waar, ook voor mijzelf: plafondluidsprekers zijn nooit ontworpen geweest voor de thuisbioscoop. Ik had ook alleen ruimte voor surroundluidsprekers in mijn plafond. Maar ik heb ze dan wel zo geplaatst dat hun geluid reflecteert vanaf de zijwanden, op de plek waar het geluid eigenlijk vandaan zou moeten komen. Dat is mijn compromis, om even aan te geven dat er altijd compromissen zijn in een project. Als je echter niet weet wat de correcte plaatsing zou móeten zijn, ben je in het luchtledige aan het werken. Dan gaan de compromissen te ver. Begin je met de correcte positionering, dan heb je een vast punt van waaruit je kunt gaan finetunen naar wens van de klant. Iets meer bas, misschien, op de plek waar hij of zij het liefst zit. Of het geluid van de centrale luidsprekers iets uit het geheel tillen. Dat kan dan. Als je geen basis hebt, wordt zoiets een gebed zonder eind.”