In dit eerste deel over de Trinnov Audio Amethyst volgt basis informatie over akoestiek, Trinnov en de mogelijkheden van de Amethyst. Akoestiek wordt door de meeste audiofielen en muziekliefhebbers onderschat of simpelweg genegeerd. Niet optimaal geluid is dan altijd de schuld van de luidsprekers of elektronica. De juiste manier om goed geluid te krijgen is een investering in akoestiek, vervolgens het kopen van advies bij een system integrator en uiteindelijk de aanschaf van hardware. Wie dat doet zal merken dat die hardware het minst belangrijk is. Combinatie van verschillende functionaliteiten.

Wie serieus bezig is met geluid en naar muziek luisteren, koopt niet alleen een stereosysteem, maar is ook bezig met de plaatsing en de kamerakoestiek. In een normale woonomgeving komen de laatste twee vrijwel altijd in het gedrang. Er moet ook geleefd worden. Dat beperkt het aantal zichtbare akoestische aanpassingen dat gedaan mag worden. Ook de luidsprekers krijgen niet hun optimale plaats. In de meeste gevallen staan die tegen de muur geplakt, zelfs in winkels en op audioshows. De ruimtelijke weergave is dan weg, de tonale balans is weg en geluid plakt vaak aan de weergevers. Ook het vaak aanwezige moderne interieur met een stenen vloer, veel glas en (te) weinig absorberend of diffunderend oppervlak is de doodsteek voor goed geluid. Veel moderne Vinex-locaties zijn eerder ontworpen als succesvolle natuurlijke galmruimten, zoals studio's die vroeger gebruikten. Op basis van het slechte geluid raakt de audiofiel dan op drift en vlucht in het steeds inruilen en opnieuw kopen van apparatuur.

Absoluut zinloos
Een in een goede akoestiek geplaatste en bij elkaar passende set, met een winkelprijs van pakweg 5000 euro, veegt zogenaamde kostbare high-end sets in problematische akoestische omstandigheden volledig van de kaart. Het beste is om de akoestiek aan te passen met behulp van de natuurlijke elementen die in elke woonomgeving te vinden zijn. Daarnaast zijn er vaak simpele bouwtechnische oplossingen, die een woonomgeving niet veranderen in een studio. Elektronische systemen voor roomcorrection kunnen dan een aanvulling zijn, of zelfstandig een aantal akoestische problemen opheffen.

Acoustics for dummies
Geluid dat in de kamer klinkt is een optelsom van het directe geluid uit de luidsprekers en gereflecteerd geluid. Vrijwel alle objecten in de kamer reflecteren geluid. Dat geluid is nodig. Het maakt de muziek vol, ruimtelijk en luider. Luidsprekers in de open lucht klinken dun, saai en lage tonen ontbreken. Het is dus een slecht idee om een kamer volledig dood te slaan met zware gordijnen, tapijten en andere absorberende objecten. Aan de andere kant gooien al die reflecties roet in het eten. Alle gereflecteerde geluiden hebben een bepaalde interactie met het directe geluid uit de luidsprekers. Er ontstaan dan afwijkingen in de tijd, in het frequentiedomein, in de ruimtelijkheid van de weergave en in de focussering. In een kamer met een hoge mate van reflectie verandert het geluid in een gekleurde en onverstaanbare massa zonder ruimtelijke plaatsing. Het klinkt schel en 'boomy' en de soundstage en images worden volledig versmeerd. Zulke kamers kenmerken zich ook door een zeer slechte spraakverstaanbaarheid. Akoestisch gesproken moet een kamer dus een bepaalde levendigheid hebben, aangevuld met eigenschappen waardoor het geluid van de luidsprekers niet kleurt, de tijd/fase behouden blijft en met een vlijmscherpe ruimtelijke afbeelding en focussering. Het frequentiebereik moet op de luisterplaats zo recht mogelijk zijn.

Gereflecteerd geluid bestaat uit zogenaamde "early reflections" en reflecties die later aankomen dan een bepaalde grenswaarde. Het oor beschouwt early reflections als zijnde onderdeel van het directe geluid. Early reflections dragen dan ook bij aan een gevoel van loudness en de juiste ruimtelijke afbeelding. Ze zijn belangrijk voor de plaatsbepaling van het gehoor. Reflecties die later arriveren maken dat het oor veel lastiger kan "plaatsbepalen". Teveel late reflecties maken dat de soundstage diffuus en vaag wordt. Een vorm van reflectie is de zogenaamde staande golf. Dat is een geluid onder de 300Hz dat tussen oppervlakten kaatst. In het laagspectrum worden dan pieken en dalen veroorzaakt van maximaal 10dB. Room resonance modes zijn een volgende vorm van reflecties. Het zijn hotspots en coldspots waar geluidsenergie zich concentreert of juist afwezig is. Het zijn optelsommen van standing waves. In hoeken en dichtbij muren is vaak een concentratie van lage frequenties (luister maar naar de stereo met een oor tegen de wand). Als de luisterpositie zich in zoÕn gebied bevindt met een room resonance mode, dan wordt de tonale balans volledig veranderd. In principe hangen de room resonances samen met de vorm van de kamer. Een volgend reflectieprobleem is flutter-echo. Dat is een geluidsgolf die weerkaatst tussen twee parallelle reflecterende wanden. Na te zijn ontstaan, blijft deze een tijdje naklinken.

De oplossing voor al die reflectieproblemen bestaat onder andere uit absorptie. Er kunnen in de kamer materialen toegepast worden die bepaalde reflecties absorberen. Glas en hout absorberen bij lage frequenties goed, terwijl de absorptie afneemt bij hogere frequenties. Bij een tapijt is dat weer omgekeerd. Het gevaar van teveel absorptie is dat de kamer dood wordt. Absorptie moet dus exact berekend worden. Dus, om welke frequenties gaat het, welk materiaal dempt met hoeveel dB en hoeveel van dat materiaal is dan nodig? De beste tip is om te absorberen met bestaande elementen in de kamer, zoals een tapijt of gordijnen.
Een andere en vaak betere manier is om te diffunderen. Bij diffusie wordt geluid als het ware versplinterd. Het voordeel is dat de energie blijft bestaan, waardoor het levendige karakter van een kamer niet verdwijnt. De mate van diffusie is volledig te berekenen met mathematische modellen. (Regelbare) diffusie wordt vaak gebruikt in opnamestudio's en concertzalen. Er kan dan een bepaalde akoestiek ingeregeld worden. Iedereen zal voorbeelden van diffusie wel kennen. Het dichtplakken van de huiskamer met eierdozen is de meest toegepaste vorm. Een wat chiquer oplossing is de plaatsing van een boekenkast. Wie niet zo neurotisch is om alle ruggetjes gelijk te zetten, heeft een perfecte diffusor in de vorm van een in huiskamers geaccepteerd designelement.

Pieken en dalen
Het zal duidelijk zijn dat de eigenschappen van de luidsprekers, de plaatsing van de luidsprekers en de positie van de luisterstoel een belangrijke rol spelen in het akoestische domein. Kort door de bocht zijn het radiatiepatroon en de plaats van de luidsprekers bepalend voor welke reflecties allemaal veroorzaakt worden met hun invloed op het uiteindelijk waargenomen geluid. Ook de plaats van de luisterstoel is belangrijk. Dicht tegen de muur is meestal een room resonance, die maakt dat het laag daar veel harder klinkt. Om nog even dieper in te gaan op de relatie tussen luidsprekers en akoestiek dient de volgende gedachte: resonanties boven de 200Hz zitten dicht op elkaar. Het totaaleffect hiervan is het beste uit te drukken in de zogenaamde nagalmtijd. Voor de nagalmtijd is een optimale waarde. Die is ook afhankelijk van het type luidspreker en de eigenschappen daarvan. Denk aan het polaire patroon en het ontwerp van de drivers, baffle en filters. Het gebied onder de 200Hz is het meest problematisch. Hier bevinden zich erg onregelmatige resonanties met gevolgen voor de frequentiecurve en ruimtelijke locatie. Een conventionele luidspreker straalt in het bereik beneden de 200Hz bolvormig rond en activeert elke roommode die mogelijk is. De resulterende frequentiecurve in het laag lijkt op een hobbelpad met scherpe pieken en dalen. Pieken kunnen aangepast worden met een parametrische equalizer en dalen kunnen vrijwel niet gecorrigeerd worden.