Via Crucis is een uniek stuk, niet alleen in het oeuvre van Franz Liszt, maar in de muziekgeschiedenis. Voltooid in 1879, kondigde het in een kale, uitgebeende stijl het eind aan van het tonale systeem. Een ontwikkeling die pas decennia later werd voortgezet door Schönberg en Webern.
De naam Liszt wordt altijd geassocieerd met virtuoze pianowerken die nog altijd erg geliefd zijn. Minder bekend is dat hij zich aan het eind van zijn leven, na een aantal persoonlijke tegenslagen terugtrok uit het muzikale leven en zich in Rome vestigde om zich aan het geloof te wijden. Hij wilde de kerkmuziek vernieuwen, maar vond weinig medestanders in de extreem sobere muziek die hij was gaan maken. Het belangrijkste werk dat hij in deze periode schreef, Via Crucis, over de kruisweg van Jezus in 14 staties voorafgegaan door een proloog, werd pas in 1929 voor het eerst uitgevoerd, 43 jaar na het overlijden van de componist.
Liszt werkte vier jaar aan het stuk, en maakte vijf versies. Voor koor met orgel, koor met piano, koor met harmonium, piano solo en piano vierhandig. Reinbert de Leeuw, al heel lang fel pleitbezorger van het late werk van Liszt, nam Via Crucis in 1984 al op met het Nederlands Kamerkoor. Een schitterende, veelgeroemde opname die onlangs opnieuw werd uitgebracht. Nu nam hij voor Etcetera de solo pianoversie op in dezelfde intense stijl die ook zijn interpretatie van de vroege werken van Erik Satie zo bijzonder maakte.
Via Crucis is een gevarieerd stuk van enorme verstilling, met unisone passages en religieuze hymnen en koralen (Bach wordt geciteerd in Statie VI). Statie IV, waarin het koor altijd al zweeg, bevat de noot die door Reinbert de Leeuw ooit beschreven werd als de mooiste uit de muziekgeschiedenis. Ook zijn er stukken waarin je de spijkers in het kruis gehamerd hoort worden, en valt de muziek in brokstukken uiteen als de geest het lichaam verlaat. Muziek om in te verdrinken.
Als toegift fungeert La notte in een versie voor viool en piano, met Vera Beths. Oorspronkelijk een pianowerk, werd het in deze versie, pas in 1982 voor het eerst in druk verschenen, net zo uitgebeend als Via Crucis. Liszt maakte ook een orkestversie, die bedoeld was voor zijn begrafenis. Om een beetje de stemming te schetsen.
Aanvullende informatie:
Speelduur: 53:39
Via Crucis (Der Kreuzweg) version for piano solo, 1876-79 (S.53)
La Notte arranged for violin and piano, 1864-66? (S.377a)
Reinbert de Leeuw, piano
Vera Beths, viool
Uitgave: Etcetera
Distributie: New Arts International / Codaex
