Noot van de redactie
Het onderstaande artikel is het slot uit een 5-delige artikelenreeks van HiFi.nl auteur Jan Luijsterburg over het Filmfestival van Rotterdam 2003. Voor de voorgaande delen kunt u op de onderstaande links klikken.
Verslag 1 Arm van Jezus en Trilogie
Verslag 2 Choses secrètes en Journey of the Grey Men
Verslag 3 Deux, Het Stenen Vlot, Ten, Le Fils, Le chignon d`Olga, Music for Weddings and Funerals en The Good Girl
Verslag 4 With Love, Lilja, The Principles of Lust, Woman of Water, Oasis en Russian Ark
Verslag 5 The Death of Klinghoffer, Beneath Clouds, Pleasant Days + slotbeschouwing

Mijn laatste dag...

The Death of Klinghoffer

Meteen na het heftige Principles of Lust maakte Penny Woolcock een verfilming van de beroemde opera van John Adams over de kaping van een cruiseschip door een groepje Palestijnse terroristen in 1985. Deze opera, naar een libretto van Alice Goodman, oorspronkelijk geënsceneerd door Peter Sellars, is in Amerika zeer omstreden. Dit omdat de kapers niet als een stelletje waanzinnigen neergezet worden, maar als mensen die door hun ervaringen niet zonder reden woedend en wanhopig zijn. Aan de vooravond van een nieuwe oorlog is dit verhaal nu zeer actueel. Reden waarom het Sundance filmfestival en Rotterdam de film persé wilden vertonen, ook al is de productie nog niet afgerond. We zagen de film derhalve op digitale video in plaats van film, met een nog ruwe geluidsmix. Dat neemt niet weg dat ik zeer onder de indruk was. Ik heb altijd wat moeite gehad met de opera`s van John Adams, wiens instrumentale muziek ik zeer bewonder. De gezongen teksten lijken bij beluistering van cd`s altijd wat los te staan van de instrumentale partijen. Met beelden erbij valt dit bezwaar helemaal weg, dan wordt het theater in plaats van alleen muziek. Na het zien van deze film ben ik van mening dat film een ideaal medium is om opera`s te presenteren. Uitvoeringen in zalen zijn slechts voor zeer weinigen te bezoeken (wanneer is The Death of Klinghoffer live te zien?) En als er dan toch een vastlegging op beelddrager gemaakt wordt, wat is dan nog de functie van een zaal of een podium? De film is extra overtuigend door het feit dat alle solo zangpartijen live door de acteurs voor de camera gezongen werden. Geen irritant geplayback dus. Ik hoop te zijner tijd in de gelegenheid te zijn bij een DVD release uitvoeriger op deze prachtfilm terug te komen.

Beneath Clouds

Ik had schandalig genoeg nog geen enkele film gezien uit het programmaonderdeel IFFR Down Under, met films van en over de inheemse Australische bevolking, de Aboriginals. Beneath Clouds werd ingeleid door Peter Sellars, die ik vorig jaar een onnavolgbaar betoog voor de prachtige Inuit film Atanarjuat, The Fast Runner zag geven. Sellars pleitte ook nu voor meer interesse voor elkaars culturen, zeker nu we aan de vooravond staan van de derde wereldoorlog. Na uitleg van Sellars is het onmogelijk een film nog lelijk te vinden, maar ook zonder was ik denk ik wel plat gegaan voor Beneath Clouds. Een roadmovie over twee jongeren die elkaar bij toeval ontmoeten, op weg naar Sidney. Aanvankelijk zien ze elkaar helemaal niet zitten, maar er ontstaat een bijzondere band. Lena zoekt haar Ierse vader die haar achtergelaten heeft, Vaughn, een aboriginal, is ontsnapt uit een strafkamp om zijn stervende moeder op te zoeken. Ze ontmoeten vele varianten van racisme bij de diverse lifts die ze krijgen. Maar een echte aboriginal gaat te voet, een met het landschap, de bomen, alles wat er is. Ze praten zoals ze lopen: traag en bedachtzaam; bijna één op de twee met typisch Australische tongval uitgesproken woorden is `fucking`. En dat met die ontwapende lege blikken in close up. Prachtfilm.

Pleasant Days

Dacht ik een prettige afsluiter gekozen te hebben. Nou die titel is ironisch! De jonge Hongaar Kornél Mundruczó won met zijn film de prijs voor het beste debuut in Locarno, maar was toch niet tevreden. Hij monteerde zijn film opnieuw en nam nieuwe scènes op voor de nu vertoonde definitieve versie. Peter komt net uit de gevangenis en is toevallig getuige van de bevalling in de wasserette van zijn zus, die het kind van de jonge vrouw Maya na betaling in ontvangst neemt. Peter wordt verliefd op de problematische Maya, die op haar beurt het kind terug wil. Zo raakt Peter in een ingewikkelde situatie, waar hij slechts op hardhandige wijze weet te ontsnappen. Je komt weinig over de personen te weten, maar fris gaat het er niet bepaald aan toe. Er wordt duidelijk een existentieel probleem aan de orde gesteld dat verder reikt dan de personen. Opnieuw zien we veel onprettige seks en geweld. In de context van zoveel andere gewelddadige films slaat dat een beetje dood (zie bij The principles of lust). Ik hoorde veel geïrriteerde reacties om me heen. Als rechtstreeks verhaaltje is Pleasant Days buitengewoon minimaal en onaangenaam. Je moet echt verder willen kijken om waardering op te kunnen brengen. Intrigerend was het zeker, maar ik was moe.

Tot slot

Wat ik beschreven heb is natuurlijk slechts een fractie van wat er te zien was in Rotterdam. Ik heb een hoop films laten schieten omdat ze later in Nederland in roulatie komen en dan bekeken kunnen worden. Ook aan de vele verzamelprogramma`s met korte films ben ik niet toegekomen, en van de alle talkshows met beroemde filmmakers zag ik alleen het gesprek van Hans Beerenkamp (NRC) met P.T. Anderson (maker van Magnolia en zijn nieuwe Punch Drunk Love). Een typisch verschijnsel is dat het festival bijna een toeristische attractie is geworden. Veel mensen gaan er naar toe vanwege `de sfeer`, en omdat je er geweest moet zijn, en zien buiten het festival zelden een film. Er zijn films die in Rotterdam binnen enkele uren uitverkocht zijn (en dan hebben we het soms over wel zo`n 2.000 kaartjes), om vervolgens als ze regulier in de filmhuizen komen nauwelijks nog publiek te trekken. Dat vind ik bedenkelijke aspecten, het ging volgens mij toch om de films. Maar voor de liefhebber is het genieten. Een week vrij, om je helemaal vol te vreten met de vreemdste films, overal vandaan. Soms slecht, soms fantastisch. Met de maker vaak aanwezig, met wie dan na de film nog nagepraat kan worden in de zaal. Ik kan in ieder geval nog even vooruit met alle videobanden van de films uit voorgaande festivals die `s nachts door de VPRO uitgezonden zijn.