Als een film in 19eeeuwse aristocratische kringen speelt valt al gauw de term ‘kostuumfilm’. Zo ook bij de zwanenzang van de in Chili geboren regisseur Raúl Ruiz, nu op DVD uitgegeven in de oorspronkelijke versie, een zesdelige tv serie. Ruiz houdt zich echter nooit aan genreconventies en maakte een fascinerende kijkdoos van verhalen in verhalen. Verteld in een rustig tempo, in beelden als klassieke schilderijen zo mooi.
Aanleiding voor de stroom van verhalen in deze lange film is de weesjongen Pedro da Silva, die aanvankelijk João genoemd wordt. Met hulp van de priester Dinis probeert hij de identiteit van zijn ouders en daarmee ook zijn naam te ontdekken. Hun zoektocht leidt naar gravin Angela de Lima, die zwanger raakte van een man die door haar vader als te laag in stand beoordeeld werd. Angela werd verbannen naar een klooster en vader huurde een zigeuner in om de baby na de bevalling meteen te vermoorden. Door ingrijpen van Dinis werd uitvoering van dat plan voorkomen.
Uit deze gebeurtenis ontspruiten allerlei verhalen over de betrokken personages die regelmatig van identiteit verwisselen. Zo blijkt Dinis een wild verleden te hebben als zigeuner en soldaat in het leger van Napoleon. Het leven is een kluwen van verbanden tussen mensen die in andere hoedanigheden terugkeren in elkaars leven. Het laagje beschaving blijkt steeds weer te dun om het giftige gekonkel rond overspel, jaloezie en wraak bedekt te houden. In het laatste verhaal keren we terug naar Pedro, inmiddels volwassenen en verliefd, klaar voor wraak.
Mensen veranderen, en hoe ze zich gedragen en hoe ze overkomen hangt erg af van met wie ze omgaan. Dat wordt in deze imposante verfilming van de gelijknamige roman uit 1854 van de Portugese schrijver Camilo Castelo Branco eens temeer duidelijk. De toneelachtig lange, statische shots vragen geduld van de kijker, en je moet de aandacht er goed bijhouden om de verbanden over ruime tijdsperioden te leggen tussen de personages. Daar staat tegenover dat het is een verrijkend genoegen is om deel te worden van Ruiz vlijmscherpe analyse van de aard van de diersoort mens. En als gezegd, alleen al het visuele genot maakt de film de lange zit meer dan waard.
Ruiz maakte zowat honderd films, nadat hij daarvoor al evenzoveel toneelstukken geschreven had. Een groot deel van dat immense oeuvre geldt als moeilijk toegankelijk. Zijn meest in Frankrijk gemaakte films waren nauwelijks in Nederland te zien; de Proustverfilming Le temps retrouvé uit 1999 was de laatste die hier in de filmtheaters te zien was. Afgelopen augustus overleed hij. Met Mistérios de Lisboa sluit hij een lange carrière af op een hoogtepunt.
Aanvullende informatie:
Portugal, 2010
Speelduur: 6 x 53 minuten (3 DVD box)
Regie: Raúl Ruiz
Met: Adriano Luz, Maria João Bastos, Ricardo Pereira, Clotilde Hesme, João Luís Arrais, Albano Jerónimo, e.a.
Beeld: 16:9 anamorf
Geluid: DD 2.0, Portugees/Frans gesproken
Uitgave: Lumière / Eye
Website
