Linn Sondek LP 12 Basik

Back to Basik

Weinig audioproducten spreken zo tot de verbeelding als Linn`s oudste ontwerp, de Sondek LP 12. De Basik voeding voor de Sondek maakt zijn comeback, wat we mede hebben te danken aan een Nederlanse Linn dealer...

De Linn Sondek LP 12 platenspeler is rond een modulair concept opgebouwd, wat betekent dat in principe zelfs de oudste Sondek uitvoeringen van de nieuwste `upgrades` kunnen worden voorzien. Linn heeft door de jaren heen zo`n beetje elk onderdeel van de Sondek verbeterd, behalve de RVS topplaat (zelfs de hardhouten console is twee keer intern aangepast). Een oer-Sondek geheel up-to-spec brengen zou daarom wat té ingrijpend en kostbaar zijn. Naast hun vlaggeschip-uitvoering (met Lingo voeding, Ekos toonarm en hun top Moving Coil element) had linn vroeger altijd minder prijzige opties voor zowel de toonarm en het element als de voeding. De aloude Valhalla voeding (prijstechnisch het middelste type) ging op een gegeven moment uit productie maar voor wie een zo betaalbaar mogelijk Sondek loopwerk wilde aanschaffen had Linn de Basik Board (het is een hobby van Linn`s Ivor Tiefenbrun om de C in een productnaam te vervangen door een K). Deze betaalbare optie bleek dusdanig effectief dat de Basik Sondek al gauw in populariteit toenam. Waarom is onduidelijk maar op een gegeven moment werd de
productie van de Basik Board stopgezet. De Sondek is sindsdien alleen in zijn meest kostbare uitvoering (met Lingo) leverbaar geweest waardoor de aanschaf van een nieuw exemplaar voor veel muziekliefhebbers simpelweg te prijzig werd.

Linn Zomeraanbieding 2007

... in een telefoongesprek met Jan Verlegh van Audio Excellence kwam dit onderwerp opnieuw naar voren. Ook Jan was van mening dat het tijd was voor een lagere instapprijs en hij heeft daar ook wat aan gedaan. Hij heeft met Linn`s Bill Livingston gesproken over de herintroductie van de Basik voeding en men heeft bij Linn vervolgens besloten om dat idee te gaan uitvoeren. Linn is momenteel bezig met het ontwikkelen van de nieuwe `instap` LP 12 voeding, wanneer en in exact welke vorm hij zal verschijnen is helaas nog niet bekend. Gezien er nog aardig wat (inruil of New Old Stock) Basik Boards voorradig zijn bij de meeste Linn dealers kan daar in principe nog steeds een Basik Sondek mee worden opgebouwd, aldus Bill Livingston van Linn. Audio Excellence zegt in ieder geval genoeg Basik Boards (maar ook Valhalla Boards en Heed Orbit voedingen) op voorraad te hebben.

Voor zijn klanten in de BeNeLux heeft Linn een speciale zomeraanbieding met een tijdelijke prijsreductie voor de Sondek LP 12. Deze zomeraanbieding maakt de aanschaf van een nieuwe Sondek wel heel aantrekkelijk. Tot 1 September kost een `Basik` Sondek (met Akito II toonarm, Adikt element en Solid Base) 2999,- Euro in plaats van 3856,- Euro. Gedurende dezelfde periode biedt Linn de Sondek, voorzien van het nieuwe LP 12 SE pakket (bestaande uit het Keel subchassis, de Ekos SE toonarm, Akiva Moving Coil element en de Trampolin 2 ontkoppelde bodemplaat) aan voor 9879,- Euro in plaats van 13172,- Euro  Beide aanbiedingen betreffen Sondek platenspelerpaketten zónder voeding. Het SE pakket is namelijk gericht op LP 12 eigenaren en die zullen in de meeste gevallen reeds van een Lingo voeding zijn voorzien, aldus Linn. Wat betreft het `Basik` pakket, dat is in feite het entry-level LP 12 pakket (ook weer zonder voeding omdat de nieuwe Basik voeding zoals gezegd nog in de maak is) waarbij men via de Linn dealer een ingeruilde Linn Basik- of Valhalla Board (of een Orbit bij Linn dealers die ook Heed voeren) kan aanschaffen zodat de totaalprijs vriendelijk blijft, want dat is natuurlijk de `point` van een Basik Sondek.

Linn Sondek LP 12 Basik

Een `Rosenut` (rood gelakt noten) LP 12 die als Basik Sondek was uitgerust werd door Jan persoonlijk afgeleverd. De Linn Sondek heeft altijd een goede verpakking gehad; een `double carton` doos met daarin twee grote styropor schelpen die van allerlei voorgevormde vakjes zijn voorzien. Een nieuwe Sondek platenspeler is een ware bouwdoos en de opbouw is echt iets wat door een ervaren vakman moet worden uitgevoerd (ondergetekende heeft 18 jaar ervaring met deze en andere Linn platenspelers).

De Sondek heet voluit Linn Sondek LP 12 Transcription Turntable, een mondvol. `LP 12` slaat op de originele taak van dit loopwerk: het afspelen van 33,3 toeren LP`s (die 12 Inch in diameter zijn). Met behulp van een bij de Basik voeding meegeleverde aluminium adapter-ring kan de diameter van de motorpoelie worden vergroot, zodat er ook naar 45 toeren vinyl kan worden geluisterd. Het éénpuntslager is letterlijk en figuurlijk waar het allemaal om draait bij dit loopwerk en Linn zorgt er dan ook voor, dat het loopvlak (een tot spiegel gepolijste plaat) perfect is. Het uit Mazak vervaardigde plateau weegt 4,2 kilo en is binnen een tolerantie van 0,025 mm afgewerkt. De motor is nog steeds de betrouwbare Airpax 24 polige synchroonmotor die via twee montageboutjes en twee stelschroefjes met de RVS topplaat is verbonden. Een vlakke Neoprene snaar die geheel vrij is van naden of diktevariaties verbindt de bijzonder fraai afgewerkte motorpolie (tolerantie: 0,01 mm) met het binnenplateau. De Linn Sondek LP 12 is ontworpen om ongevoelig te zijn voor akoestische terugkoppeling (de meeste platenspelers zijn alleen mechanisch ontkoppeld of zelfs dat niet). Ivor Tiefenbrun wilde verder een zeer stabiele rotatie.

Beide worden verkregen door de genoemde lager- een aandrijfconstructie en een ingenieus energieafvoersysteem waar de dunne non-magnetische RVS topplaat, de speciale conische veren, de gelaagde armboard en de uit massief hardhout vervaardigde kast deel van uitmaken. De Sondek is leverbaar in vijf hardhoutsoorten, te weten: Black Ash, American Cherry, Maple, Rosenut en Walnut. Hij meet 14 bij 44,5 bij 35,6 centimeter en weegt 10,4 kilo. Het Sondek loopwerk was door Jan van de originele Basik Board voorzien die (net als de Valhalla) in de kast wordt aangebracht. De Basik motoraansturing heeft een vrij compacte printplaat met acht (passieve) componenten en drie aansluitblokken voor de Lichtnetkabel, de motor en de aan/uit schakelaar.

Ondanks de -terecht- door Linn aanbevolen dealerinstallatie worden Linn Toonarmen en elementen altijd met gereedschap geleverd. Zo ook de Akito II, de in Schotland vervaardigde opvolger van de oude Japanse versie. De Akito II is in dezelfde powdercoating (wat een resonantiedempende werking heeft) afgewerkt als de laatste serie LK elektronica. Het contragewicht, de lagerzittingen en enkele andere onderdelen zijn bij de Akito II in messing of brons uitgevoerd en de lagers hebben een kleinere tolerantie. De Akito II wordt geleverd met een externe (DIN) toonarmkabel, armkopdraadjes en imbussleutels voor de afregeling van V.T.A. en de armlifthoogte. De Adikt is Linn`s nieuwe MM element en aan alles is te zien, dat er veel aandacht is besteed aan dit ontwerp.

De vormgeving doet van voren denken aan een naaldtip (heel wat aantrekkelijker dan dat van de K9,
het meest bekende oude Linn MM element wat was vernoemd naar de robot-hond van Dr. Who omdat hij daar sprekend op leek...).

Een opvallend ontwerpdetail zijn de twee nokjes die aan de bovenzijde uit de behuizing steken. Deze nokjes en de van schroefdraad voorziene behuizing maken de installatie van dit element tot een plezier. Wanneer het element tegen de armkop is gemonteerd hoeft hij alleen nog maar naar achteren te worden geschoven totdat de twee nokjes tegen het einde van de sleuven zitten. De boutjes aandraaien en voilá, gemonteerd. De naaldbeschermkap is degelijk uitgevoerd en blijft goed zitten. Zó goed, dat men het lipje aan de achterzijde even goed moet indrukken om het los te krijgen. Men houdt bij Linn van degelijk. En sober. En Haggis (Wikipedia: klik hier).

Ook de Adikt wordt compleet met armkopdraadjes, boutjes, een imbussleutel en een handleiding
geleverd. Zijn aluminium cantilever is voorzien van de Fritz Gyger II naaldtip en het naalddrukbereik loopt van 1.5 tot 2 gram. Hij weegt 7 gram en de uitgangspanning bedraagt 6.5 miliVolt. De Solid Base is in feite de bodemplaat van de Sondek.

Vroeger (meer dan 15 jaar geleden) bestond die plaat uit hardboard, de Solid Base is vervaardigd uit een kunststof vezelmateriaal en maakt via viltstrippen contact met de houten kast. Hij wordt geleverd met vier rubberen `donut` voetjes en enkele schroeven/ringen voor de montage.

(Tip: de garantieperiode van Linn duurt standaard 2 jaar maar wordt verlengt tot 5 jaar wanneer men zijn of haar apparatuur bij Linn registreert - www.Linn.co.uk.)

Luisteren

Met de vering bijgeregeld en de V.T.A. optimaal bleek de (reeds ingespeelde) Adikt zich het meest thuis te voelen bij een naalddruk van 1,88 gram (en een daarop afgestemde dwarskrachtcompensatie). De Basik Sondek werd op een solide Ikea Klubbo tafel (je zou bijna denken dat die van Linn komt) opgesteld, een Creek OBH 15 Phonoversterker mocht voor de RIAA aanpassing en signaalvoorversterking zorgen.

Gezien de residentiële platenspeler ook uit een Sondek met Basik Board bestaat (voorzien van de oude Akito toonarm met een Ortofon MC 15 element) kon er gemakkelijk worden vastgesteld, of de Basik Sondek anno 2007 nog steeds de klankmatige eigenschappen bezit waarmee deze Schot naam heeft gemaakt. De eigen Sondek wordt normaliter uit de HEED Orbit 2 Regenerator gevoed die wanneer nodig kon worden losgekoppeld of aan het recensieonderwerp kon worden aangesloten omdat hij een 220 Volt uitgang heeft.

De Sondek staat naast zijn aanstekelijke ritmische `timing` bekend om een zuivere tonale weergave. Beide punten kwamen meteen sterk naar voren toen de mooie LP Illinoise van singer-songwriter Sufjan Stevens door de Gyger II tip van de Adikt werd afgetast, met name tijdens de track `decatur`. De zang van Stevens en zijn collega`s werd op directe en ontspannen wijze gecommuniceerd en kwam met een goede articulatie naar voren. De accordeon kwam lekker losjes en natuurlijk over. Het subtiele snarenspel op de elektrische gitaar klonk organisch en werd met een rijke tonaliteit weergegeven. De zoemende klank van het harmonium kwam erg goed uit de verf en de individuele zangers waren steeds met groot gemak te volgen. Het geheel werd met souplesse en op coherente wijze gepresenteerd. Het meest opvallende was de tonale weergave die zowel natuurlijk als bijzonder duidelijk was (in de zin van timbrale differentiatie).

Van Mighty Sam McClain`s LP Give It Up To Love werd de gelijknamige titeltrack beluisterd. De zacht bespeelde bekkens en `rimshots` waarmee deze track begint kwamen op heldere wijze naar voren waarbij de rimshots lekker `snappy` klonken. Mighty Sam`s gorgelende zang kreeg de juiste hoeveelheid gewicht mee en werd op transparante wijze gepresenteerd. Het orgelspel kwam vloeiend over en de drums klonken zowel stevig als elastisch. De hi-hats kwamen steeds met een natuurlijke metaalklank naar voren (zonder toegevoegde hardheid) en de harde drumslagen klonken flink solide. De lagere registers van het pianospel klonken wat droog maar de tonale weergave was ook hier uitstekend, met parelende rechterhand partijen. De dynamische sprongen werden met de nodige hoeveelheid energie en controle weergegeven. Met de Basik Sondek in de weergaveketen werd de emotionele lading achter Mighty Sam McClain`s unieke zang opmerkelijk goed overgebracht. Ook in zijn meest betaalbare uitvoering bleek de Sondek het systeem een grote muzikale zeggingskracht mee te geven en dat gold niet alleen voor referentie-opnames als die van Mighty Sam McClain.

Ook bij minder goede of `pop` opnames bleef die zeggingskracht in stand en Jazz ensembles kwamen met een aanstekelijke `swing` naar voren. Henry Mancini`s LP The Pink Panther (ARS print) werd uit de platenkast gehaald om de track `The Pink Panther Theme` te beluisteren. De intro, met een enkele piano-pling en daarop volgend triangelspel werd ruimtelijk afgebeeld, met een mooie `aura` van lucht om de triangel. De geplukte staande bas klonk lekker sonoor en vrij stevig. De lead-saxofoon kwam met veel presence naar voren waarbij de bekerklank met een rijk vibrato en veel souplesse werd weergegeven. De blazersectie kwam op expressieve wijze naar voren terwijl de drums met elastisch klinkende trommelvellen en helder klinkende bekkens werden gepresenteerd. De blokfluitsolo klonk soepel en warm. De blazersectie-uitbarsting kwam met een aardig grote en energieke dynamische sprong naar voren, zonder te fel of scherp te worden.

Van de Crowded House LP Woodface werd de track `Fall At Your Feet` gedraaid. Het drumspel van Paul Hester klonk `punchy` en tegelijkertijd droog en het gitaarspel kwam verfijnd over. Neil Finn`s zang klonk ontspannen, zoals het hoort, waarbij het ademen zelfs erg goed te volgen was. De achtergrondzang werd mooi `zwevend` afgebeeld (ook in de diepte) en Nick Seymore`s basspel kwam op pulserende wijze over waarbij de basklanken aardig ver doorliepen in het laag (alhoewel minder ver dan met de Lingo). Het geheel werd met een sterke PRAT gepresenteerd (Pace, Rhythm And Timing. Martin Colloms begon deze term begin jaren `80 te bezigen om de mate van intertonale ritmische correctheid bij muziekweergave aan te geven).

Van Sting`s LP Nothing Like The Sun werd de track `Englishman In New York` afgetast. Meteen vanaf de inzet kwam deze muziek op organische, luchtige wijze en met een open presentatie naar voren. Sting`s typische licht hese keelklank werd op natuurlijke wijze gepresenteerd. Het laag klonk ademend en Branford Marsalis` saxofoonspel kwam vloeiend over, met een kippevel-gevende tonale weergave. De bellen kwamen met heldere tikken en een parelende uitsterving naar voren terwijl de piano rollend en speels overkwam. De drum-break werd met krachtige, plastische uithalen en grote `luchtballen` gepresenteerd. Het etherische karakter van deze track kwam goed uit de verf, ook Marsalis` outro kreeg een organische presentatie en ruimtelijke afbeelding mee. De weergave van deze track was verbijsterend goed.

Deze schrijver heeft door de jaren heen zijn `fair share` aan analoge toppers in huis gehad, ook Koetsu`s of S.M.E.`s zijn hem niet vreemd maar de manier waarop de Basik Sondek zelfs de meest complexe werken op vloeiende en volledig stressvrije manier presenteerde maakte toch weer indruk op deze platenspelerveteraan.

Overigens is er nog ruimte voor verbetering, getuige de meer kostbare Linn toonarm, elementen en Lingo voeding. In direct vergelijk met de eigen Sondek was de weergave van de 2007 Basik Sondek wat ronder en in het laag zelfs steviger terwijl de Sondek met de oudere arm en het Ortofon Moving Coil element met een iets meer ruimtelijke en dynamische weergave naar voren kwam. Het gemak waarmee een breed scala aan muziek werd gepresenteerd was echter praktisch even sterk aanwezig bij beide platenspelers. De Akito II zou met een goede Moving Coil aftaster de Basik Sondek ongetwijfeld tot een hoger niveau van detailweergave kunnen tillen. Een betere voeding zal de grootste klankmatige winst met zich meebrengen gezien de Adikt op zich een uitgewogen en muzikale weergave met zich meebrengt. De HEED Orbit platenspelervoeding werd daarom aan de 2007 Basik Sondek gekoppeld. Met de Orbit werd de reeds uitstekende timing nog aanstekelijker, wat vooral met Jazz goed hoorbaar was. Stemmen werden op meer transparante wijze gepresenteerd (zelfs met beter hoorbare ademhaling) en het timbrale karakter van instrumenten kwam duidelijker naar voren.

Dit doet overigens niets af aan de goede prijs/prestatieverhouding van de Linn Basik voeding. De Lingo is voor veel mensen een té grote financiële sprong terwijl de Basik voor slechts 27 Euro meer dan de prijs van een Solid Baseboard de Sondek zijn muzikale werk laat doen! De HEED Orbit brengt voor een relatief lage meerprijs een niet geringe klankmatige verbetering met zich mee. Een correct opgebouwde Sondek, in welke uitvoering dan ook, blijft één van de beste manieren om van het geliefde `zwarte goud` te genieten.

Conclusie

De Basik Sondek biedt naast een bijzonder goede weergavekwaliteit ook een `build quality` van de bovenste plank. Een ander pluspunt is de uitstekende synergie van het Linn loopwerk met zijn toonarm, element en voeding. De prestaties zijn meer bescheiden dan dat van de huidige top versie maar de `instap-Linn` bestaat nog altijd uit hun beste loopwerk. Tel daarbij de Linn Basik Sondek zomeraanbieding (oftewel, trek een kleine 900 Euro van de prijs af) en de value for money is praktisch onverslaanbaar.

In de Stereophile Top 100 van de meest belangrijke audiocomponenten kwam de Linn Sondek uit op de eerste plaats. Soms blijkt een klassiek ontwerp in feite geheel tijdloos en de Linn Sondek LP 12 heeft dat opnieuw bewezen. Heel warm aanbevolen.

Tip: HiFi.nl in gesprek met Ivor Tiefenbrun van Linn, klik hier - red.

Standaard Linn verkoopprijzen voor de Basik Sondek:
Linn Sondek LP 12 loopwerk: 2285,- Euro
Linn Akito II toonarm: 1059,- Euro
Linn Adikt MM element: 345,- Euro
Linn Basik voeding: 194,- Euro
Linn Solid Base bodemplaat: 167,- Euro
Totaal: 3856,- Euro
* Linn Basik Sondek 2007 zomeraanbieding: 2.999,- Euro (geldig tot 1 september 2007).
* Audio Excellence zomeraanbieding voor bovenstaande, compleet met Basik Board: 3150,- Euro.

Importeur:
Linn / www.linn.co.uk