Platenspeler kopen voor beginners: dit moet je weten

Wie een platenspeler wil kopen maar niet weet waarop te letten bij de aanschaf, loopt grote kans om met het verkeerde product thuis te komen. Wat enorm zonde is, want daardoor mis je de mogelijkheid om echt te kunnen genieten van vinyl. Of erger: je beschadigt je nieuwe of tweedehands lp’s. In dit artikel alles over platenspelers.

Om een beetje wegwijs te kunnen worden in het land der platenspelers, is het best handig om de werking van een platenspeler te kennen. Het principe van een platenspeler - in de volksmond ook wel draaitafel of pick-up genoemd - is terug te brengen tot een eenvoudige basis die opgaat voor alle gangbare modellen platenspelers: een door een elektromotor aangedreven draaiplateau, een basis en een toonarm met daarin een element.

De platenspeler: het element

Het element is één van de belangrijkste onderdelen van de platenspeler, omdat deze de weergavekwaliteit het meest beïnvloedt. Dat element bevat een naald die de groeven van de plaat aftast en de ontstane minuscule bewegingen omzet in spanningsvariaties. Die bewegingen worden veroorzaakt door de in de plaatgroeven weggesneden oneffenheden (informatie), die via de naald en de naalddrager (de cantilever) waarop deze gemonteerd zit naar de transducer (het elektrische hart van het element) wordt geleid.

De echt goede naalden zijn uit diamant vervaardigd. Vroeger werd er ook wel gebruikgemaakt van saffier, maar dat slijt erg snel en staat garant voor een matige aftasting van je lp's. Er zijn enkele naaldsoorten en -vormen die je tegen kunt komen. In de instapklasse - en bij het gros van de tweedehands spelers die je veelal ziet - is de naald conisch van vorm, ook wel sferisch genoemd. Een tweede naaldvorm is de elliptische, die vaak al wat meer verfijning met zich meebrengt omdat er minder contact optreedt met de zijwanden van de plaatgroef en dus hogere frequenties weergegeven kunnen worden. Verder zijn er nog diverse, extra verfijnde naaldvormen, die in luxere elementen teruggevonden kunnen worden. Deze bieden een nóg betere aftasting van de plaatgroef, met een even betere weergave tot gevolg. Bekende voorbeelden hiervan zijn de Shibata-, de Fine-Line en de Micro-Ridge slijpingen.

De omzetting naar een elektronisch signaal dat door een versterker herkend wordt geschiedt zoals gezegd middels een zogeheten transducer. Deze omzetter vertaalt dus als het ware de groefmodulaties naar spanning, hoewel dit met een relatief vrij lage spanning gepaard gaat. Er zijn meerdere elementsoorten, waarvan het Moving Magnet (MM) en het Moving Coil (MC) principe tegenwoordig te meest gangbare zijn.

Bij een MM-element is de naalddrager verbonden met een kleine magneet die is opgehangen in één of meerdere spoeltjes. De bewegingen van de magneet zorgt voor kleine spanningen die in de spoeltjes worden opgewekt en via de armbekabeling worden die spanningssignalen naar de voorversterker overgebracht. Een MC-element is eigenlijk opgebouwd volgens een omgekeerd principe. Hier vormen de naalddrager en de spoel één geheel, dat binnen een vaste magneet beweegt en zo dus spanningen opwekt.

Omdat hier meer gevarieerd kan worden met het aantal windingen van de spoel en met de grootte en de zwaarte van de magneetstructuur is wordt deze techniek door velen als superieur beschouwd. Er is echter wel een beperking: dat is de onvermijdelijke lagere afgiftespanning van een MC-element. Hiervoor is dus een speciale voorversterker voor nodig, of een zogeheten step-up trafo die de spanning naar een niveau brengt dat door een gewone phono voorversterker verwerkt kan worden. 

Voor meer informatie over de elementen van vinyl, verwijzen we je graag door naar ons eerder geschreven achtergrondartikel.

Alles over platenspelers - pagina 2

De platenspeler: de arm

Om een plaat correct af te kunnen tasten, moet het element correct in een toonarm gemonteerd zijn. De meest voorkomende arm is opgebouwd uit een lager (al dan niet cardanisch), een armbuis en een elementhouder (headshell) die soms afschroefbaar is en soms ook uit één stuk met de arm is vervaardigd. Om met de ronde vorm van de plaatgroef mee te kunnen bewegen, is die elementhouder bij een goede platenspeler altijd onder een hoek geplaatst. Het element zelf wordt hierin ook onder een bepaalde hoek en op een bepaalde afstand vanaf het armlager gemonteerd, om een optimale aftasting van de hele plaatgroef te kunnen verkrijgen.

Die instelling is altijd een gemiddelde, want aan het einde van een lp is die aftasthoek altijd anders dan aan het begin van de plaat. Wanneer een element correct is gemonteerd, resulteert dat in een onvervormde weergave van de lp op ieder punt van de plaat. Hoe beter de arm is geconstrueerd en hoe minder gevoelig deze is voor trillingen van buitenaf, des te fraaier is de weergave van je vinyl. Een goede armlengte en een qua specificaties goed passend element zijn natuurlijk onontbeerlijk voor het bereiken van goede weergave.

De platenspeler: het draaiplateau

Het draaiplateau van een platenspeler is ook belangrijk voor de uiteindelijke weergave. Immers; trillingen vanuit de motor, het lager of andere omliggende factoren worden via het draaiplateau direct door het element opgepikt, wat vervorming tot gevolg heeft. Er zijn diverse materialen waarvan draaiplateaus zijn vervaardigd, die naar gelang de stijgende prijsklasse van de platenspeler ook luxer (lees: doder of inerter) worden. Veel platenspelers kunnen nog wat winst halen in de weergave door een materiaal-upgrade uit te voeren (zoals bijvoorbeeld acryl te gebruiken in plaats van aluminium of MDF) of door toevoeging van een platenspelermat van bijvoorbeeld leer of kurk. Hou er wel rekening mee dat door het toevoegen van een mat met een andere hoogte, ook de armhoogte opnieuw afgesteld moet worden om het element onder de juiste hoek te laten afspelen.

Ieder draaiplateau draait rond met een lager in het centrum en wordt direct (met de motor aan de middenas verbonden) of indirect (via een zogeheten tussenwiel dat het draaiplateau voortstuwt of met een snaar die het draaiplateau met de motor verbindt) aangedreven. Die laatste vorm is de meest voorkomende. Hoe beter de motor is geconstrueerd en hoe minder er frictie optreed door de lagerconstructie, des te beter zijn de klankmatige resultaten. Ook moet de motor een goede gelijkloop hebben en precies 33 1/3 of 45 rotaties per minuut halen.

De platenspeler: de basis

Elke reguliere platenspeler is opgebouwd met een verbindend element tussen de aandrijving, het draaiplateau en de armbasis. De afstand tussen de onderdelen moet natuurlijk kloppen en wat is er makkelijker -en goedkoper—dan een enkele basis of plint waarop of waarin al deze elementen samenkomen. Nu is ook de basis van de platenspeler van belang voor de weergave, want wanneer de motor trillingen afgeeft aan de arm via de plint waarop deze gemonteerd zijn, komt dat natuurlijk ook weer terug in de weergave.

Gelukkig zijn hiervoor vele oplossingen bedacht die ervoor zorgen dat er ontkoppeling optreedt: van simpele rubber ringen tot aan een subchassis constructie, waarbij arm en draaiplateau zwevend in de plint/ basis zijn opgehangen. Echt luxere platenspelers kunnen voorzien zijn van een aandrijving met magneten of één of meer motoren die buiten de platenspeler zijn opgesteld. Allemaal om een nog beter weergave te kunnen garanderen.

Alles over platenspelers - vijf tips

Zoals je leest, zijn er best wat zaken van invloed op een goede weergave van vinyl. Dat lijkt misschien veel problemen met zich mee te brengen, maar gelukkig zijn de meeste fabrikanten van platenspelers in staat om een goede constructie te ontwerpen waarbij goede weergave van vinyl voorop staat. Je kan platenspelers kopen vanaf zo’n 40 euro (vaak in de schappen van een supermarkt of via niet-hifi gerichte webshops) tot aan zo’n 585.000 euro. Wat moet je dan kiezen? Met deze tips hopen we je te helpen om de juiste keuze te maken wanneer je instapt in de wereld van analoge weergave, zodat je samen met de achtergrondinformatie uit dit artikel goed beslagen ten ijs komt en geen miskoop doet.

Tip 1: nieuw of tweedehands

Wie Marktplaats of de tweedehands sectie van Hifi.nl bezoekt, ziet daar heel veel platenspelers te koop staan van particulieren en handelaars. Hier kan je best een leuke aanschaf doen, maar hou er altijd rekening mee dat de speler in kwestie door de jaren heen flink mishandeld kan zijn door onwetendheid of knutselaars. Zo worden tegenwoordig ook veel populaire modellen uit het verleden van bekende merken als Thorens, Dual, Technics of Lenco voor torenhoge bedragen verkocht op de tweedehands markt.

Vaak voorzien van een andere, glimmende plint, een opgepoetst draaiplateau en in het ergste geval samengeraapt uit twee of meer oude spelers. Het gevaar zit hem daarin, dat je als nieuweling op de markt niet snel weet wat de kennis van zo’n knutselaar is en je grote kans loopt om een spreekwoordelijke kat in de zak te kopen. Ook zijn niet alle spelers van een bekend merk uit het verleden even goed gebleken en betaal je veel te veel voor alleen een merk dat vooral op fora nog wordt omarmd als ‘heilige graal’. Als je dat weet, is het kopen van een nieuwe platenspeler óf een tweedehands draaitafel bij een echte hifiwinkel wel zo aantrekkelijk. En niet onbelangrijk: het internet biedt heel veel informatie, maar daardoor ook slechte informatie van minder kundige personen.

Tip 2: Vermijd retro- en kofferplatenspelers

Mede dankzij de lage prijs en het kekke uiterlijk, zijn de afgelopen jaren al heel veel nieuwelingen op de analoge markt tot de aanschaf van een kofferplatenspeler of een retro-platenspeler verleid. Dat is enorm zonde, want tenzij je zo’n plastic apparaat van bijvoorbeeld Crosley, Ricatech, Denver of ION enkel voor de sier koopt is de kans groot dat je al snel klaar bent met weergave vanaf vinyl.

Deze spelers zijn bijna zonder uitzondering niet in staat tot het goed kunnen afspelen van je lp's, door een niet op de juiste snelheid draaiende motor, een goedkoop element met een zeer snel slijtende saffiernaald (die al na zo’n zestig uur als beitel door de groeven van je kostbare vinyl graaft) en een te korte arm met een veel te zware naaldkracht om ervoor te zorgen dat de kwalitatief toch al slechte naald gedwongen wordt de groeven te volgen. En dan ook nog met speakers in dezelfde behuizing? Doe het gewoon niet!

Tip 3: Bepaal je budget op de juiste manier

Wie op zoek gaat naar een nieuwe platenspeler, moet niet alleen rekening houden met de aanschaf van die platenspeler zelf, maar dient ook nog een phono voorversterker en wat handige accessoires aan te schaffen om lang van vinyl te kunnen genieten. Heb je al een versterker met een phono-ingang (en in de regel dus een ingebouwde phono voorversterker), dan hoef je geen losse phonotrap of een platenspeler met ingebouwde phono voorversterker te kopen en kan je je volledig richten op de platenspeler zelf.

Neem in je budget wel de volgende zaken mee, die je echt nodig hebt: een goede platenborstel (te koop vanaf 10 euro), een naaldborsteltje om achtergebleven stof en vuil van de naald te kunnen vegen (ook 10 euro) en wanneer je veel tweedehands vinyl koopt is ook een platenwasmachine erg handig (waarvan de bekende Knosti Disco Antistat de meest goedkope is met zo’n 55 euro).

Tip 4: Zorg voor een goede opstelling

Een platenspeler is een gevoelig product, wat inhoudt dat de weergave -en de levensduur- afhangen van de plaatsing ervan. Zorg voor een geheel vlak oppervlak, zet de speler op een veilige hoogte (zeker wanneer er kinderen of huisdieren in de buurt zijn) en zorg ervoor dat er geen luidsprekers of een voeding van bijvoorbeeld een versterker in de buurt van de arm staan.

Hoe ‘doder’ het oppervlak is waarop de speler staat, des te beter de weergave zal zijn. Wat veel mensen niet kennen, is de muurbeugel voor de platenspeler. Dit vrij goedkope product (vanaf zo’n 100 euro) voorkomt koppeling met een meubel en kan ook handig zijn wanneer er kleine kinderen of dieren in huis aanwezig zijn.

Tip 5: Vinyl hoort niet te kraken of warm te klinken

Veel jongeren associëren het geluid van vinyl met hun herinneringen aan vroeger, toen bij opa en oma of in het ouderlijk huis de lp zorgde voor een weergave vol wollige warmte, al dan niet vergezeld van de sfeer van een knapperend haardvuurtje door alle tikken en spetters. Vinyl klink echt veel beter dan dat en met een goede platenspeler en goed behandelde platen kan je versteld staan van de hoogstaande of zelfs verfijnde weergave.