30 Jaar Naim NAIT

In 2013 was het precies dertig jaar geleden dat de Britse audiofabrikant Naim haar eerste geïntegreerde versterker op de markt bracht. Tot dan toe had het bedrijf uit Salisbury uitsluitend losse voor- en eindversterkers gemaakt, maar om aan een groeiende vraag te voldoen ontwierp Naim-eigenaar Julian Vereker in 1983 de eerste Naim Audio InTegrated, kortweg NAIT. Dat bleek de aanzet te zijn tot een lange en succesvolle reeks van versterkers die ook vandaag de dag nog tot de muzikale verbeelding spreken. Om de dertigste verjaardag van de NAIT op gepaste wijze te vieren vatte Naim-dealer Beter Beeld & Geluid in Hilversum het plan op om een luistershow te organiseren met alle NAIT modellen die sinds 1983 op de markt zijn gekomen. En dat bleek nog lastiger te zijn dan gedacht.

“Naim kijkt liever naar de toekomst dan naar het verleden” legt Rowan Dernee van importeur Latham Audio uit. “En daarom hebben ze ook in de fabriek geen originele NAIT 1 meer staan.” Het is aan de bereidwillige medewerking van een aantal particuliere NAIT-bezitters te danken dat de aanwezigen een unieke dwarsdoorsnede van 30 jaar Naim NAIT kunnen bekijken en beluisteren, want alle opgestelde versterkers functioneren nog altijd uitstekend, hoewel een paar ervan ondertussen wel een revisie hebben ondergaan. In twee Naim Fraims - zo heet hun eigen audiomeubel - staan een ‘Chrome Bumper’ oer-NAIT 1 uit 1987, een ‘Olive’ NAIT 2, een NAIT 3, een NAIT 5, een NAIT 5si en twee versies van beide afgeleide ‘hogere’ modellen; een NAIT XS, een NAIT XS2, een SuperNAIT en een SuperNAIT2. Voor wie denkt dat we er één overslaan: de NAIT 4 heeft nooit bestaan, aangezien 4 in Azië een ongeluksgetal is. Wie slim wil exporteren houdt daar rekening mee…

Mooie muziek
Na een presentatie over het merk Naim in de kleine luisterruimte begeeft het gezelschap zich vol verwachting naar de grote luisterruimte, waar de inmiddels volledig opgewarmde versterkers en een set Harbeth SuperHL5 luidsprekers klaar staan. Als bron dient een Naim NDX streamer. De versterkers zijn volgens Garmt van der Zel van Beter Beeld & Geluid allemaal op exact hetzelfde - zeer fatsoenlijke, waarvoor hulde! - volume ingesteld, en ook de balans is nagemeten. “We gaan natuurlijk in de eerste plaats naar mooie muziek luisteren,” legt hij uit, “maar natuurlijk willen we ook zo goed mogelijk de verschillen tussen de versterkers horen.” Door na het beluisteren van diverse fragmenten simpelweg de Naim NAC-A5 luidsprekerkabels en de kenmerkende DIN-interlink op een andere versterker aan te sluiten kan er heel snel geschakeld worden, en krijgt het gezelschap een opmerkelijke muzikale evolutie te horen.

Luisteren
De NAIT 1 weet met zijn vermogen van ‘slechts’ 2x16 Watt de luidsprekers prima tot bewegen te brengen. Wat opvalt is dat de muziek met een bijzonder sterke timing en ritmiek (de zogenoemde Pace, Rhythm and Timing, oftewel PRaT) wordt weergegeven, wat bijna als vanzelf aanzet tot meeswingen. Maar beter luisteren onthult dat er niet zoveel in de diepte van het geluidsbeeld gebeurt. Ook aan de uitersten van het frequentiespectrum mist wel het een en ander. De NAIT 1 is desondanks een aanstekelijk musicerende versterker.
De NAIT 2, die is ontsproten aan het brein van ‘long-time’ Naim hoofdontwerper Roy George, heeft dezelfde kleine ‘schoenendoos’-behuizing, maar is van binnen toch wel op aardig wat punten aangepakt. De ijzersterke PRaT is gebleven, maar het geluid heeft nu duidelijk meer diepte en er zijn vooral meer lage en hoge tonen te horen, waardoor de klankbalans een stuk natuurlijker is. De ‘full size’ NAIT 3 zou daar nog eens een flinke schep bovenop moeten doen, maar dit is het enige model dat nog gereviseerd moet worden. De weergave mist een beetje de aanstekelijke ritmiek en klinkt - verhoudingsgewijs - een beetje futloos. Toch is er een bepaalde rust in de weergave die de oudste modellen niet hadden en na de show mag hij mee naar Latham Audio voor een uitgebreide vertroetelbeurt, waarna hij zijn oude kracht weer terug zal hebben.

Van revolutie naar evolutie

De NAIT 5 heeft de vormgeving zoals Naim die ook nu nog gebruikt. De ‘5’ heeft sinds de eerste versie uit 2000 inmiddels vier elektronische upgrades gehad. Op deze middag luisteren we naar de derde generatie NAIT 5i, en de nieuwste NAIT 5si. Het opnieuw wat grotere vermogen van de ‘5’ geeft duidelijk meer autoriteit. De muziek swingt en staat als een huis. De muzikale evolutie is bij dit model vrij groot. Vanaf de tweede incarnatie, de 5i, is ontwerper Steve Sells steeds meer betrokken geraakt bij het elektronische design. Of de letter S in de type-aanduiding er iets mee te maken heeft weet ik eigenlijk niet, maar de gloednieuwe NAIT 5si is volgens mij de eerste geïntegreerde versterker van Naim die helemáál is ontworpen door Steve Sells. Hij heeft duidelijk een eigen idee over de klankmatige afstemming van de versterkers, wat zich in de loop der jaren steeds meer heeft geuit in een ruimtelijker en verfijnder geluidsbeeld waarin meer plaats is voor detaillering, diepte en klankkleur. De uitstekende PRaT waar het merk om bekend staat is er absoluut nog steeds, maar ligt wat verder naar de achtergrond ten gunste van andere ‘muzikale’ elementen in de weergave. Prettig…

Overtreffende trap
Hetzelfde geldt eigenlijk voor de afgeleide ‘hogere’ modellen. De NAIT XS werd intern bij Naim ‘Project Speed’ genoemd, en is de ‘snelste’ versterker die Naim ooit heeft ontworpen. Ook hier is het verschil in aanpak tussen Roy Gregory en Steve Sells goed hoorbaar. De NAIT XS (Gregory) is inderdaad pijlsnel, dynamisch en zéér sterk in ritme en timing, de XS2 (Sells) voegt daar een stukje emotionele beleving aan toe die door de meeste aanwezigen wordt geprefereerd. De SuperNAIT doet zijn naam tenslotte eer aan door met een veel grotere autoriteit te musiceren. Grappig is wel dat de nieuwe klankmatige afstemming van de XS2 volgens sommigen misschien wel een betere versterker oplevert dan de oude SuperNAIT, maar dat is een smaakkwestie. Bovendien biedt de SuperNAIT met zijn ingebouwde D/A converter veel meer flexibiliteit. De nieuwe SuperNAIT2 (zonder D/A overigens) is, aan het eind van de demonstratie, echt in alles de overtreffende trap.

Unieke middag
Het zal misschien wel nooit meer voorkomen dat zo veel verschillende NAIT’s naast elkaar te beluisteren zijn, wat dit tot een unieke middag maakte. De muzikale evolutie van de Naim NAIT was overduidelijk te horen. Met dank aan Latham Audio en de Naim-liefhebbers die hun versterkers beschikbaar stelden. En laten we vooral niet vergeten om de mannen van Beter Beeld & Geluid te prijzen voor hun gastvrijheid, die ook dit keer weer van grote klasse was.

Latham Audio www.latham.nl
Beter Beeld & Geluid www.beterbeeldengeluid.nl