3D – De hype voorbij

Het succes van 3D in de bioscoop heeft ook duidelijk invloed op de consumentenmarkt. In het eerste jaar waarin 3D televisies voor de consument beschikbaar kwamen, werden meer toestellen verkocht dan in het eerste jaar van de introductie van LED schermen. Volgens kenners is dit nog slechts een begin. Zij verwachten dat binnen afzienbare tijd een kwart van de huishoudens een 3D-televisie heeft. Is 3D de hype voorbij?

Het waren mooie cijfers die voorzitter Wilco Wolfers van de Nederlandse Federatie voor de Cinematografie (NFC) dinsdag 4 januari tijdens de nieuwjaarsreceptie van de Nederlandse Vereniging van Bioscoopexploitanten (NVB), de Nederlandse Vereniging van Speelfilmproducenten (NVS) en de Nederlandse Vereniging van Filmdistributeurs (NVF) in Pathé Tuschinski overlegde. Want ondanks dat de filmindustrie regelmatig de noodklok luidt over piraterij en gederfde inkomsten, groeiden ook in 2010 de omzet én het aantal bioscoopbezoekers in Nederland. 

De Nederlandse filmtheaters verwelkomden in 2010 ruim 28 miljoen bezoekers, ruim 860.000 meer dan in 2009. Het hoogste aantal sinds 1978, het jaar dat dansfilms als Grease en Saturday Night Fever succesvol waren. Ruim dertig jaar geleden vonden 27,8 miljoen Nederlanders de weg naar de bioscoop. In 2010 waren de Nederlandse bioscopen goed voor een omzet van net geen 220 miljoen euro. Een stijging van ruim negen procent ten opzichte van een jaar eerder, waarin iets meer dan tweehonderd miljoen werd binnengeharkt. 


Sony 3D televisie

Je kunt dus stellen dat het wel meevalt met gederfde inkomsten voor bioscopen door piraterij. Wolfers haalde in zijn nieuwjaarstoespraak één heel belangrijke reden voor het eclatante succes aan: 3D. Liefst zes films uit de top-10 over 2010, werden in 3D vertoond. De Nederlander gaat niet alleen vaker naar de bioscoop, maar is – gezien de gevraagde 3D-toeslag op een toegangskaartje – zelfs bereid daar meer voor betalen. De vraag is alleen voor hoelang nog.


Avatar 3D was een groot succes in de bioscoop

Want in navolging van het 3D-succes in de bioscoop, brachten veel fabrikanten vorig jaar 3D-televisies op de markt. “Voor de consument leek het misschien net alsof die er ineens waren”, zegt Frits Kraefft, hoofdredacteur van DigitalMovie. “Maar de ontwikkelingen waren al een tijdje gaande. Het succes van Avatar zorgde ervoor dat er vraag naar kwam.” Dennis Mons denkt dat er meer meespeelt dan alleen het bioscoopsucces. “Er is nu vooral voldoende content beschikbaar om de aanschaf van een 3D-televisie te rechtvaardigen”, zegt de techjournalist van Sp!ts. “Twee jaar geleden werden op de CES beurs in Las Vegas al 3D-televisies getoond. Maar je had er toen niets aan, want er waren simpelweg nog geen 3D-films op Blu-ray, of 3D-games beschikbaar. Nu zijn die er wel. Daarnaast is de consument door 3D-films in de bioscoop en de gecreëerde buzz nieuwsgierig geworden.”

Philips Ambilight met 3D weergave

Dat resulteerde in korte tijd in een breed assortiment 3D-televisietoestellen. Grote merken als Philips, Sony, LG, Toshiba, Panasonic en Samsung proberen allemaal een graantje mee te pikken van de snel groeiende markt. Geschat wordt dat alleen al vorig jaar zo’n honderdduizend 3D-tv’s werden verkocht. “Al moet je dat wel in perspectief zien”, zegt Kraefft. “In 2009 werden bijvoorbeeld zo’n 1,8 miljoen televisies verkocht.” Zeker met de intrede van de platte schermen, werd het designkenmerk van een televisiescherm ineens belangrijk. Kraefft: “Er zijn heel veel tv’s vervangen, terwijl dat niet strikt noodzakelijk was. Mensen wilden iets nieuws, niet achterblijven bij hun vrienden en kennissen of kochten puur uit esthetische redenen een nieuwe televisie. Helemaal toen de prijs onder de psychologische grens van duizend euro kwam. Datzelfde zie ik binnen afzienbare tijd ook met 3D-televisies gebeuren.” Adviesprijzen van 3D-toestellen beginnen nu nog zo rond de zestienhonderd euro. 

Geavanceerde 2D televisie

Maar waar moet je nu op letten wanneer je van plan bent een 3D-televisie aan te schaffen? Volgens Kraefft verschilt een 3D-toestel niet eens zo heel veel van Full HD LCD, LED en plasma schermen. “Een 3D-televisie is in de eerste plaats eigenlijk niets meer dan een geavanceerde 2D televisie. Het is bij 3D heel belangrijk dat je geen veegeffecten krijgt. Dat verstoort namelijk direct de 3D indruk en beleving. Veel LCD en LED televisies zijn 200 Hz, waar 100 Hz eigenlijk al voldoende is voor een heel mooi en vloeiend beeld. Groot nadeel van LCD en LED is wel dat je er recht voor moet zitten, anders vervormen je kleuren.”



Bij plasma is die vervorming er niet. “Een beeld op een plasmascherm wordt opgebouwd uit acht of tien tussenbeeldjes”, legt Kraefft uit. “Het heeft daardoor absoluut geen last van veegeffect, bewegingen verlopen het meest soepel en zwart is ook echt zwart. Daardoor is het een prachtig medium om bijvoorbeeld een film op te kijken. Nadeel van plasma is wel dat bij veel licht het beeld wat meer verbleekt dan bij een LCD of LED tv. Plasma is weliswaar beter dan LCD of LED, maar dat betekent zeker niet dat LCD of LED slecht is. De verschillen zijn de afgelopen jaren heel klein geworden.”


Tom Hanks tijdens Sony 3D introductie op de CES 2009

Buiten de techniek van het scherm is er nog een belangrijk verschil tussen de 3D-televisies, zo weet Sp!ts-journalist Mons. “Je hebt simpel gezegd twee verschillende soorten systemen: passief en actief. Bij passief heb je een heel simpel, licht brilletje op, vergelijkbaar met die in negentig procent van de bioscopen. Alleen is daarbij het 3D-effect wel minder dan bij het actieve systeem. Daarbij heb je namelijk een brilletje met een batterijtje en ingebouwde techniek, waardoor 3D versterkt wordt.” Het woord is gevallen: de 3D-bril. Wie gebruik wil maken van de mogelijkheden om 3D te kijken, komt er niet onderuit daarbij een speciale bril te dragen. Een actieve bril kost ongeveer 100-150 euro. “Daar is trouwens nog wel een beetje gedonder over tussen fabrikanten, want de brillen zijn niet universeel”, zegt Mons. “Je kunt nu bijvoorbeeld de bij jouw televisie behorende 3D-bril niet zomaar gebruiken op toestellen van andere merken.” Kraefft: “Ik verwacht niet dat de 3D-bril op korte termijn overbodig wordt. Hoe graag mensen dat ook zouden willen, de techniek laat dat nog lang niet toe.”

Actieve bril van Sony

Maar wat is nu het juiste moment om in te stappen. Kunnen wij als consument met een gerust hart nu de wereld van de 3D-televisie instappen, of is het beter te wachten op verdere ontwikkelingen? “Qua techniek is er niet heel veel winst meer te behalen”, vindt Kraefft. “De kwaliteit van de schermen is al heel erg hoog, dat punt is al helemaal uitgekristalliseerd. Waar in de toekomst wel verschil in zal komen, is de prijs. Nu heb je al een prima 3D-televisie voor zo’n zestienhonderd euro, dat zal de komende tijd zeker dalen omdat de productie toeneemt.” 

Bril met gepolariseerde glazen

Puur prijstechnisch gezien denkt Mons dat het beter is nog een jaartje te wachten. “Bij de introductie van de platte tv’s zagen we ook dat de prijzen binnen een jaar tijd ver zakten. Dat verwacht ik bij 3D-televisies ook, het zal niet lang duren voor je voor minder dan duizend euro een knap scherm koopt. Fabrikanten zijn nu aan het uitvogelen of ze makkelijker actieve of passieve schermen kunnen wegzetten. Ik verwacht dat fabrikanten uiteindelijk toch gaan kiezen voor passieve systemen, puur omdat de daarbij behorende gepolariseerde 3D-bril comfortabeler is. De brilletjes zijn voor veel mensen absoluut een storende factor, vergis je daar niet in. Ik ken de voorspellingen dat binnen afzienbare tijd een kwart van de huishoudens een 3D-televisie zal hebben. Dit betekent echter niet per definitie dat deze ook als zodanig gebruikt wordt. Er komt een moment dat mensen een tv kopen en dit vanzelf een 3D toestel is, omdat deze kwalitatief het beste is. Zeker wanneer de fabrikanten voor de passieve systemen kiezen, zal de prijs snel zakken naar het prijsniveau van huidige Full HD televisies.”

3D voegt echt iets toe

Over één ding zijn de hoofdredacteur van DigitalMovie en de Sp!ts-journalist het absoluut eens: 3D-televisie voegt écht iets toe. “Als actief gamer vind ik de toegevoegde waarde echt heel groot”, jubelt Mons. “Het is heel bijzonder dat jij het gevoel krijgt dat je echt ín het spel zit, zoals bijvoorbeeld bij shooters het geval is. Daarnaast ben ik een enorme filmliefhebber. Full HD in combinatie met een Blu-ray-speler vond ik al te gek, bepaalde 3D-films zoals Up en Avatar doen daar nog een schepje bovenop. Dat wordt alleen maar vetter, zodra filmmakers zich nóg bewuster gaan realiseren wat mogelijk is met de technologie.”



Dat lijkt slecht nieuws voor de bioscopen. “Ik denk dat het in de praktijk nog wel mee zal vallen”, reageert Kraefft. “Het toenemende bioscoopbezoek is juist een duidelijke indicator dat mensen de ervaring in de bioscoop waarderen. Het is een uitje, ik verwacht daarom ook niet dat de omzet enorm zal teruglopen doordat de consument straks een 3D-televisie thuis heeft. Daarbij speelt ook de menselijke geest een rol. Het is een stukje psychologische beleving. In de bioscoop zit je in het pikkedonker en is er geen afleiding. Thuis is die afleiding er wel, bijvoorbeeld van de weerspiegeling van een schilderijtje op het scherm of een vaas bloemen op tafel. Daarnaast houden de meeste home cinemasetjes qua geluid niet over, die zijn matig tot slecht. Zelfs met een hoogwaardige hifiset is het schier onmogelijk eenzelfde beleving als in de bioscoop te creëren.”

Waar bij games en films 3D-televisie zeker toegevoegde waarde heeft, zal televisie-uitzending in 3D – op enkele proeven zoals bijvoorbeeld het afgelopen WK Voetbal – nog jaren duren. “Het is een beetje het kip en het ei verhaal”, meent Mons. “Zolang er geen grote doelgroep is, is het voor omroepen niet rendabel.” Kraefft sluit zich daarbij volmondig aan. “Alle apparatuur moet vervangen worden door apparatuur die dubbel zo duur is. Daarnaast vereist uitzending in 3D een heel andere opnametechniek, mensen moeten eerst opgeleid worden.”



Zodra er meer vraag naar televisie-uitzendingen in 3D komt, zullen omroepen sneller geneigd zijn in 3D uit te zenden. Mons: “Dat zie ik dan weer niet zo snel gebeuren met bijvoorbeeld het NOS Journaal of RTL Boulevard, maar wel met een film of voetbalwedstrijd. Wanneer je kijkt hoe lang het duurde voordat Hilversum in breedbeeld ging uitzenden, vrees ik dat wij daar nog wel even op moeten wachten. Al verandert onze manier van televisie kijken sowieso natuurlijk. Vooral binnen tv on demand zal 3D de komende jaren snel aan terrein winnen.”