Snijders Hifi: Quad set
Zelfs na ruim zeven jaar vrijwel dagelijks actief te zijn in de audio journalistiek kan ik nog steeds volkomen opgewonden raken van een mooie set die op verrassende wijze in staat is muziek te maken.
Mijn “bijbaan” brengt regelmatig met zich mee dat ik mag spelen met de meest begeerlijke audio onderdelen die smaakmakers voortbrengen. Van uitermate kostbaar tot haalbaar voor wie een poosje spaart. Na zeven jaar kan ik nog steeds van mijn stoel vallen als alle schakels in de keten kloppen en een speelniveau gehaald wordt dat angstig dicht bij de werkelijkheid komt. Zoals met de onderhavige QUAD set die oude waarden en modern geluid combineert tot “state of the art”.
Geen mens kan zich volledig onttrekken aan vooroordelen. Allemaal maken we ons schuldig aan het volgen van stereotype denkbeelden zonder ons te realiseren dat tijd denkbeelden achterhaald kan hebben. Ook een recensent heeft daar last van en moet af en toe met de neus op de feiten worden gedrukt. Een samenwerking tussen Quad dealer Snijders Hifi en importeur Transtec heeft mij de oren doen openen in een luistersessie waarvoor een ruimte de gehele middag exclusief ter beschikking stond. Plaats van handeling is de grote demo kamer van Snijders Hifi aan de Hoogstraat in Rotterdam. Samen met importeur Transtec is een volledig Quad systeem neergezet waar ik een middag naar hartelust mee kan spelen. Bij binnenkomst vraagt John Snijders op de man af: “Wat vind je van Quad?”. Mijn antwoord komt neer op: “Degelijkheid, ouderwetse weergave, weinig energie in de frequentie uiteinden, weinig dynamiek, bewondering voor de elektrostaten, geschikt voor klassiek, het type muzieksysteem voor de volgers van Van Hessen, Van Ommeren en Cluysenaer, niet van deze tijd”. Daar heeft John een antwoord op dat leidt tot een discussie van ongeveer een uur. Het aardige is dat John mij helemaal niet van mijn standpunt af praat, dat laat hij kennelijk over aan de luistersessie, hij vraagt zich wel af wat ik dan kom doen? Luisteren uiteraard.
Van historie naar vandaag
Een aantal hoogtepunten in de carrière van Quad op een rijtje. De Quad II en 22 versterker als eerste. Een buizenversterker set die met moderne onderdelen nog steeds wordt gebouwd volgens het oorspronkelijke ontwerp van eind jaren 50. Natuurlijk de Quad elektrostatische luidspreker met de naam ESL-57 (1957), heel veel later opgevolgd door de ESL-63 (1981). Wie kent ze niet, de Quad 33, 303 en FM3. De grijs/groene kastjes met oranje knopjes die jaar in jaar uit werden verkocht aan muziekliefhebbers. Ik heb er zelf lang geleden een aantal aan klanten mogen slijten. In de beginjaren van de transistor was Quad als één van de weinige in staat een transistorversterker te bouwen die daadwerkelijk muziek kon weergeven. Veel andere fabrikanten maakten brouwsels die stijf stonden van de cross-over vervorming of hielden het nog een tijd vol met buizentechniek. De 303 werd opgevolgd door Current Dumping techniek in de vorm van de 405 die in 1975 het licht zag. Om eerlijk te zijn, mijn vooroordeel over Quad stamt nog uit de tijd van de 33/303. Ik vond (en vind) het een versterker die thuis hoort bij de ESL-57 en niet bij conusluidsprekers. Tenslotte is hij gemaakt met de ESL-57 in gedachte.
Importeur Transtec bleek samen met veel dealers in staat Quad te verheffen tot een cult merk en daarom kreeg menigeen een Quad 33/303 in huis, vaak met luidsprekers van toen al legendarische merken waaronder uiteraard KEF. Saillant detail, John Snijders verkoopt al 40 jaar Quad apparatuur en was lange tijd de enige Quad dealer in Rotterdam en omgeving. Hij heeft mede het merk groot gemaakt in Nederland. Ik schopte dus tegen een zeer been met mijn opmerkingen, dat kunt u zich voorstellen. Via de 66/606 versterker maken we een sprong naar 1999 toen de 99 serie het licht zag. Gevolgd in 2000 door nieuwe elektrostaten type ESL-988 en 989 die gebaseerd waren op de ESL-63. In 2006 aangevuld met nieuw ontworpen ESL-2805 en 2905. Mijn luistersessie ga ik doorbrengen met een 99CD-P cd speler, een 99PRE voorversterker, een 909 Current Dumping eindversterker en een set ESL-2905 luidsprekers.
Product details
Transtec, Snijders Hifi, de andere dealers en het Internet zijn u graag van dienst alle details op te lepelen over wat voor mij klaar staat. Toch neem ik kort de tijd, voordat ik ga vertellen over mijn fantastische luistersessie, wat specifieke technische details aan u voor te leggen. Quad maakt alleen stereo apparatuur, houdt zich verre van DVD, SACD en meerkanaals weergave. Het is daarom niet wonderlijk dat de 99CD-P cd speler alleen standaard cd’s speelt. In het kleine kastje met zijn specifieke uiterlijk is de techniek modern. De conversie geschiedt na upsampling tot 24 bit 192 kHz met een Crystal Dac. De speler heeft een ingebouwde volumeregeling en 6 digitale ingangen. Wie uitsluitend met digitale bronnen speelt (denk aan DAB, HDTV) kan de 99CD-P gebruiken als voorversterker en zo aansluiten op een Quad of ander merk eindversterker. De prijs voor deze cd speler is 1600 euro.
De 99PRE sluit aan op de 99CD-P met een Quadlink verbinding. Een gebalanceerde verbinding die de twee apparaten (en meer Quad apparaten) optimaal verbind zonder de noodzaak van kostbare interlinks. Naast de Quadlink vind ik vijf cinch ingangen waarvan één zowel MC als MM elementen aan kan. De ingangsgevoeligheden zijn instelbaar en getrouw aan de oer-Quad is voorzien in een toonregeling. Bediening van het systeem is uiteraard met een afstandsbediening of direct op de apparaten. Een display laat zien wat u doet met de versterker en welke instellingen gekozen zijn. Hulde aan Quad voor hun trouw aan de platenspeler en tape monitor faciliteit. Voor 1150 euro wordt de voorversterker uw eigendom. De 909 eindversterker gebruikt de Current Dumping techniek die ooit is ontwikkeld ten tijde van de 405. Current Dumping is heel kort verteld opgebouwd rond twee eindversterkers die samen werken. Een grote eindversterker stuurt de luidsprekers aan en levert voldoende stroom en spanning. De grote versterker, die voor deze voordelige prijsklasse nooit de nauwkeurigheid kan halen van een mini versterker, staat volledig onder regie van de ingebouwde zeer nauwkeurige kleine versterker. Die controleert, stuurt aan, stuurt bij en elimineert vervorming. Met als uitkomst een versterker van 2 x 140 Watt aan 8 Ohm tot 2 x 250 Watt aan 4 Ohm, die zich muzikaal gedraagt als een kostbare topklasse versterker. Waar de topklasse versterkers door de techniek beperkt worden in vermogen of vele malen meer moet kosten, gaat de Quad door voor een bescheiden 1500 euro. Bij Snijders Hifi verkopen ze u graag kostbare kabels. Maar alleen als dat duidelijk kwaliteitwinst oplevert. Tussen de 909 en de ESL-2905 ligt Naim NACA kabel. Goed, betaalbaar en prima in staat de set als een klok te laten klinken zeggen ze in Rotterdam. Ik zie ook geen dure netsnoeren en zoals opgemerkt geen interlinks vanwege de Quadlink verbinding.
Wat ik wel zie, daar kan niemand omheen, zijn de ESL-2905 elektrostatische luidsprekers. Quad is terecht beroemd bij muziekliefhebbers en gevreesd bij de concurrentie voor dit type luidspreker. De ervaring opgedaan vanaf 1955 tot nu is in 2006 gebundeld in een nieuw ontworpen behuizing die stijver en moderner is dan Quad ooit maakte. Zoals u wellicht al lang weet is in een elektrostatische luidspreker geen conus te vinden maar een kunststof membraan dat elektrisch geleidend is gemaakt en waarop een spanning staat van duizenden Volts. Het membraan is tussen twee statoren gespannen. Op het membraan staat een constante spanning. De statoren voeren het muziek signaal, dat door twee transformatoren op hoge spanning gebracht is. Door het wisselende statische veld dat zo tussen de statoren ontstaat, zal het membraan in trilling worden gebracht. Een elektrostaat als de Quad is bipolair en geeft aan de voorzijde even veel geluid af als aan de achterzijde. In de ESL-2905 is het membraan opgedeeld in zes elementen en opgehangen binnen twee passieve membranen die de luchttrillingen één op één doorgeven. Quad is op een aantal punten uniek. Zo is het totale oppervlak van de membranen groot genoeg om lage tonen weer te geven. Het -6 dB punt van de weergever ligt op 32 Hz. Op het membraan zijn ringen aangebracht die ervoor zorgen dat de trilling aan de lucht wordt overgedragen vergelijkbaar met een steen die in het water wordt gegooid. Het gevolg is het ontstaan van een puntbron, reeds lang beschouwd als de optimale weergever. Ook lijkt het geluid van achter de luidsprekers te komen en niet van de membranen zelf, wat een mooie losse weergave tot gevolg heeft. De kast van een elektrostaat heeft een totaal andere functie dan van een conventionele luidspreker.
Eigenlijk is het geen kast maar een frame dat volkomen stijf behoort te zijn en de kracht aan kan waarmee het membraan is gespannen. Slechts de membranen mogen bewegen, het frame moet volkomen trillingsvrij zijn en stilstaan. In de voet van het frame zit de voeding voor de hoogspanning en de signaaltrafo. Zodat de aansluitingen overeenkomstig een conventionele luidspreker zijn, met dien verstande dat 230 Volt netspanning nodig is voor de voeding per elektrostaat. Het frame is nog eens extra stijf gemaakt met een verbinding tussen de basis en de top van de speaker. Mooi detail is het Quad logo op de voorkant dat qua helderheid regelbaar is tussen “uit” en “beurs” intensiteit. De ESL-2905 is fors uitgevallen en meet 1430 x 695 mm met een diepte van 385 mm. Hij weegt bijna 42 kilo. U ziet de speaker niet over het hoofd en bovendien moet hij van de muur af staan. De weerstand daartegen van huisgenoten kan erg groot zijn. Tel daarbij de prijs van 8500 euro per paar en iedereen snapt dat de Quad ESL-2905 niet voor Jan en alleman is weggelegd. Dat zoiets jammer is bewijst mijn luistersessie waar ik u nu deelgenoot van ga maken.
Lekker luisteren en de prijzen
Ik luister naar een systeem met een totaal prijs van 12.500 euro (een gecombineerde aanschaf van 99PRE + CD-P levert een financieel voordeel op en de NACA kabels krijgt u vast wel als “service van de zaak”). Niemand in de buurt, eigen muziek, een comfortabele bank op de eerste verdieping van Snijders Hifi. In de speler ligt als appetizer de lieftallige Katie Melua te spinnen. Vanaf de eerste aanzet weet ik één ding zeker, dit is een elektrostaat die lagen tonen kan weergeven en ballen heeft. De speaker zelf hoor je niet, het geluid hangt los in de ruimte met een natuurlijke spreiding. Heel soepel en heel gemakkelijk.
De stem van Katie zoals die behoort te zijn, warm, lief en verleidelijk op een onschuldige manier. Het laag is vet op de cd en dat laat de ELS-2905 ook horen. Dynamisch is er geen enkele beperking, moeiteloos snel volgt de speaker de elektronica. Akoestische instrumenten voelen zich zo te horen het meest thuis met Quad. Carla Bruni laat dat ervaren met “Quelqu’n m’a dit”. Een tweede stem lijkt wat meer op Carla zelf dan ik gewend ben, daar staat tegenover dat de tweede stem zich echt als tweede laat plaatsen in de ruimte. Ik ben voorlopig nog aan het wennen aan de elektrostaat die zich totaal anders gedraagt dan een conus luidspreker. Dat wennen gaat supersnel met Jacintha’s “Lush life”. Net zo “lush” als de cd zelf speelt de muziek. Stressvrij met het grootste gemak. Ik waan mij in een jazz/eetcafé waar Jacintha op het podium staat terwijl mijn spare-ribs op tafel komen. Relaxed en warm. De dame heeft een borstkas als een echt mens via de Quad luidsprekers, iets waar ik meestal een subwoofer voor in moet zetten. Als ze inzet met “Summertime” stroomt dat voorbij als de Mississippi, in alle rust zonder rimpeling. Waarmee ik niet bedoel “niet opwindend”, nee ik bedoel het in de zin als de zomertijd kan zijn. Warm, klam, lazy, gekoelde wijn in de hand, voeten op een bankje, uitzicht over de rivier met zijn raderboten. De detaillering in de muziek gaat diep tot in de uiterste finesses. Van het jazzcafé naar een zaal waar Rachelle Ferrell haar best doet. Pianonoten van de linker en de rechterhand spelen samen maar los van elkaar. Overeenkomend met de afmeting van een vleugel. Stembuigingen komen allemaal naar voren. De zaal ambiance haast voelbaar. De lage tonen van de bas en de base drum zorgen voor een fundament waarop de muziek draagt. De stem van Rachelle iets lager geplaatst dan ik graag zou zien, op het midden van de elektrostaat. Als een bassolo inzet laat de ESL-2905 geen steekje vallen. Het laag verspreidt zich als een vlek door de ruimte en trilt tot in de maag. De speaker is zo snel en dynamisch dat “reclame” overbodig is, hij speelt haast bescheiden, zich bij wijze van spreken schamend zo superieur te zijn.
Formule 1 snelheid op de cd van harpiste Deborah Henson-Conant. Tot in de fijnste details hoorbaar. Bekkens die langer nasuizen dan ooit met een enorme fijnheid. Geluidjes die onder een spotlicht zijn gebracht. Variatie in dynamiek die een dynamische speaker niet zal halen. Schoon, helder, transparant en vooral snel. Net zo snel als in het echt. Terwijl ik luister bedenk ik dat dit systeem de grenzen van high end aftast zonder dat ik op die manier zit te luisteren. Dingen als diepte, breedte en hoogte zijn irrelevant. Dat komt doordat de muziek natuurlijk wordt weergegeven met ongekend gemak. De Quad set is geen “hifi systeem” maar een “muziek systeem”. Het maakt zelfs van Patricia Barber meer dan een technocratische kikker op haar “Fortnight in France”. Alles is aanwezig, de bas met turbo power, het ploppen van de microfoon als madame Barber hem haast kust, haar fabuleuze pianospel. Je waant je in de zaal waar ze speelt. Zou u op een Quad set als eerste kiezen voor pop, jazz of voor klassiek? Vrijwel iedereen zal “klassiek” antwoorden terwijl net is bewezen dat de ESL-2905 ruim in staat is tot een meer dan uitstekende weergave met andere muzieksoorten.
Pas mijn derde gang omvat Locatelli, Bach en Vivaldi. Terwijl ik tot op heden al zo onder de indruk ben van de gecombineerde Engels/Chinese muzikale maaltijd zal ik nu haast verbijsterd raken en ieder vooroordeel tegen Quad laten varen. Te beginnen met Locatelli gespeeld door Jaap van Zweden bewaart Quad het karakter van de viool. Geniet ik van het orgel dat steeds onderdeel is van de muziek. De cello’s, de bas, elk instrument heeft een plekje en vormt een natuurlijk onderdeel van het geheel. Hetzelfde gebeurt met Bach. Niet vanaf het balkon gezien, maar recht vanuit de zaal. Op de 7e rij schat ik in. Quad is voor klassieke muziek een terechte eerste keuze want zelden beluisterde ik Janine Jansen zoals vandaag. Haar uitvoering van de Vier Jaargetijden vind ik mooi vanwege het enorme vuur en de passie die ze in de muziek legt. Ze draait niet haar deuntje af maar kruipt in de componist. Dat raakt me. Ik laat de zomerstorm razen over de velden, het koren platgedrukt door de wind. Dieren angstig schuilend voor het onweer dat Janine uit de Quad set tovert. Op andere momenten is muziek haast onhoorbaar, een viool die op gelijk geluidniveau zit als de ademhaling van Janine, zo zacht en subtiel is haar spel. Het haalbare volume niveau gaat oudere Quad elektrostaten ver, ver voorbij. Dynamiek is ongekend. Elk onderdeel van de opname is in euforie. Net als mijn stemming en gemoed dat zo is doordrongen van het ultieme spel tussen componist, uitvoerenden en weergave systeem. Ik besluit ter plekke de ESL-2905 toe te voegen aan mijn lijstje van meest begeerlijke speakers. Waarmee Quad komt te staan tussen illustere namen als Klipschorn, Vivid B1, JBL K2 9800, Avant-Garde Trio en Focal Grand Utopia. Quad was, blijft en is nu zeker mijn favoriete elektrostatische weergever.
Vooroordeel aan flarden
Quad heb ik te lang ten onrechte gezien als een merk voor oude mannen die alleen klassieke muziek luisteren en moderne techniek afwijzen. Dat gegeven is deels terug te leiden tot vele demonstraties die ik in het verleden bijwoonde waar Quad met status werd omgeven, pop en zelfs jazz minzaam als inferieure muziek werd beoordeeld. De demonstraties zoals ik die meemaakte op beurzen hadden misschien wel mede tot gevolg dat jongeren Quad “vergaten” en dat is jammer. Ik schaam mij niet mijn eigen vooroordeel uit elkaar te laten spatten en te verlangen naar een systeem met Quad elektrostaten. Misschien aangestuurd door Quad apparatuur, misschien met andere bronnen en versterking. Ik heb in ieder geval genoten van de uitstekende weergave, mij gewenteld in de Vier Jaargetijden en mee laten voeren over de Mississippi door Jacintha. De luistersessie was een belevenis. De heren van Snijders Hifi in Rotterdam hebben gelijk. Quad is moderner dan ooit en geschikt bevonden voor alle muziek en nog belangrijker voor alle leeftijden. Ik ben een ervaring rijker en kijk terug op een plezierige en vooral leerzame middag in de Rotterdamse Hoogstraat.
Aanvullende informatie:
Quad 99CD-P cd speler 1600 euro
Quad 99PRE voorversterker 1150 euro
Quad 909 eindversterker 1500 euro
Quad ESL-2905 luidsprekers 8500 euro per paar
Combinatie prijs 99CD-P + 99PRE 2500 euro