Het is altijd de moeite om in de keuken te kunnen kijken van een fabrikant. HIFI.NL kon dat deze keer op afstand doen, want via een uitnodiging van Fezz Audio-importeur Penhold konden we kennismaken met de twee drijvende krachten achter het bedrijf, de broers Maciej en Tomasz Lachowski. De enige ontbrekende factor was de vader van de twee, inmiddels 74 jaar oud, wel de oprichter van het bedrijf. De nog steeds gebruikte naam voor de transformatoren waar het bedrijf zijn oorsprong in vindt is Toroidy. Vader Lachowski maakte zijn voedingstransformatoren voor heel veel afnemers, zowel binnen als buiten Polen.

Hij was zo slim zijn zoons een technische opleiding te geven, één in de elektronica en de andere in sterkstroomtechniek. Complementair aan elkaar. Ware muziekliefhebbers van nature, met een sterke interesse in techniek, bovendien met een technisch onderlegde vader bij de hand, bouwden de twee al voor hun studie aan de universiteit hun eigen versterkers, inmiddels doen ze dat professioneel onder de naam Fezz Audio.

Het begint met

Voor de broers begon het verhaal met het zoeken naar een mogelijkheid om niet alleen de voedingstransformator van een buizenversterker als ringkern uit te voeren, maar ook de uitgangstransformator. Vele prototypes en kilometers koperdraad verder lukte dat. De introductie van deze trafotechniek onder de oude naam Toroidy was in 2015 op de audioshow in Warschau. Niemand bleek interesse te hebben in de trafo’s an sich, wel in de versterker waarmee werd gedemonstreerd.

In 2016 werd een nieuwe poging ondernomen en was de versterker geëvolueerd naar een te verkopen model. Gemaakt in eigen huis, waar naast trafo’s ook printplaten gemaakt worden en voorzien van onderdelen. Uiteraard ging het om een buizenversterker.

De interesse bleek zo groot dat Fezz een feit werd. Trafo’s worden overigens nog steeds geleverd, onder andere aan zeer gerenommeerde hifimerken. Al is audio inmiddels wel de hoofdmoot voor het bedrijf.

Met de blik gericht op audio was Toroidy in 2014 de eerste fabrikant van ringkerntransformatoren, geschikt als uitgangstransformator voor buizenversterkers. Door het succes van Fezz kon geïnvesteerd worden in nieuwe machines, in tools en in het verder uitbouwen van kennis. En in het opzetten van een behoorlijke website.

Een deel van de machines voor het wikkelen van ringkern transformatoren is in eigen beheer ontwikkeld en daarna voor Fezz gebouwd in Duitsland. Alle trafo’s worden ingegoten in epoxyhars. Om twee hoofdredenen: het tegengaan van resonanties in de wikkelingen en om het geheim van de Toroidy trafo te bewaren. Versterkers vonden inmiddels gretig aftrek, maar waren in vormgeving te weinig opvallend. In 2019 werd een Pools bedrijf ingehuurd dat zich bezig ging houden met de vormgeving.

Probleem daarbij, een vormgever weet weinig van techniek. Gedurende twee jaar is gewerkt aan de Evolution lijn, de huidige vormgeving van Fezz Audio. Want alles moest niet alleen in de behuizingen passen, het moet ook te produceren zijn en voor een klant zo visueel aantrekkelijk zijn dat een Fezz versterker de klanten uitnodigt.

Bovendien moet een chassis te voorzien zijn van een kap over de buizen voor veiligheid, maar wel een kap die de charme van een gloeiende buis laat zien. Om die reden is de kap aan de voorzijde voorzien van een plexiglas plaat. Het Evolution ontwerp wist een prestigieuze Red Dot Award te winnen en de versterkers staan sindsdien in een architectuurmuseum in Warschau.

Tubes en torren

Qua schakeling is er weinig aangepast ten opzichte van de eerste Fezz versterkers. Voornamelijk de kasten zijn anders. Fezz heeft voor de behuizing gekozen voor een ontwerp met ronde hoeken aan de voorzijde. Omdat voor diverse versterkers verschillende afmetingen nodig zijn, maakt Fezz zijn modellen anders in breedte en diepte, wel altijd gelijk in de hoogte van het chassis. Dat maakt dat verschillende types naast elkaar, versterker, dac, phonoversterker, toch altijd combineren.

Fezz biedt de rondlopende voor-zijkant aan in een zevental kleuren. Zwart, bruin, rood, wit, groen, zllver- en goudtint. Er gaat een gerucht dat een dame in Warschau een groene 300B versterker heeft aangeschaft vanwege het uiterlijk en een groene afwerking, eigenlijk zonder te weten wat ze kocht. Dat Fezz mikt op buizenversterkers komt door het plezier dat de twee broers zelf hebben met tube rolling, tunen met buizen en de grote keuze aan verschillende buistypen.

Tijdens de coronaperiode en door het uitbreken van de oorlog in Oekraïne is noodgedwongen uitgeweken naar Chinese buizen van Psvane en is er een tweetal transistor versterkers op de markt gebracht. Puur vanwege een schaarste aan buizen waar levertijden van 18 maanden aan vast zaten. Psvane is vanwege de hoge kwaliteit een blijvertje en de transistorversterkers worden nog steeds gefabriceerd, want ook daar is een markt voor.

Gemeenschappelijk

Fezz versterkers kennen een aantal overeenkomsten, bijna ongeacht het type. Zo is in elke versterker met een Push-Pull design een beveiliging gemaakt met een led-indicator en een aparte zekering per eindbuis. Elke versterker heeft een autobias zodat een gebruiker nooit omkijken heeft naar de biasinstelling en niet hoeft te rommelen met schroevendraaiers en voltmeters. Vanaf de Olympia serie monitort een autobias circuit middels een microprocessor continue de eindbuis voor de meest optimale instelling, zelfs tijdens het spelen van muziek. Andere kenmerken van Fezz geïntegreerde versterkers zijn optioneel een HT-ingang, een subwoofer uitgang en/of een Bluetooth ingang.

Deze opties dienen bij de bestelling te worden gekozen, later inbouwen is niet mogelijk. Dus de klant wordt gevraagd goed na te denken wat hij of zij nu en in de toekomst aan boord wil hebben. Ook hier is de Olympia de uitzondering, daar kunnen insteekmodules worden toegepast welke beschikbaar komen in de loop van 2025. Een afstandsbediening hoort bij elke versterker, net als een beschermkooi voor de buizen.

Qua buizen selecteert Fezz Audio naast klank op betrouwbaarheid. Voor alle EL34 buizen shopt Fezz bij Electro Harmonix, voor KT88 bij JJ Electronics en voor 300B bij Psvane. Dezelfde leveranciers zorgen voor stuurbuizen, waarbij Electro Harmonix wel de boventoon voert. Op buizen wordt drie maanden garantie gegeven, op apparatuur twee jaar. Dat gaat op voor alle Fezz producten.

Fezz levert de versterkers altijd met gepaarde buizen. Mocht een buis defect raken, dat kan altijd, dan is aan de hand van het serienummer van het apparaat vast te stellen welke buis als vervanger past. Dus welke vervanger past het beste bij de andere gepaarde buizen. Via uw dealer wordt de distributeur verwittigd en daarna Fezz in Polen. Het is dus niet nodig tegelijk alle eindbuizen te vervangen.

Levering geschiedt vanaf de distributeur aan de dealer, die daarvoor een voorraad heeft, of vanuit Polen. Niet na weken, zo snel mogelijk en liefst verzending op de dag van melding. De autobias vangt geringe verschillen die er altijd zijn verder wel op. Zelfs met de levering van honderden versterkers per maand wordt dat door Fezz gegarandeerd. Gezien de aantallen is het niet gek dat nog dit jaar een tweede fabriekshal wordt gebouwd naast de bestaande vestiging om aan de vraag te kunnen voldoen. Niet alleen Polen en Nederland zijn afnemers, ook Duitsland, België, Frankrijk, de VS en het Verre Oosten.

Ons hondje

Leuk feitje, de naam Fezz is niet zomaar verzonnen. Een dochter van één van de twee broers was een jaar of twee à drie en kon het woord “Pies” niet uitspreken, pies is Pools voor hond. Het meisje verbasterde het tot iets dat klonk als fezz. Haar moeder vond dat grappig en fezz klonk leuk. Ze schreef het op en toen later een naam gevonden moest worden voor de versterkers kwam het papiertje uit de kast en werd Fezz de bedrijfsnaam. Het is een familiegewoonte dingen te bewaren om later te gebruiken. Precies zoals dat werkt met elektronica ontwerpen. Vergeet nooit wat ooit is uitgevonden. Zeker niet met buizen.

Producten

In hun presentatie gaan Maciej en Tomasz dieper in op de productrange van Fezz en de onderlinge verschillen. Doelstelling van Fezz is het uitbrengen van ontwerpen die passen in een huiskamer, met optioneel het gebruik van opvallende kleuren. Acceptabel voor iedereen, betrouwbaar en veilig. Ontworpen voor het weergeven van muziek. Niet voor het weergeven van techniek. De reeks producten gaat van betaalbaar tot kostbaar, Fezz blijft weg van esoterische prijsniveaus en staat met beide benen op de grond. Levert alles met ringkerntransformatoren waarin Toroidy techniek is verwerkt. De vervorming in de trafo zelf is bijzonder laag, veel lager dan in de beste buis, zodat de trafo-vervorming er niet meer toe doet. Zelf verklaren ze het succes van Fezz met de woorden “Looks good, sounds good”.

Geïntegreerd

Een hoofdrol is weggelegd voor geïntegreerde versterkers, te beginnen met een Silver Luna Prestige. Altijd in de EVO-uitvoering, de oude behuizingen zijn volledig uitgefaseerd. Ik benoemde al eerder de opties die mogelijk zijn bij bestellen. De versterker heeft ook standaard een paar leuke zaken, zo is met een tweetal schakelaars te kiezen uit pentode of tetrode werking, en mag je 12XA7 buizen wisselen voor 6N2P (ook in de verpakking aanwezig). Zodat je met twee extra stuurbuisjes en twee schakelaars vier verschillende klankkarakters kunt instellen. Taps voor 4 en 8 Ohm zijn altijd standaard. Eindbuizen zijn EL34 in een klasse AB Push Pull schakeling. Wat krachtiger is de Titania met KT-88 buizen, eveneens klasse AB Push Pull.

Vervolgens het nieuwe topmodel Olympia met zijn extension slot en analoge autobias correctie. Maar liefst vier KT88 buizen per kanaal zorgen voor 100 Watt aan vermogen. Bij een Olympia zijn een HT-ingang en subwoofer uitgang altijd standaard aanwezig. Ook aanwezig, net als op andere Fezz versterkers, is een signal ground switch voor gebruik bij platenspelers om eventuele ground loops te voorkomen. De modules die beschikbaar gaan komen zijn Bluetooth, XLR-ingang, MM phono ingang en USB met dac. De afstandsbediening is meer uitgebreid dan bij de andere modellen en met de remote zijn ook ingangen te kiezen. Nieuw is ook de stand-by functie. Het is volgens de twee broers de beste en meest moderne Fezz push-pull versterker tot nu toe.

Een Mira Ceti 300B levert 8 Watt per kanaal met 300B buizen, Single Ended klasse-A. Het was de eerste versterker ooit met ringkern transformatoren voor 300B. Eveneens is een 2A3 buis versie te leveren die ongeveer 3 Watt per kant geeft. Erachteraan komt een Lybra 300B met dubbele eindbuizen per kant, capabel tot 15 Watt per kanaal.

Een Alfa Lupi is het entry level model van Fezz. Een Push-Pull versterker met slechts vier buizen. Dat kan omdat de toegepaste PCL86 in één buis een triode en een pentode huisvest. Op basis van een Alfa Lupi is er ook een Omega Lupi als hoofdtelefoonversterker. Weer met PCL86 buizen. Er is een in- en een uitgang, zodat een Omega Lupi in serie gezet kan worden met een bron of tussen voor- en eindversterker mag zitten. De output trafo is op drie standen schakelbaar voor een optimale aanpassing aan hoofdtelefoons van 32 tot 600 Ohm.

Transistoren zijn te vinden in een Torus 5060 en 5040. Geen Evolution vormgeving dit keer. Alleen leverbaar in zilver of zwart. De 5060 heeft alles aan boord wat te wensen is, een dac, een tape loop, subwoofer uit en Bluetooth in. Een 5040 is gelijk aan de 5060, maar dan zonder alle extra’s. En natuurlijk zijn ook deze Fezz versterkers voorzien van Toroidy ringkerntransformatoren.

Eindtrappen

Terug naar buizen met Fezz eindversterkers. Een Titania eindtrap met 2 x 45 Watt uitgangsvermogen is om te schakelen naar bridged mono voor 1 x 90 Watt. Een Titania is de enige eindtrap van Fezz die niet gebalanceerd is van opzet. Een Olympia mono versterker is dat wel. Kent dezelfde techniek als een geïntegreerde Olympia, maar omdat er meer ruimte voor warmte-afgifte is, kan hij meer vermogen aan en levert 150 Watt. Een Mira Ceti 300B mono gebruikt twee 300B buizen, goed voor single ended 15 Watt.

Voortrappen en phono

Fezz levert twee voorversterkers, een Sagita transistor preamp en een Sagita Prestige die geheel gebalanceerd is opgebouwd rondom een buizenschakeling. Een Prestige is standaard voorzien van XLR-aansluitingen.

Voor de vinylliefhebber heeft Fezz een ruime keuze aan phono versterkers en trafo’s. Te beginnen met een solid state Gaia Mini, geschikt voor MM en MC elementen. Gebaseerd op een opamp schakeling. Een Gaia (zonder mini toevoeging) is wat luxer uitgevoerd met een Burson Audio Supreme V51 opamp. Dan is er nog een Gaia Prestige met een buizenschakeling. Op de bovenzijde van een Prestige zit een weg te schuiven venster van plexiglas, waarmee tube rolling een fluitje van een cent wordt. Gebaseerd op twee ECC82 buizen en een voeding met uiteraard een Toroidy ringkern transformator. Tot slot kunnen we een Gratia Prestige MK2 te vermelden. Een phono versterker met twee separate ingangen, één voor MM en één voor MC, met instelmogelijkheden qua afsluitcapaciteit voor MM en impedantie voor MC.

Wie transformatoren maakt, kan ook een step-up voor MC maken. Uitgevoerd met zilverdraad als trafowikkeling. Er is een Argentum X10 in 1:10 uitvoering en een X20 met 1:20 verhouding, welke u gebruikt hangt af van de uitgangsspanning van uw MC element. Volgens de broers is een Argentum het summum als u deze step-up combineert met een MM phonoversterker. Niet goedkoop, maar dat is geen enkele zilverdraad step-up.

Converters

Last but not least zijn er van Fezz digitaal naar analoog converters beschikbaar, waarbij is samengewerkt met de Poolse onderneming Lampizator van Lukas Fikus. Een fenomeen op het gebied van dac’s, maar in omvang klein met zes werknemers. De samenwerking met Fezz Audio zorgt dat Lampizator techniek op grotere schaal beschikbaar komt voor geïnteresseerden. Fezz heeft immers een veel grotere productiecapaciteit. Twee uitvoeringen van de Equinox dac zijn beschikbaar, eentje ongebalanceerd en de andere in de Prestige uitvoering met gebalanceerde XLR-uitgangen en een dubbele buisbezetting. Equinox dac’s zijn altijd gebaseerd op Burr Brown PCM 1794 converters die hogelijk gewaardeerd worden. Via het venster aan de bovenzijde is tube rolling weer mogelijk. Ingangen zijn er voor USB, Coax en tweemaal Toslink. Overigens is de Equinox alleen geschikt voor PCM-data streams.

Vraag uw dealer

Over alle opties, premium buizen, toebehoren en Fezz merchandise kan uw dealer u na dit dealer event uitstekend informeren. Importeur Penhold staat graag u terzijde als u een dealer zoekt in uw regio. Net als voor de Fezz dealers is het voor ons tijd om na een lange en vooral interessante dag terug naar huis te gaan. Met in de oren nog altijd de Fezz Audio slogans “Made for music” en “Looks good, sounds good”.

Een laatste hebberige blik werpen we op de diverse versterkers, phonotrappen en dac’s, in de hoop die in de toekomst ook eens thuis te ontvangen voor een recensie – zoals de Fezz Lybra 300B afgelopen najaar.