Kharma is een Nederlands audiomerk dat in eigen land niet erg bekend is. Dat is niet alleen jammer maar ook erg onterecht, aangezien hun producten internationaal in zeer hoog aanzien staan. Elk Kharma product, of het nu over de luidsprekers gaat of over de apparatuur of bekabeling, behoort zonder twijfel tot de (ultra)high-end en blinkt uit in techniek en vormgeving. Maar bovenal in fabelachtige geluidskwaliteit. Met de hier besproken Ceramique CRM-3.2E luidsprekers is iets bijzonders aan de hand. Ze zijn namelijk niet meer te koop.

Ik realiseer me dat deze introductie links en rechts wel wat opgetrokken wenkbrauwen zal veroorzaken, hoewel de titel eigenlijk de clou al had weggegeven. Kharma heeft na dertien jaar namelijk besloten afscheid te nemen van de Ceramique serie, een range luidsprekers die zijn naam ontleende aan de gebruikte units van het Duitse merk Thiel. De geïnverteerde conussen in deze bijzondere drivers zijn gemaakt van een ultrahard keramisch materiaal (onder druk gebakken magnesiumoxide) dat vanwege de vrijwel perfecte mechanische eigenschappen door velen wordt beschouwd als het non-plus-ultra op het gebied van luidsprekertechnologie. 

Kharma Ceramique CRM-3.2E

Beroemde luidsprekermerken gebruiken deze units tot op de dag van vandaag in hun topmodellen, maar Kharma heeft er nooit een probleem van gemaakt om tegen de stroom in te roeien als dat een verbetering van hun producten zou opleveren. Dat leidde vorig jaar tot de oplevering van een in eigen beheer ontwikkelde laag/mid unit die volgens Kharma-eigenaar Charles van Oosterum de eigenschappen van de Thiel units flink overtreft. Waarom daar dan niet meteen een recensie over wordt geschreven? Simpel: de lezers van de later dit voorjaar te verschijnen review zullen een ijkpunt nodig hebben om het torenhoge niveau van dit merk te begrijpen. 


De Set

Voor een auteur van hifi-recensies is het handig als hij generalist is, met een brede en diepe kennis van apparatuur, techniek en muziek. In de praktijk is dat vrijwel nooit het geval. Zo ben ik totaal onbekend met alles omtrent beeldweergave. Ik ben een muziekmens, en ik heb binnen de audio ook weer net een beetje meer verstand van het onderwerp luidsprekers. Dat zit er al heel lang in. In het verleden heb ik ook diverse luidsprekers gebouwd, en ik luister thuis alweer een flink aantal jaartjes naar een verre voorouder van de luidsprekers waar ik voor deze recensie naar luister. In een grijs en mistig verleden heb ik die nog als bouwpakket gekocht bij dezelfde Charles van Oosterum, toen hij met zijn bedrijf OLS furore maakte binnen de Nederlandse zelfbouwgemeenschap.

Het lag daarom voor de hand dat ik ook deze recensie zou gaan schrijven. Met de herinnering aan een zeer indrukwekkende luistersessie tijdens de festiviteiten rond het 25-jarig bestaan van Kharma in december 2009 nog in het achterhoofd begaf ik me samen met collega Marc Brekelmans en een tas vol muziek naar Breda, waar het wereldwijde hoofdkwartier van Kharma gevestigd is. Onze gastheren Jamy Vodegel en Peter Bats geven ons eerst een kleine rondleiding in het bedrijf, maar eerlijk gezegd kan de muziek me niet snel genoeg beginnen. 

De fraaie, uitnodigend ingerichte luisterruimte waarin onze sessie gaat plaatsvinden ken ik al een aantal jaar. Het is een matig gedempte kamer van ongeveer 35 vierkante meter met weinig reflecties, maar zonder de claustrofobische sfeer die een te zwaar gedempte ruimte zo onaantrekkelijk maakt om muziek in te luisteren. Er staat een setje Kharma Ceramique CRM-3.2E luidsprekers (15.750 euro per set) voor ons opgesteld. Die E staat voor Enigma, wat slaat op de gebruikte inwendige bekabeling en nog wat technische details die ik je hier zal besparen. De 7-inch keramische laag/mid unit wordt aan de bovenkant aangevuld met een titanium inverted dometweeter.

Inverted dome tweeter en Thiel keramische laag/mid unit

De muziekbron van dienst is een Marantz SA-7-s1, de Matrix P-150 voorversterker (4.500 euro) en de Matrix MP-150 monoblokjes (5.000 euro per set) zijn ook van Kharma, net als de Grand Reference luidsprekerkabel KLC-GR-1b (6000 euro per set van 2x2 meter), de gebalanceerde KIC-GR-1b interlinks (3000 euro per set) en de twee meter lange KPC-GR-1b netkabels (2400 euro per stuk).

Ik noem de prijzen om aan te geven dat het geen doorsnee set is waar we naar gaan luisteren, maar beoog daarmee absoluut geen pocherij. Ik bedoel eigenlijk dat ik er van overtuigd ben dat de elektronica en de bekabeling van essentieel belang zijn voor de weergave, en dat er een perfecte balans tussen alle componenten moet zijn om een resultaat te krijgen dat meer is dan de som der delen. Kharma is geen goedkoop merk, maar heeft een prijs die goed te verdedigen is als je kijkt naar de R&D kosten die een relatief klein bedrijf als dit moet maken om tot zo’n hoge kwaliteit te komen. Afijn, die discussie moeten we een ander keer maar voeren, het is tijd om in de comfortabele fauteuils plaats te nemen en nippend aan een heerlijke espresso de eerste tonen tot ons te nemen.