Het jaar 1984 is al weer een tijd voorbij, maar de visie van George Orwell op de toekomst wijkt niet zoveel af van die in Code 46. Ook in deze toekomstfantasie bepaalt een totalitaire overheid het leven van de mens. Genetische zuiverheid is belangrijk, en die wordt gewaarborgd door Code 46, een wet die erin voorziet dat mensen alleen na goedkeuring van hun DNA-profielen toestemming krijgen intiem contact met elkaar te hebben. Dat geeft geheid problemen, want ook in de toekomst blijkt het vlees zwak. 
Tim Robbins speelt William, een inspecteur uit Seattle, die in Shangai onderzoek gaat doen naar een vervalsingzaak. Alles draait om ‘papellas’ (er worden veel vreemde woorden gebruikt), een soort verzekeringsbewijs dat nodig is om de strikte grens tussen de civiliseerde wereld in de stad en de woestenij daarbuiten te kunnen passeren. Buiten zitten de outcasts, overgeleverd aan virusziektes en armoede.
Gewapend met het ‘empathievirus’ dat hem helderziend maakt, heeft William al snel degene gevonden die de ‘papellas’ op slinkse wijze uit de productiefabriek weet te smokkelen. Het is Maria Gonzales, gespeeld door de immer fantastische Samantha Morton. In plaats van haar aan te geven valt William, en dat valt heel wel te begrijpen, als een blok voor Maria. In een volledig kille wereld is zij met haar openlijke opstandigheid een sprankje authenticiteit.
Ze bedrijven de liefde, en William moet terug naar vrouw en kind. De liefdesnacht blijkt echter niet zonder gevolgen gebleven, waarop William wederom naar Shangai afreist. Daar gaat het van kwaad naar erger.
De film van de even productieve als veelzijdige Michael Winterbottum (eerder werd zijn 24 Hour Party People besproken) maakt vooral indruk door de dromerige sfeer. Prachtige beelden en dito soundtrack spelen daarbij een bepalende rol. Geholpen door een beperkt budget werd niet geïnvesteerd in decors en attributen die de toekomstige wereld moeten suggereren. De mensen dragen gewone kleren en rijden in gewone auto’s. Contrasten worden puur gelegd door de keuze van locaties: het huidige Sjanghai is al futuristisch genoeg om als decor te dienen, en voor de buitenwereld werd onder meer gefilmd in de overweldigende woestijn van Dubai. 
Code 46 is een grimmig toekomstvisioen. De overheid (of de verzekeringsmaatschappij) wist zonder pardon stukken uit je geheugen als dat zo uitkomt – het individu heeft geen enkele waarde. De onmogelijke liefde, een geliefd filmthema, is een sprankje hoop in een onrechtvaardige wereld. Helemaal geloofwaardig weet Winterbottom die romance niet te maken. William en Maria zijn wel heel verschillende types. De brave verzekeringsinspecteur en de rebellerende schone vormen bepaald geen vanzelfsprekend koppel – dat geldt ook voor de acteurs die ze spelen. De mogelijkheid dat hij puur door zijn virus en zij door pragmatische motieven gedreven wordt staan het geloof in de authenticiteit van de liefde in de weg. Wat de film erg mist is een pakkend eind. De ontknoping is slap en haastig, waardoor de opgebouwde hoge verwachtingen niet helemaal ingelost worden. Na de lichte kater die dit oproept overheerst echter de waardering voor de opgeroepen sfeer, en het nadenken over hoe reeel de geschetste visie op de toekomst en de liefde is. Dat laatste is vanzelfsprekend de echte bedoeling van de film.
Code 46 is in een fraaie beeldkwaliteit op DVD gezet in het oorspronkelijke cinemascope formaat. Ook het geluidsspoor maakt grote indruk, met muziek van onder meer Steve Hilton, David Holmes en Coldplay. Er zijn aardige en stijlvol gepresenteerde extra’s in de vorm van een ‘making of’, afgevallen scènes en een fraaie fotoserie over Sjanghai.
Aanvullende informatie:
Verenigd Koninkrijk, 2003
Speelduur: 89 minuten
Regie: Michael Winterbottom
Scenario: Frank Cottrell Boyce
Met: Samantha Morton, Tim Robbins, Togo Igwa, Nabil Elouahabi, Om Puri Backland
Beeld: 16:9 widescreen, anamorf
Geluid: Engels Dolby Digital 5.1
Ondertiteling: Nederlands, Frans
Extra`s: Trailer, Making Of, Deleted Scenes, Shanghai Slideshow
Uitgave: de Filmfreak
Website film: http://www.code46movie.net
