Als er een piano afgeleverd wordt bij het decadente, aristocrate gezelschap dat deze film, in Rusland net voor de revolutie, bevolkt, kijkt men even verbaasd op. Speelt die armoedige bezorger met het stralende gezicht echt zo goed? Gelukkig blijkt het instrument een pianola, een piano mecanique. De toetsen bewegen automatisch, en de neerbuigende arrogantie hoeft nog niet bijgesteld te worden.

"Neokonchennaya pyesa dlya mekhanicheskogo pianino", oftewel Onvoltooid stuk voor een piano mecanique, zoals de film van Nikita Michalkov voluit heet, is gebaseerd op een aantal verhalen van Anton Tsjechov, met het onafgemaakte toneelstuk Platonov als de belangrijkste bron.

Het lijkt een gezellig samenzijn te worden, op het landgoed van Anna Petrovna. Schijn bedriegt, want achter de ruggen om konkelt het van geroddel en maakt men elkaar bij voorkeur zo zwart mogelijk. De drank stroomt overvloedig, en de gemoederen raken allengs meer oververhit.

Het heeft weinig zin hier alle personages en hun onderlinge relaties te beschrijven. Ik volsta met te melden dat het er veel zijn, en de relaties ingewikkeld.

Een oude geliefde confronteert de getormenteerde Platonov bijvoorbeeld pijnlijk met de teloorgang van zijn idealen en zijn minderwaardig baantje als leraar. Het is een echte babbelfilm, en de aandacht moet er stevig bijgehouden worden om alles te kunnen volgen. Volledig begrip van de cynische grapjes vereist vrees ik een gedegen kennis van de Russische gebruiken. Het komt er eigenlijk op neer dat iedereen, hoe vormelijk en mooi in het pak ook, behoorlijk teleurgesteld is in het leven. De aristocraten hebben het goed, en dat maakt ze vadsig en lui. Ze vervelen zich suf, presteren geen moer, maar kijken wel neer op iedereen die dat wel doet. Het werd duidelijk tijd voor een revolutie.

De DVD is geproduceerd door het RUSCICO project, waaruit eerder Siberiade en De koude zomer van 1953 besproken werden. In vergelijking met die DVD’s is Piano mecanique een beetje karig wat de extra’s betreft. Er zijn wat archiefbeelden over Tsjechov en één van de acteurs, en twee korte interviews, met de filmcomponist en de productiedesigner die we ook al op de andere schijfjes tegenkwamen. Dat de toelichting Alexandr Adabasjan, naast designer ook medeauteur van het scenario, leuk is, vonden blijkbaar ook de samenstellers van de DVD: hij staat er twee keer op.

Nikita Michalkov combineert een carrière als acteur met een van regisseur. Hij speelde onder meer in de film Siberiade van zijn broer, en werd in het westen vooral bekend met Urga, The Barber of Siberia en Burnt by the sun. Momenteel werkt hij aan een vervolg op die laatste film.

Aanvullende informatie:
Rusland (destijds Sowjet-Unie), 1977
Productie: Mosfilm
Regie: Nikita Machalkov
Scenario: Nikita Michalkov en Alexandr Adabasjan
Muziek: Edoeard Artemjev
Met: Antonina Sjoranova, Jelena Solovej, Jevgenja Gloesjenko, Aleksandr Kaljagin, Joeri Bogatyrjev, Oleg Tabakov, Sergej Nikonenko, Anatoli Romansjin, Nikita Amichalkov, Pavel Kodotsjnikov
Beeld: 4:3
Geluid: Dolby digital 5.1
Uitgave: Moskwood Media 
Website Ruscico: http://www.ruscico.com