Kikujiro

De meeste DVD`s van kleinschalige arthouse films zijn wat extra`s betreft karig uitgevoerd. Vaak kost het al moeite genoeg de film zelf geproduceerd te krijgen en is het geld ruimschoots op tegen de tijd dat het op marketing aankomt. Om het over uitgebreide `making of` documentaires maar niet te hebben. Kikujiro van Takeshi Kitano is een enorme uitzondering. Naast de film bevat de DVD namelijk Jam Session - The Official Bootleg of Kikujiro, een 93 minuten durende documentaire van Shinozaki Makoto over het productieproces van Kikujiro.

Omdat Takeshi chronologisch filmt (dus niet kriskras scènes die later op volgorde gemonteerd worden) kon Shinozaki Makoto parallel als het ware een `bootleg versie` draaien op de set. Het resultaat was als aparte voorstelling te zien op het Internationale Filmfestival Rotterdam in ik dacht 2000. Een alternatieve versie van Kikujiro met vooral scènes die niet in de film terechtkwamen, die zo een andere manier biedt om naar de film te kijken. `Jam session` slaat zowel op de spontane manier waarop de documentaire gedraaid is als op de werkwijze van Takeshi. Hoewel hij wel met een script begint wordt er op de set veel geïmproviseerd, lol getrapt en uitgeprobeerd, waardoor het verhaal al draaiende sterk verandert. Spelenderwijs wordt er in een enorm tempo gewerkt, vele tientallen scènes achter elkaar. Takeshi schakelt daarbij naadloos tussen zijn rol als regisseur en die van hoofdrolspeler. Tussendoor moet hij ook steeds naar de televisiestudio, want als `Beat` Takeshi heeft hij in Japan al jaren een dagelijks programma als komiek, een soort van Paul de Leeuw.

De manier van filmen lijkt sterk op het muzikale begrip `jammen`. Beslissen en meteen uitvoeren, de ideeen spontaan laten ontstaan op de set. De spontaniteit straalt daardoor van het acteren af, en bepaalt uiteindelijk ook de vorm van de film. Na iedere draaidag wordt het resultaat meteen gemonteerd en bekeken. Ter plekke wordt dan besloten of er nog extra scènes nodig zijn of dat het zo wel goed is en men verder kan in het verhaal. Het lijkt uiterst eenvoudig, een totaal natuurlijk proces. Deze tamelijk unieke manier om een speelfilm te maken vereenvoudigt de eindmontage natuurlijk sterk. Kikujiro is een road movie, en het maken van de film is een reis die sterk lijkt op het verhaal zelf.

Het verhaal van Kikujiro is eenvoudig. Masao is een jongetje van negen die bij zijn oma woont. Aangezien zij werkt en het vakantie is verveelt hij zich dood. Van zijn moeder heeft hij alleen een foto en een adres. Hij zou haar graag eens zien. Een buurvrouw regelt dat haar man, die zich aan het eind van de film voorstelt als Kikujiro, hem wel zal begeleiden bij de reis naar de onbekende moeder. Dat komt haar ook wel goed uit, want die Kikujiro is een klootzak eersteklas. `De meneer`, zoals hij door Masao aangeduid wordt, gedraagt zich als een klein kind, beledigt iedereen die hij tegenkomt en slaat er anders wel met zijn vuisten bovenop. Uit de tatoeage die zijn hele rug bedekt leiden we af dat hij een voormalige yakuza is.

De reis is een aaneenschakeling van hilarische voorvallen, die getoond worden als bladzijden uit het fotoalbum van Masao. Grappig is dat het reizen in de hele film consequent niet in beeld gebracht wordt. We zien louter het wachten, het oponthoud. Het doel van de reis, het vinden van de moeder, loopt uit op de grootst mogelijke anticlimax. Kikujiro slooft zich hierna enorm uit om Masao toch nog een leuke vakantie te bezorgen. Hij blijkt toch in staat compassie met een medemens te hebben en er ontstaat een warme band met het jongetje. Al zou hij dat zelf natuurlijk nooit toegeven. Al kamperend krijgen ze contact met een stel motorrijders die meedoen met ieder melig spelletje dat Kikujiro verzint.

Deze lieve film wijkt enorm af van de films die Takeshi eerder maakte. Violent Cop, Sonatine, Hana-bi en Kids Return bijvoorbeeld kenmerken zich door heftige, vaak onverwachte geweldsuitbarstingen, de omgeving is vaak die van yakuza, criminelen. Waarschijnlijk staat zijn rol als Kikujiro dichter bij Takeshi`s hier onbekende televisiewerk, hij is in ieder geval erg grappig. Wel doet Kikujiro sterk denken aan de tweede helft van Sonitine, waarin een groep yakuza zich terugtrekt op het strand en met flauwe spelletjes de verveling probeert te bestrijden. Het trage tempo maakt het verstrijken van de tijd voelbaar. Lange shots worden in de ritmische montage afgewisseld met hele korte intermezzi van prachtig gecomponeerde beelden. Die zorg voor kleine details is misschien wel iets typisch Japans, als het jaren werken aan een bonsaiboompje.

Kikujiro is een heerlijk lome film, ook zeer geschikt voor kinderen. De DVD biedt twee versies voor de prijs van één, en dat is dubbel genieten. Zeer bepalend voor de sfeer is ook de mooie, zoete muziek van Joe Hisaishi. Het vaak terugkerend thema in de soundtrack heeft nauwelijks beelden nodig om de tranen naar buiten te trekken. Er zijn wat kleine technische onvolmaaktheden, als een tekstregel op het hoesje die achter een foto verdwijnt en veel te luide muziek bij de menuschermen, maar dat verandert niets aan het feit dat dit een heel fijn schijfje is. Vrolijk met een trieste ondertoon.