De uit Algerije afkomstige, vanuit Frankrijk opererende zigeuner Tony Gatlif maakt al jarenlang prachtige speelfilms en documentaires. Die gaan steeds over de geschiedenis, de muziek en de maatschappelijke omstandigheden van zijn volksgenoten over de hele wereld. Zijn meest recente, Vengo, was een groot succes in de filmhuizen. Het is een speelfilm over Caco, een criminele man, gespeeld door flamencodanser Antonio Canales, die verteerd wordt door het verdriet over zijn overleden dochtertje. Over dat criminele komen we weinig te weten, maar deugen doet het allemaal niet in de kringen rond Caco. Zijn broer zit ondergedoken in Marokko, en Caco sleept zich depressief de dagen door met zijn gehandicapte neef Diego. Diego houdt erg van plezier en muziek, en waar ze ook komen organiseert Caco wel een groots feest, opgeluisterd door topmuzikanten. Coco eindigt steevast stomdronken, en Diego heeft de tijd van zijn leven. Ondertussen speelt er een vete met een andere familie. Heethoofden met indrukwekkende haardossen, die garant staan voor een fatale afloop. Het verhaaltje wordt een beetje rommelig verteld, en is eigenlijk helemaal niet van belang voor Vengo. Gatlifs bedoelingen zijn veel meer documentair van aard. Hij wil het ‘echte leven’ vastleggen van de zigeuners in Andalucie, rond Sevilla. Zoals Gatlif aangeeft: het is geen film over flamenco, de film ìs flamenco. Het verhaal is in feite niet meer dan een illustratie bij de muziek.
Ik heb het niet bijgehouden, maar ik denk dat bijna de helft van de speelduur van de film door muziek gevuld wordt. En dan geen achtergrondmuziek zoals gebruikelijk in films, maar complete nummers, met de muzikanten in beeld. Terecht staan de namen van die muzikanten dan ook groot op de voorkant van het DVD hoesje gedrukt: Tomatito, Sheikh al Tuni, La Caita, Gritos de Guerra, Remedios Silva Pisa en La Paquera de Jerez. In de composities heeft Gatlif zelf een flinke rol gehad. Bij sommige van de zonder uitzondering fantastische solisten en gezelschappen valt de grote Arabische invloed op, die zich prachtig mengt met de bekende flamenco muziek. Met name de zangeressen maken indruk met gezang dat iedere druppel emotie tot vanuit de tenen naar buiten weet te persen. Indrukwekkend puur en rauw.
En om die echtheid draaide het de gedreven Gatlif met name, zo illustreert hij veelvuldig op het informatieve commentaarkanaal bij de film. Liefst gebruikt hij geen acteurs maar mensen die hij toevallig aantreft op de zorgvuldig geselecteerde, prachtige locaties. Een lamp als het te donker is om te filmen is voor hem al een betreurenswaardig compromis. Het levert een aaneenschakeling van ongelooflijk effectieve beelden op. Zelfs bij de muziekopnamen voegen de beelden veel toe. Andere extra’s naast het commentaar op deze mooi verzorgde DVD zijn foto’s, afgekeurde scènes met uitleg van de regisseur, trailers, ook van Gatliff’s volgende film, Swing, en een niet al te fraaie videoclip van het slotnummer uit de film. Oorspronkelijk staan onder die muziek slechts een lange shot door de voorruit van een auto, van een weg bij nacht. Voor een clip te weinig, als slot van de film indrukwekkend in alle soberheid. Een nummer dat eenmaal gehoord niet meer uit het hoofd te krijgen is. Wat ook erg opvalt is dat de tekst op de verpakking zeer informatief en zinnig is, dat wil nog wel eens heel anders zijn in de videobranche.
Het is te hopen dat Moskwood na Vengo ook het eerdere werk van Tony Gatlif uit gaat brengen. De meeste van zijn films zijn namelijk nooit in Nederland te zien geweest. Gadjo dilo over Roemeense zigeuners was een uitzondering, maar zeer nieuwsgierig ben ik bijvoorbeeld naar Latcho drom, een staalkaart van zigeunermuziek in talrijke landen.
Over de DVD
Frankrijk/Spanje, 2000
Productie, regie en scenario: Tony Gatlif
Camera: Thierry Pouget
Montage: Pauline Dairou
Met: Antonio Canales, Orestes Villasan Rodriguez, Antonio Perez Dechent, Bobote, Juan-Luis Corrientes
Geluid: Dolby Digital 5.1
Beeld: 16:9 anamorphic, film 1:2,35 (cinemascope)
Kleur, 90 minuten
Uitgave: Moskwood Media / Contact Film Cinematheek
Meer informatie: www.moskwood.nl
