Een idyllisch plaatje van een gelukkig gezinnetje in een prachtige omgeving siert de affiche van de tweede film van Andrej Zvjagintsev, de man die enkele jaren geleden de filmwereld betoverde met The Return. Van die omgeving, dat klopt, die is heel mooi in de film, en de kinderen zijn schatjes. Maar wat het echtpaar betreft bedriegt de schijn op vele manieren. De mens is de mens akelig vaak een raadsel.

The Return is nog steeds een verpletterende film, een celluloid geworden mysterie. In hoofdrolspeler Konstantin Lavronenko kon ik in die film niemand anders zien dan god zelf, en dan is het vreemd hem in The Banishment terug te zien in een behoorlijk andere hoedanigheid. Want hoewel ook nu de bijbelverwijzingen niet te missen zijn, heeft huisvader Alex een heel andere uitstraling. Niet minder tragisch, maar wel een stuk meer menselijk. Opnieuw houdt hij zich met schimmige zaken bezig die verder niet helder worden. Hoe broer Mark bijvoorbeeld aan de schotwond komt waarmee hij na een adembenemend mooi openingsshot vanaf het platteland bij zijn broer belandt blijft een raadsel. Het ziekenhuis mag er in ieder geval niet aan te pas komen, dus dat wordt zelf peuteren. Alex gaat met zijn gezin de andere kant op: naar het dunbevolkte, schitterend mooie gebied buiten de industriestad.

Daar aangekomen wordt het kernprobleem van de film bondig neergezet door vrouw Vera. Ik ben weer zwanger, zegt ze, maar niet van jou. Alex neemt in verwarring de kuierlatten. Hij wil niet net als zijn broer zijn kinderen kwijtraken en komt tot een besluit waar hij meteen weer spijt van heeft. Een weg terug is er echter niet, in het leven ontbreekt de ‘undo’ optie van de computer. Alex strompelt vervolgens, samen met de kijker, van de ene verrassing in de andere.

De twee films van Andrej Zvjagintsev hebben veel met elkaar gemeen. Ze staan duidelijk in de traditie van Ingmar Bergman en Andrej Tarkovski, met grote thema’s als de menselijke eenzaamheid en de dood, een gedragen tempo en veel aandacht voor de beeldcompositie. Visueel is The Banishment met het camerawerk van Michael Kritsjman puur genieten. Lang aangehouden shots van prachtige locaties, na lang gezoeken gevonden rond Luik, in Noord-Frankrijk en in Moldavie. De elementen spelen een bijna even grote rol als de personages, en dragen bij aan de cyclische opbouw van het verhaal. Waarom is de rivier opgedroogd, vraagt zoon Kir zijn vader. God mag het weten, is zijn antwoord. Later begint het te spoelen, en keert het stroompje terug. Belangrijk is opnieuw de sfeerbepalende muziek van Andrej Dergatchev en het speciaal uit bewondering door de componist beschikbaar gestelde bekende pianowerkje Für Alina van Arvo Pärt.

Dat The Banishment uiteindelijk iets minder betovert dan The Return komt doordat veel opgehangen wordt aan de interpretatiemogelijkheden van de uitdrukking ‘een kind zijn van’. Het kernprobleem wordt hiermee een nogal semantische kwestie, wat het wat platter maakt dan de vorm suggereert. Veel critici zijn hier over gevallen, maar de film bevat genoeg andere lagen en kwaliteiten om te overtuigen.

De contrastrijke beelden hebben in de transfer naar DVD hun pracht behouden, een genot om naar te kijken. Als weinig andere filmmakers slaagt Andrej Zvjagintsev er in de kijker materiaal aan te bieden dat prikkelt tot nadenken en associeren. De korte bonusitems, rapportages over de productie, de presentatie in Cannes en een interview met de regisseur, leveren weinig toegevoegde waarde aan de schitterende film.


Aanvullende informatie:
Rusland, 2007
Speelduur: 150 minuten
Regie: Andrei Zvjagintsev
Productie: Dimitri Levnevsky
Scenario: Andrei Zvjagintsev, Oleg Negin, Artjom Melkumjan
Camera: Mikhail Krichmann
Montage: Anna Mass
Muziek: Andrej Dergatchev en Arvo Pärt
Met: Konstantin Levranenko, Maria Bonnevie
Beeld: 1:2,35 anamorf
Geluid: DD 5.1 en 2.0, Russisch
Extra’s: Making of, interview, verslag Cannes
Uitgave: Contact Film 
Distributie: de Filmfreak