Eindelijk is het dan zover: de films van mijn favoriete filmmaker zijn verkrijgbaar op DVD. Zijn eerste films maakten in de jaren 80 een verpletterende indruk op me. In Egoyan’s films maak je kennis met sociaal geisoleerde individuen in een omgeving die gedomineerd wordt door communicatiemiddelen. Vooral vastgelegde beelden hebben een totaal vervreemdende invloed in het dagelijks leven. Egoyan stelt daarmee consequent zijn eigen medium ter discussie.
De Canadees van Armeense komaf maakte tot nu toe tien speelfilms. Die waren niet allemaal in de Nederlandse filmhuizen te zien, met name zijn recentere films werden niet uitgebracht. Zeven titels verschijnen nu op DVD, op het Concorde label van Indies. Met dit sublabel herleeft de naam van een oude Nederlandse distributiemaatschappij. Na deze eerste worp van drie films volgt binnenkort het wat mij betreft onovertroffen vroege werk: Next of Kin, Family Viewing, Speaking Parts en het iets recentere Calendar.
Van de eerste drie verschenen films was Ararat me nog niet bekend. Wel een film met internationale reputatie, maar niet aantrekkelijk genoeg bevonden door de Nederlandse filmdistributie. Samen met Calendar is dit wel de film die het diepst in de Armeense achtergrond van de filmmaker duikt. Hier gaat het met name om het nog altijd omstreden historische gegeven van de genocide op de Armeense minderheid in Turkije tussen 1915 en 1918. Een door Charles Aznavour gespeelde regisseur maakt op locatie een film over deze gebeurtenissen, waarbij historica Ani, vertolkt door Egoyan’s vaste actrice en echtgenote Arsinee Khanjian, als adviseur optreedt. Dit omdat ze kenner is van een karakter in de film, de schilder Arshile Gorky. Ani’s zoon Raffi wordt uitvoerig aan de tand gevoeld wordt over filmblikken die hij het land uit wil nemen. Zijn betoog wordt geïllustreerd met grote delen uit de genoemde film. Ararat is een behoorlijk ingewikkeld verhaal, met vele tijdlagen, verbanden en betekenissen. Egoyan heeft dan ook een complex doel. Enerzijds vraagt hij aandacht voor de vergeten en ontkende massamoord, anderzijds maakt hij duidelijk dat de werkelijkheid vaak anders is dan hij lijkt, dat het oog van de toeschouwer zwaar vertekenend kan werken.
Ook The Adjuster is op meerdere niveaus een ingewikkelde film. Het duurt bijna een half uur eer de losse flitsen zich als een herkenbaar puzzelplaatje ontpoppen, met een schadeexpert (“adjuster”) die mensen waarvan het huis afgebrand is onderbrengt in een motel en ze met heel veel inzet juridisch en anderszins bijstaat. Zijn vrouw is een filmcensor van allochtone afkomst die de kinky filmscenes die ze afkeurt stiekum op video tapet voor haar zus. Zij krijgen te maken met een tamelijk verontrustend echtpaar dat de meest rare fratsen uithaalt om een kick te krijgen. Het verhaal wordt gedurende film wel duidelijk, maar dan begint het zoeken naar betekenissen. De vertelling is namelijk nadrukkelijk niet realistisch, de personages staan voor iets dat groter is dan zijzelf. Aanknopingspunten te over voor diepgravende analyses en discussies. Een uiterst intrigerende film die meer vragen stelt dan beantwoordt.
Exotica is samen met The Sweet Hereafter de bekendste film uit Egoyan’s oeuvre. Die populariteit is wellicht een gevolg van de glossy vormgeving en de situering in een stripteaseclub. Opnieuw wordt het verhaal gefragmenteerd verteld en spelen opgenomen beelden een centrale rol. Eenzame mensen wederom, die vergeefs grip proberen te krijgen op hun geschiedenis en de wereld waarin ze leven. Naar de meisjes die in de club dansen mag je alleen maar kijken, aanraken is verboden. Als het daar toch van komt ontaardt dat in een thrillerachtige reeks van gebeurtenissen en een spannende ontknoping.
De DVD’s zijn aantrekkelijk geprijsd en niet voorzien van bonusmateriaal. De beschikbare ruimte op de dubbellaagse DVD’s is gebruikt om beeld en geluid met zo weinig mogelijk compressie op te slaan. De laagovergangen zijn soms niet zo elegant aangebracht, maar verder valt over de technische kwaliteit van deze DVD’s bepaald niet te klagen, integendeel. Ontzettend fijn dat deze prachtfilms eindelijk weer te zien zijn, nu zelfs op ieder gewenst tijdstip, als de vele opnamen die in de films diverse rolletjes spelen.
Aanvullende informatie:
Ararat (2002), The Adjuster (1991), Exotica (1994)
Beeld: 16:9 anamorf
Geluid: Dolby digital 5.1
Uitgave: Concorde film www.concordefilm.nl
Distributie: Indies Home Entertainment www.indies.nl
Website Atom Egoyan: www.egofilmarts.com
